Læknablaðið - 15.01.1998, Blaðsíða 58

56
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
móti urðu læknar að sæta því að
hjúkrunarfræðingar yrðu sviðs-
stjórar jafnfætis þeim á klínísk-
um sviðum. Ég tel að þessi
skipulagsbreyting hafi orðið til
góðs, þótt framkvæmdastjórn
hafi enn ekki tekist að afla sér
þeirrar virðingar út á við sem
eðlilegt væri. Einnig skortir
verulega að framkvæmdastjórn
sýni æskilegt frumkvæði um ým-
is framfaramál. Stjórnarnefnd
hefur svo orðið að sæta því að
vera handstýrt úr heilbrigðis-
ráðuneyti í ýmsum málum að
undanförnu og hefur þannig
orðið allt of ósjálfstæð síðustu
árin. Vinnubrögð heilbrigðis-
ráðuneytisins undanfarin ár eru
alþekkt meðal fundarmanna.
Þau hafa verið gagnrýnd fyrir
gerræði, vanþekkingu og aga-
leysi. Úttektaraðilar hafa verið
ráðnir til starfa til að leiðbeina
ráðuneytinu um framtíðarað-
gerðir, oftast með sparnaðar-
áform að leiðarljósi. Slíkar út-
tektir hafa oft vakið furðu enda
ekki alltaf borið með sér neina
sérþekkingu á eðlilegum vinnu-
brögðum rekstrarfyrirtækja
hvað þá heldur á grundvallar-
staðreyndum heilbrigðismála.
Fjölmargir starfsmenn Ríkis-
spítala auk læknaráðs og starfs-
mannaráðs hafa orðið að að-
stoða stjórnvöld við að falla
ekki ofan í einhvern nálægan
glópapyttinn. Sem dæmi um
slíka má nefna nýlegar hug-
myndir urn afkastakvarða
sjúkrahúsanna, um eina bráða-
móttöku fyrir Sjúkrahús
Reykjavíkur og Landspítalann
og tillögu um flutning lungna-
deildar Vífilsstaða á Landspítal-
ann nú í haust.
Fagleg framþróun
En læknislærðir stjórnendur
hafa einnig önnur viðfangsefni
en þau að eyða peningum og
stympast við aðra stjórnunarað-
ila. Það kemur til kasta yfir-
lækna að skapa umhverfi og að-
stæður sem auðvelda faglega
framþróun og á háskólaspítala
þurfa þeir að láta sig varða
kennslu og rannsóknir. Aldrei í
sögu læknisfræðinnar hafa orð-
ið jafn hraðar framfarir og síð-
ustu áratugina. Islendingar hafa
ekki látið sitt eftir liggja á þessu
sviði. Við sjáum það til dæmis á
því að stórir hópar sjúklinga
sem áður var veitt þjónusta í út-
löndum fá nú sambærilega þjón-
ustu á Islandi. Aðalógnunin við
þessa framþróun felst í sparnað-
arkröfum stjórnvalda sem hafa
meðal annars leitt til ónógs
framboðs á sjúkrarúmum bæði
fyrir bráðveikt fólk og hjúkrun-
arsjúklinga og langra biðlista. A
þessu sviði hefur ástandið
versnað til muna undanfarna
áratugi.
Fyrir 20 árum þótti ekki sjálf-
gefið að unglæknar fengju
nokkra formlega tilsögn í lækn-
isfræði á sjúkrahúsum. Parna
hefur orðið stórbreyting og á
báðum stóru sjúkrahúsunum er
vel staðið að menntun ung-
lækna og ég er sannfærður um
að þekkingu þeirra hefur mjög
fleygt fram. Stærsta byltingin
hefur þó að mínum dómi orðið á
sviði rannsókna. Fyrir 20 árum
var það meiri háttar viðburður
að grein eftir íslending starfandi
á íslandi birtist í virtu erlendu
tímariti. I raun voru næstum
engar læknisfræðilegar rann-
sóknir stundaðar hér á landi.
Nú skipta slíkar greinar tugum á
hverju ári. Frumkvöðlar klín-
ískra rannsókna á spítölunum
tveimur eru enn við störf og
virkir í rannsóknum. Litlu
seinna fór einnig að kveða að
grunnrannsóknum sem telja
verður einnig blómlegar. ís-
lenskum læknum gengur æ bet-
ur að afla styrkja innanlands og
erlendis til rannsókna. Persónu-
lega er ég ánægðastur með
þennan þátt í starfi þeirra
tveggja deilda sem ég hef verið
viðriðinn. Þarna hefur augljós-
lega orðið sú hugarfarsbreyting
að menn líti á rannsóknir sem
sjálfsagða viðbót við venju-
bundið spítalaamstur. Á þjón-
ustusviðinu munu kröfur um
hagræðingu aukast. Vafalaust
verður reynt að sameina spítala-
deildir og sjúkrastofnanir. Fjár-
hagsleg ábyrgð verður aukin og
deildum mun verða gert að
kaupa og selja þjónustu sín á
milli. Reynt verður að gera
þjónustusamninga við deildir og
sjúkrahús og einkavæðing er
þegar komin á dagskrá. Petta
mun leiða í ljós leynd útgjöld til
rannsókna og kennslu, sem
spítaladeildir á stóru sjúkrahús-
unum hafa með glöðu geði stað-
ið undir og tengjast að sjálf-
sögðu háskólahlutverkinu.
Hætt er við að upp komi krafa
um að Háskólinn sjálfur eða
styrkjafé standi undir þessari
starfsemi. Þetta gæti lagt stein í
götu rannsókna og kennslu. Á
svipaðan hátt gætu þjónustu-
samningar gert erfiðara að
brydda upp á nýjungum sem
hingað til hafa orðið til í leyfis-
leysi. Lítil von er til að nýjum
rekstraraðferðum verði ætlað
að auka fjárveitingu til sjúkra-
húsanna, miklu fremur hið
gagnstæða. Hugsanlega mætti
fækka rúmum fyrir bráðasjúk-
linga ef unnt reyndist að fjölga
hjúkrunarrúmum á bráðadeild-
um og tryggja þannig óþarfa
dvöl hjúkrunar- og endurhæf-
ingarsjúklinga í þéttbýlinu.
Ekki er þó rétt að fara geyst á
þessu sviði, þar sem öldruðum
fjölgar hratt og bráðarúmum
hefur þegar fækkað mjög.
Göngudeildarþjónusta mun
vafalaust aukast, en mín skoðun
er sú að athugandi væri að
einkavæða hana að einhverju
marki, en staðsetja í námunda
við sjúkrahúsin svo að göngu-
deildir nýtist betur til kennslu
og rannsókna.