Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1994, Blaðsíða 78

72
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 25
ÁHRIF ALDURS OG KYNS Á FITUSYRU-
V 5 HLUTFÖLL í PLASMA OG AÐRA ÞEKKTARI
ÁHÆTTUÞÆTTI ÆÐAKÖLKUNAR í ERFÐA-
FRÆÐILEGA EINSLEITUM HÓPI.
Helgi Kr. Sigmundsson1, Guðrún Skúladóttir2,
Jóhann Axelsson1.
'Rannsóknastofa H.í. í Lífeðlisfræði, 2Raunvísinda-
stofnun Háskólans.
Markmið okkar var að kanna áhrif kynferðis og aldurs á
nokkra þekkta og aðra hugsanlega áhættuþætti
æðasjúkdóma, á meðal aiíslenskra afkomenda landnema
Interlake héraðs í Manitoba. Vegna þess að ýmsar
rannsóknir benda til að hlutföll fitusýra í fosfólípíðum
plasma einstaklinga tengist áhættu æðakölkunar,
ákváðum við að kanna þessi hlutföll auk hefðbundinnar
blóðfitu.
Blóð var dregið úr fastandi V-Islendingum, eldri en 20
ára. Plasma og sermi var varðveitt við -20°C uns
mælingar fóru fram. í þessari rannsókn voru
fitusýruhlutföll í fosfólípíðum plasma ákvörðuð ásamt
hefðbundnum blóðfitum (þríglýseríð, heildarmagn
kólesteróls og HDL-kólesteról) í sermi. Eftirfarandi
breytur voru síðan reiknaðar á grundvelli mælinganna:
LDL-kólesteról, hlutfallsstuðull HDL-kólesteróls,
hlutfall LDL- og HDL-kólesteróls (æðakölkunarstuðull).
Heildarmagn kólesteróls og LDL-kólesteról eykst
marktækt með aldri, en ekki er marktækur kynbundinn
munur m.t.t. þessara tveggja breyta. Magn HDL-
kólesteróls reyndist hins vegar óháð aldri, en marktækt
lægra á meðal karla. Af þessu leiðir að hlutfallsstuðull
HDL-kólesteróls og æðakölkunarstuðull verða
óhagstæðari með hækkandi aldri og eru marktækt
óhagstæðari körlum. Hlutur dókósahexaensýru (DHA)
og eikósapentaensýru (EPA) í fosfólípíðum plasma
hækkar með aldri. Hins vegar minnkar hlutur
arakídonsýru (AA) með hækkandi aldri. Ekki fundust
aðrar aldursháðar breytingar í fitusýruhlutföllum. Ekki
reyndist vera kynjamunur á fitusýruhlutföllum.
Faraldsfræðilegar rannsóknir hafa sýnt að líkur á
æðakölkun eru bæði aldursháðar og kynbundnar og auk
þess hafa fundist aðrir mikilvægir áhættuþættir eins og
blóðfitur. Okkar niðurstöður sýna engan kynbundinn
mun á heildar kólesteróli og LDL-kólesteróli, en hann er
marktækur hvað varðar hlutfallsstuðul HDL-kólesteróls
og æðakölkunarstuðul. Einnig eru tengsl við aldur hvað
varðar heildar og LDL-kólesteról annars vegar og
hlutfallsstuðul HDL kólesteróls og æðakölkunarstuðul
hins vegar. DHA og EPA hafa jákvæða en AA
neikvæða fylgni við aldur. Ekki fundust önnur
aldursháð eða kynbundin áhrif á fitusýruhlutföll í
plasma. í ljósi þeirrar tilgátu um æðakölkun, að AA sé
óhagstæð en omega 3 fitusýrur verndandi, samrýmist
þessi niðurstaða ekki aukinni áhættu með hækkandi
aldri.
Styrkt af Rannsóknasjóði Háskóla íslands og Vísinda-
sjóði.
\l C BLÓÐRýMMÁLSNEMAR í BRJÓSTHOLI
u HAFA AHRIF Á VIRKNI SYMPATÍSKRA
TAUGA TIL SVITAKIRTLA í MÖNNUM.
Christoph Dodt, Þorsteinn Gunnarsson. Mikael
Elam, Tomas Karlsson, B. Gunnar Wallin. Department
of Clinical Neurosciences, Section of Clinical
Neurophysiology, Sahlgren Hospital, University of
Göteborg, Göteborg, Sweden.
Eitt af aðalhlutverkum húðar er hitastjórnun.
Afleiðing mikillar svitamyndunar er m.a. vökvatap sem
getur orsakað minnkað blóðrúmmál (hypovolemia).
Hátt hitastig með mikilli svitamyndun og æðavíkkun
veldur því miklu álagi á hjarta-og æðakerfið. Minnkað
blóðrúmmál, sem numið er í brjóstholi af
rúmmálsnemum (cardipulmonary receptors), virkjar
viðbragðsboga sem vinna gegn frekara vökvatapi með
t.d. æðasamdættí í húð þrátt fyrir hátt hitastig. Ekki er
vitað hvort minnkað blóðrúmmál minnkar einnig
svitamyndun. Með því að lækka loftþrýsting umhverfis
neðri hluta líkamans (lower body negative pressure,
LBNP) í þartilgerðum kassa er hægt að færa til blóð og
minnka blóðrúmmál í efri hluta líkamans. Þannig er
hægt að líkja eftir vökvatapi og hafa áhrif á
rúmmálsnema í brjóstholi. Tilgangur þessar rannsóknar
var að kanna hvort að sympatísk virkni til svitakirtla er
undir áhrifum frá rúmmálsnemum í bijóstholi.
Sjálfboðaliðum (n=9) var komið fyrir í LBNP kassa
og virkni sympatískra tauga til húðar skráð með
núkróelektróðum (microneurography) sem stungið var í
nervus cutaneus antebrachii posterior. Blóðflæði og
viðnámsbreytingar á húðsvæði sem taugin lá til var
skráð ásamt blóðþrýstingi, EKG, öndunarhreyfingum
og hitastigi húðar. Svitamyndun var framkölluð með
hitalömpum og var blóðrúmmál minnkað í efri hluta
líkamans með LBNP (-5 og -10 mmHg).
LBNP (bæði -5 og -10 mmHg) olli skyndilegri
marktækri minnkun á virkni sympatískra tauga til húðar
og minnkuðum viðnámsbreytingum í húð. Um leið og
LBNP var aflétt jókst svitamyndunin og sympatísk
virkni til svitakinla aftur upp í svipuð gildi og fyrir
LBNP. Tölulega var minnkunin í sympatískri virkni og
viðnámsbreytingum svipuð í LBNP við -5 og -10
mmHg. Færsla úr láréttri stöðu í lóðrétta (tilting) á
einum einstaklingi gaf hliðstæðar niðurstöður. Andlegt
álag (framkallað með hugarreikningi) jók sympatíska
virkni og viðnámsbreytingar í húð bæði í hvfld og við
LBNP.
Niðurstöðurnar sýna að minnkuð boð frá
rúmmálsnemum valda minnkaðri virkni sympatískra
tauga til svitakirtla og þar með minnkaðri svitamyndun.
Þessi viðbragðsbogi gæti verið þáttur í svörun líkamans
til að verjast frekara vökvatapi við bráða
blóðrúmmálsminnkun.
Styrkt af Nordisk Forskerutdanningsakademi, NorFA.