Læknablaðið - 15.12.1999, Síða 16

954
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Tafla II. Niðurstöður ómskoðana í utanlegsþykkt á íslandi 1985-1994.
Ár 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
Heildarfjöldi þykkta 71 95 113 124 147 144 156 171 137 113
Beðið um ómun 15 32 53 54 83 98 102 129 102 83
Neikvæð niðurstaða 6 22 27 23 46 40 29 49 30 24
Blóð eða vökvi í grind 4 4 6 8 12 17 24 16 17 16
Grunur um utanlegsþykkt 0 3 3 4 6 25 33 38 20 18
Greinileg utanlegsþykkt 1 0 4 4 4 4 2 12 14 9
Talið fósturlát 3 4 5 6 7 6 3 3 6 3
Vökvafyllt holrúnt, þykkni eða fyrirferð í eggjaleiðara 2 4 6 8 8 6 8 9 12 5
aðgerð 1-10 árum áður. Aðgerðirnar voru í 21
tilfelli brennsla á eggjaleiðurum í kviðsjárað-
gerð með og án þess að eggjaleiðari væri tekinn
sundur um leið, í tveimur undirbinding og
klipping við opna aðgerð og í fjórum ásetning
sílíkonhrings. Alls var gerð á þessu tímabili
2281 ófrjósemiaðgerð og hlutfallið á utan-
legsþykktum eftir ófrjósemiaðgerð því 1,1%.
Fjórar konur höfðu farið í endurtengingu eftir
ófrjósemiaðgerð og fengu sfðan utanlegsþykkt.
Beðið var um ómskoðun til að greina stað-
setningu þykktar í 59,2% tilfella. Ómunin var
neikvæð hjá 39,4%. Ómskoðun var notuð í
vaxandi mæli eftir því sem tækjakostur og
kunnátta starfsmanna batnaði, einkum á seinna
fimm ára tímabilinu. Niðurstaða ómskoðana er
sýnd í töflu II. Á fyrra tímabilinu 1985-1989
var gerð skoðun hjá 31,5% kvennanna, en á
seinna tímabilinu hjá 68,4%. Þar sem skoðunin
gaf grun um utanlegsþykkt var lýst blóði eða
vökva í grindarholi hjá 16,7% kvennanna, grun
um utanlegsþykkt (afbrigðilegt úlit vefja í
grind) í 19,8% tilfella, greinilegri utanlegs-
þykkt í 7,7% og skugga eða vökvafylltu hol-
rúmi í grind í 8,9%. í 6,6% tilfella var ranglega
talið að um fullkomið eða ófullkomið fósturlát
væri að ræða (fellibelgsþykknun í legslímunni
var talin vera eðlileg slímhúð). Blóð og vökvi í
kvið greindist á fyrra fimm ára tímabilinu í
27,2% jákvæðra tilfella, en á því síðara í
72,8%. Grun um utanlegsþykkt samkvæmt óm-
skoðun var lýst á fyrra tímabilinu í 10,6% til-
fella, en 1990-1994 í 89,3% tilfella. Greinileg
ummerki um þykkt utan legs sáust á fyrri hluta
tímabilsins í 24% tilfella og 1990-1994 í 76%
tilfella. í þeim tilfellum þar sem grunsemdir
vöknuðu við ómun sást vökvafyllt holrúm eða
fyrirferð í eða við eggjaleiðara hjá 41% á fyrra
tímabilinu, en 60% á seinna tímabilinu. Röng
greining, þannig að utanlegsþykkt var ekki tal-
in til staðar þótt svo væri í reynd, var álíka al-
geng öll árin; í um 50% tilfella 1985-1989 og
um 42% 1990-1994.
Konur sem höfðu sögu um ófrjósemi og
eggjaleiðarabólgu voru alls 331. Af þeim höfðu
133 aldrei fætt áður en þær fengu utanlegs-
þykktina, 124 höfðu fætt eitt barn, 64 konur tvö
og 10 þrjú eða fleiri.
í 212 tilfellum hafði konan orðið þunguð
með lykkju (22%). Flestar af þessum konum
höfðu haft lykkjuna um nokkum tíma, oftast
eitt til tvö ár.
Utanlegsþykkt á eggjastokkum fannst ein-
ungis í átta tilfellum (0,63%) og dreifðust kon-
urnar nokkuð jafnt á tímabilinu, ein hvert árið
1985, 1987, 1988, 1990 og 1992, en þrjár 1994.
Þrjár þeirra voru með lykkju við greiningu.
Tvær konur fengu kviðarholsþungun.
Jákvæð ræktun fyrir klamýdíu trakómatis
fannst einungis hjá 10 konum af 1050 þar sem
sýni virtist hafa verið tekið, en ekki var hægt að
meta með vissu hve oft var tekin klamýdíu-
ræktun þar sem aðeins var haldið til haga já-
kvæðum svörum.
Hér er lýst nokkrum óvanalegum sjúkratil-
fellum til að sýna á hve fjölbreyttan hátt utan-
legsþykkt getur birst og vandamál orðið í
greiningu og meðferð sjúkdómsins.
Átta staðfestar utanlegsþykktir hjá
sömu konu
Konan varð fyrst þunguð 23 ára 1980, en fósturlát
varð eftir stutta meðgöngu. Tveimur árum síðar varð
hún þunguð aftur og utanlegsþykkt greindist í hægri
eggjaleiðara við kviðspeglun og opna skurðaðgerð.
Þykktin var fjarlægð úr leiðaranum með litlum
skurði (salpingotomia). Sama ár gaf kviðspeglun til
kynna að báðir eggjaleiðarar væru lokaðir, en rönt-
genmynd sýndi opnun hægra megin. Hálfu ári síðar
fannst utanlegsþykkt í hægri eggjaleiðara og við
nýja opna skurðaðgerð var hluti eggjaleiðarans tek-
inn. Enn leið hálft ár en þá þurfti bráða skurðaðgerð
til að fjarlægja utanlegsþykkt úr vinstri eggjaleiðara.
Tæplega ári síðar, 1984, var gerð smásjáraðgerð á
eggjaleiðurum með losun samvaxta og endurteng-
ingu og lagfæringu á hægri eggjaleiðara. Þessu