Læknablaðið - 15.01.1998, Blaðsíða 48

46
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Umræða og fréttir
Formannsspjall
Siðfræðin er bakhjarlinn
Siðareglur lækna eru leið-
beiningar þeim til handa svo
auðveldara sé að standa vörð
um hin siðferðilegu verðmæti
sem í húfi eru í samskiptum inn-
an heilbrigðiskerfisins. Þær
endurspegla jafnframt þann
skilning sem læknar hafa á
skyldum og ábyrgð þess starfs
sem þeir inna af hendi. í víðasta
skilningi má segja að siðfræðin
sé lýsing á siðum og reglum sem
menn hafa komið sér saman um
að gildi í samskiptum þeirra á
milli, þær segja til dæmis fyrir
um hvernig mönnum beri að
haga sér. Það sem gerir siðferði-
leg álitamál sérstaklega erfið er
að þeim til grundvallar liggja
árekstrar á milli siðferðilegra
verðmæta þar sem oft þarf að
fórna einu verðmæti til að geta
staðið vörð um annað. Það
kann að ógna okkar eigin hag og
annarra að sniðganga hin sið-
ferðilegu gæði og breyta á þann
hátt að þeim verði fórnað. Sið-
fræði lækna leitast við að greina
og skipuleggja þau siðferðilegu
úrlausnarefni sem læknar
standa frammi fyrir í starfi sínu.
Vilhjálmur Arnason telur í
bók sinni Siðfrœði lífs og dauða
viðfangsefnin í siðfræði lækna
meðal annars vera þau að leita
svara við spurningum sem
vakna um eftirtalin atriði.
Réttláta skipan heilbrigðis-
þjónustu. Hvaða skilning lækn-
ar hafa á skyldum og ábyrgð
þess starfs sem þeir inna af
hendi og siðferðilegan vanda
sem menn standa frammi fyrir
við ákveðnar tilgreindar að-
stæður.
Þau siðferðilegu verðmæti
sem oft er vísað til þegar rætt er
um vandamál innan siðfræði
lækna eru til dæmis réttlæti,
sjálfræði, velferð og virðing fag-
mannsins fyrir starfi sínu.
Það að setja velferð sjúklings-
ins í öndvegi miðar að því að
gera það sem álitið er að sé
sjúklingnum fyrir bestu. Eg tel
að líta megi á virðingu læknisins
fyrir starfi sínu sem eina tegund
verðmæta. Læknirinn stendur
vörð um þessi gæði með því að
vinna vinnu sína vel og vera trúr
þeim markmiðum sem í starfinu
felast. í vinnu sinni er læknirinn
því í fastmótuðu hlutverki þar
sem stefnt er að ákveðnum
markmiðum eftir tilteknum
leiðum og setur þetta því starfi
hans vissan ramma. Þetta birtist
okkur í ýmsum myndum, til
dæmis ábyrgðinni gagnvart
sjúklingnum sjálfum, starfs-
ábyrgð eða hæfnisskyldu,
ábyrgð gagnvart almenningi og
samfélaginu og ábyrgð lækna
gagnvart samstarfsmönnum sín-
um. Þar sem ábyrgð og skyldur
lækna vísa í fjórar áttir, það er
að segja gagnvart sjúklingnum,
starfinu, samfélaginu og sam-
starfsfólki, þá er óhjákvæmilegt
að upp geti komið árekstrar.
Miklar umræður hafa orðið
undanfarið um þagnarskyldu
lækna. Það eru margar ástæður
fyrir því að mikilvægt er að
halda þagnarskylduna. Hún er
liður í því að virða sjúklinginn
sem manneskju og er nauðsyn-
leg fyrir trúnaðarsamband
læknis og sjúklings. Þetta trún-
aðarsamband getur verið bein-
línis mikilvægt í sjálfri lækning-
unni. Þögnin verður því að vera
hluti af starfsskyldum okkar. Ef
þagnarskyldan væri ekki við-
höfð gæti það haft slæmar af-
leiðingar og hindrað tiltekna
einstaklinga í því að leita sér
lækninga.
Þótt þagnarskyldan sé mikil-
væg og verði að vera hin al-
menna regla þá er ekki þar með
sagt að hún sé skilyrðislaus. Þau
tilvik geta komið upp þar sem
réttlætanlegt er að ganga fram
hjá henni til dæmis þegar líf
sjúklings eða annars er í hættu.
Hugsanlegt dæmi þessa væri
þegar læknir stæði frammi fyrir
því hvort bæri að tilkynna um
alvarleg veikindi flugmanns þar
sem veikindin gætu gert hann
óhæfan til að sinna starfi sínu og
stefnt þar með eigin lífi og ann-
arra í voða.
Að mörgu er að hyggja í
vandasömu og göfugu starfi.
Með formannskveðju.
Guðmundur Björnsson
form@icemed.is