Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1994, Qupperneq 24

22
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 25
NON-SEMINOMA KRABB AMEIN I
E 13 EISTUM ÍSLENSKRA KARLA 1971-1990:
Greining, stigun og lífshorfur -Klínísk rannsókn
á 43 tilfellum -.
Reynir Björnssonl), Tómas Guðbjartsson2',
Guðmundur V. Einarsson2', Kjartan Magnússon3' og
Sigurður Björnsson3'.
1 > Lœknadeild Háskóla Islands, 2> þvagfœraskurðdeild
og 2) krabbameinslœkningadeild Landspítala.
Krabbamein í eistum eru langflest seminoma eða non-
seminoma (NS) og eru þau síðarnefndu tæpur
helmingur tilfellanna. Erlendis hafa lífshorfur sjúklinga
með NS batnað mikið síðustu 2 áratugina í kjölfar
öflugri lyfjameðferðar. Ekki eru til upplýsingar um
lífshorfur sjúklinga með NS hér á landi en nýgengi
krabbameins í eistum hefur verið lágt á Islandi.
Markmið rannsóknarinnar var að kanna með hvaða
hætti NS sjúkl. greinast hér á landi, Iífshorfur þeirra og
stigun. Einnig að meta lífshorfur sjúkl. eftir að farið var
að beita nýrri og kröftugri lyfjameðferð við NS á síðari
hluta áttunda áratugarins.
Gerð var afturskyggn klínísk rannsókn á öllum sem
greindust með NS krabbamein í eistum (ICD-7 178) á
Islandi frá 1. jan. 1971 - 31. des. 1990, skv.
Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags Islands. Frekari
upþlýsingar voru fengnar úr sjúkraskrám. Alls
greindust 43 karlar á tímabilinu, meðalaldur tæp 26 ár,
bil 17 - 46 ár. Skráð voru upphafseinkenni og
tímalengd einkenna. Öll æxlin voru flokkuð
eftir vefjagerð, og eftir 1978 voru allir sjúklingarnir
stigaðir skv. TNM-stigunarkerfinu. Sjúkl. var skipt í
tvo hópa, hóp A (n= 11) sem eru sjúklingar greindir
fyrir 1978 og hóp B (n=32) greindir 1978 og síðar.
Lífshorfur voru reiknaðar með aðferð Kaplan Meier en
við aðra útreikninga var notast við kí-kvaðrat.
Nýgengi NS á rannsóknatímabilinu hér á landi var
1,8/10^ karla á ári. Allir sjúklingarnir greindust á lífi
með einkenni og voru algengustu einkennin fyrirferð
(n= 42, 98%) og verkur í pung (n=23, 53%). 11
sjúklingar höfðu einkenni meinvarpa (26%), oftast
kviðverki vegna meinvarpa í retroperitoneal eitlum.
Fimmti hver (21%) sjúklingur hafði einkenni í > 6 mán.
fyrir greiningu en 7% <2 vikur. Mesta þvermál
æxlanna var á bilinu 10-80 mm (meðaltal 40 mm) og
greindust 26 þeirra í hæ. eista og 17 í því vinstra. Af 32
sjúklingum sem greindust eftir 1978 voru 50% á stigi I,
3% á stigi II, 34% á stigi III og 13% á stigi IV. Fimm
ára lífshorfur voru 81% fyrir hópinn í heild, 36% fyrir
hóp A og 100% fyrir hóp B. Marktækur munur var á
lífshorfum hópa A og B (p<0,005). Sjö (64%)
sjúklingar dóu í hópi A, allir af völdum NS , en einn
(3%) í hópi B úr AML.
Nýgengi NS er lágt hér á landi miðað við Danmörku
og Noreg en stigun æxlanna er svipuð. Lífshorfur eru
sambærilegar við nágrannalöndin. Líkt og erlendis
vænkuðust horfur verulega upp úr 1978 en þá var farið
að nota saman cisplatín, vinblastin og bleomycin í
meðferð NS.
_ VISTUNARMAI ALDRAÐRA 1992
^ Gróa Björk Jóhannesdóttir. Læknadeild H í og Pálmi V
Jónsson. Öldrunarlækningadeild Borgarspítala.
Enginn má vistast til langdvalar á öldrunarstofnun
nema að undangengnu mati á þörf Vorið 1991 var komið
á samræmdu vistunarmati týrir aldraða, þar sem lagt er
mat á félagslegar aðstæður, likamlegt atgervi, andlegt
atgervi og t'æmi einstaklingsins Tilgangur matsins er að
greina undirliggjandi orsakir vistunarbeiðna, tinna
viðeigandi vistunarstig og að meta hversu brýn þörfin er
Gögn vistunarmatsins árið 1992 voni tölvuunnin,
fyrir einstaklinga sem vom metnir i þört'fyrir annars vegar
þjónustuhúsnæði og hins vegar hjúkrunarrými. Skoðaðir
vom lyðfræðilegir þættir og stigadreifing á einstaka liði
matsins Nýtt var logistísk regressions analysa sem greinir
þær breytur sem aðgreina einstaklinga i hjúkmnarþört' frá
þeim sem em í þjónustuþörf Þær breytur vom prófaðar í
discriminant factor analysu, sem beitt var á gögn
vistunarmatsins bæði frá Reykjavik og frá Akureyri
Árið 1992 vom 546 einstaklingar í Reykjavík
metnir í þörf fyrir vistun, 304 (55,7%) í þjónustuhúsnæði
og 242 (44,3%) í hjúkrunarrými. Meðalaldur hópanna var
nær jafn, 81,6 ár (±0,4) í þjónustuhópi og 81,8 ár (±0,5) i
hjúkmnarhópi, svo og kynjahlutfall, 2 konur : 1 karl Um
áramótin ‘92-’93 biðu 19,4 afhveijum 1000 íbúum 65 ára
og eldn ettir vistun í þjónustuhúsnæði og 14,1 af hverjum
1000 biðu eftir vistun í hjúkmnarrými Einstaklingar i
þjónustuþörf hafa fyrst og fremst félagslegan vanda, en
einstaklingar i hjúkmnarþörf hat'a, auk t'élagslegs vanda,
skert likamlegt og andlegt atgervi og skerta fæmi
Logistísk regressions analysa, þar sem stigagjöf hverrar
breytu var einfölduð i hærra og lægra stig, sýndi að
ettirtaldar sjö breytur spá marktækt fyrir um
hjúkmnarþörf: likamlegt heilsufar, lyfjagjöf, heilabilun,
hreyfigeta, hæthi til að matast, hæfni til að klæðast og
annast persónuleg þrif og stjóm á þvaglátum og hægðum
R' fyrir jöfnuna var 0,631 Discriminant íimctions
greining á gögnum frá Reykjavík misflokkaði 56 af 546
(10,2%) í samanburði við huglægt mat, en greining á
gögnum frá Akureyri mistlokkaði 8 einstaklinga af 59
(13,8%) Þáttur heilabilunar i vistunarþörf var skoðaður
sérstaklega og reyndust 78,5% metinna í hjúkmnarþörf
vera með heilabilun á einhverju stigi Aðstæður maka/
aðstandenda, líkamlegt heilsufar og hreyfigeta varðveitast
að mestu þar til heilabilun er komin á hátt stig, andleg
líðan virðist ótengd stigi heilabilunar en aðrir þættir
matsins stigversna með vaxandi heilabilun
Vistunarmat aldraðra er staðlað mat sem gefiir
ítarlega mynd af orsakaþáttum vistunar á íslandi.
Félagslegir þættir búa fyrst og fremst að baki vistunar-
beiðna i þjónustuhúsnæði, en vistunarbeiðnir í hjúkmnar-
rými hafa fjölþættan orsakir, en sjálfstæðir spáþættir
komu af sviðum líkamlegs atgervis, andlegs atgervis og
fæmi, Niðurstöður þessarar gagnavinnslu styðja gildi
ljölþætts mats á öldmðum, sem engu að síður mætti e.t.v.
einfalda Gögnin bjóða upp á þróun hlutbundinnar
skilgreiningar á hjúkmnarþörf i stað hins huglæga mats