Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1994, Blaðsíða 48

44
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 25
E 57
ÖRVUN SYMPATÍSKA TAUGAKERFISINS
VIÐ STÖÐUGAN VÖÐV ASAMDRATT;
SKIPTIR VÖÐVAMASSINN MÁLI?
Þorsteinn Gunnarsson. Christoph Dodt, Yrsa
Bergmann Sverrisdóttir, Jón Ölafur Skarphéðinsson,
Christopher Lindberg, Mikael Elam. Department of
Clinical Neurosciences, Section of Clinical
Neurophysiology, Sahlgren Hospital, University of
Göteborg, Göteborg, Sweden.
Með því að stinga hárfínum skautum (nálum) inn
í úttaugar á mönnum er hægt að mæla virkni sympatískra
tauga til húðar eða vöðva. Þessi rannsóknartækni
(microneurography) hefur á síðustu árum aukið verulega
skilning manna á hlutverki ósjálfráða taugakerfisins í
hjarta- og æðakerfinu við áreynslu. Við stöðugan
vöðvasamdrátt/áreynslu (static exercise) eykst virkni
sympatískra tauga til vöðva í hvíld sem leiðir til
æðasamdráttar og minnkaðs blóðflæðis til vöðvans.
Þessi virkjun sympatíska taugakerfisins er m.a. talin
háð samdráttarkrafti, skynjun þreytu og stærð
vövamassans sem dreginn er saman. Undanfarið hafa
vaknað efasemdir um að vöðvamassi sé ákvarðandi
þáttur í áðumefndri virkjun sympatíska taugakerfisins
við stöðugan vöðvasamdrátt. Tilgangur rannsóknar-
innar var að athuga hvort að misstórir vöðvahópar í
handlegg valda örvun á sympatískum taugum í samræmi
við massa sinn.
Níu heilbrigðir einstaklingar drógu saman þrjá
ólíka vöðvahópa í hægri efri útlim í tvær mínútur í
þessari röð: 1) Abduction á litla fingri (30% af hámarks
samdráttarkrafti, HS); 2) abduction á litla fingri (40% af
HS); 3) handgrip (30% af HS) og 4) axlarlyfting
(shoulder elevation) á 30% af HS. Mæld var virkni
sympatískrara tauga (n. peroneus) til kálfavöðva í hvfld,
EKG, blóðþrýstingur, öndunarhreyfingar, samdráttar-
kraftur vöðvahópsins, blóðflæði til kálfa og einnig voru
einstaklingamir látnir meta hversu erfitt var að halda
uppi samdrættinum (sensation of excertion).
Abduction á litla fingri (30% af HS) olli svipðari
örvun á sympatískum taugum og handgrip (30% af HS)
hvort sem sympatísk virkni var reiknuð sem
boðspennuhrina/mt'n (burst/min) eða heildarvirkni þ.e.
heildarflatarmál boðspennuhrina (mean burst area x
burst/min). Abduction á litla fingri á 40% af HS olli
mestri örvun á sympatískum taugum en axlarlyfting á
30% af HS olli ekki marktækum breytingum á
sympatískri virkni.
Við stöðugan vöðvasamdrátt virðast misstórir
vöðvar sem dregnir eru saman (sitt í hvoru lagi) geta
virkjað sympatíska taugakerfið óháð stærð sinni þar sem
abduction á litla fingri á 30% af HS örvar sympatíska
taugakerfið til jafns við handgrip á 30% af HS (sem
myndar u.þ.b. 35x meiri kraft). Það að axlarlyfting á
30% af HS olli ekki marktækri sympatískri örvun styður
einnig þessa tilgátu. Þessari örvun virðist vera miðlað
með svipuðum hætti, þ.e. í gegnum efnanæmar
aðfærandi taugar (chemosensitive afferents, type IV).
Slyrkt af Nordisk Forskemldanningsakademi, NorFA.
F 58 HISTAMIN ÖRVAR NO MYNDUN í
ÆÐAÞELSFRUMUM GEGNUM FERLI HÁÐ
ADP-RÍBÓSYLERINGU
Óskar Jónsson, Haraldur Halldórsson, Matthías Kjeld
og Guðmundur Þorgeirsson.
Rannsóknarstofa Háskóla íslands í lyfjafræði,
lyfiækningadeild Landspítalans og Rannsóknarstofa
Landspítalans í blóðmeinafræði
Köfnunarefnisoxíð (NO) er öflugt æðavíkkandi
efni sem er framleitt víða í lflcamanum og í rflcum mæli af
æðaþelsfrumum. Það gegnir mikilvægu hlutverki í
stjómun á viðnámi æða og hefur minnkuð ftamleiðsla þess
verið tengd ákveðnum sjúkdómum í hjarta og æðakefi og
eru nitröt sem gefin eru í þessum sjúkdómum talin virka
eftir sama ferli. Æðaþelsfrumur mynda NO eftir örvun
með áverkunarefnum, t.d. histamini eða thrombini, en þeir
valda hækkun í [Ca2+],. Við það virkjast NO-synthasi til
myndunar á NO sem hvetur til myndunar á cGMP. Það er
taíið miðla flestum áhrifum NO. ADP-ríbósylering, þ.e.
flutningur á ADP-ríbósa af NAD yfir á prótein, er talin
gegna hlutverki í stjómun á mörgum lífrænum ferlum.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna hvort ADP-
ríbósylering kæmi við sögu í NO myndun örvaðri með
áverkunarefnum.
Notaðar vom ræktaðar æðaþelsfrumur úr bláæð
naflastrengja frá mönnum. Frumumar vom örvaðar með
ýmsum áverkunarefnum til myndunar á NO og athuguð
voru áhrif MIBG sem hindrar sértækt mono ADP-
ríbósyleringu á amínósýmnni arginine. Til samanburðar
vom könnuð áhrif MIBA sem er samsvarandi efni og
MIBG en hefur ekki áhrif á ADP-ríbósyleringu. Myndun
NO var mæld óbeint með mælingu á cGMP með
geislamótefnamælingu (RIA).
MIBG minnkaði NO myndun örvaða af histamini
(5,5 mM) skammtaháð með hámarkshindrun, 90,8%, við
0,3 mM styrk. Hins vegar hafði MIBG engin áhrif á NO
myndun sem örvuð var með thrombini (1 u/ml),
bradykinini (1,0 mM), leukotrieni C4 (150 ng/ml), Ca2+
jónfeijunni Á23187 (0,4 mM), pervanadati (0,25/0,025
mM) sem virkjar fosfólípasa Cy óbeint eða AIF4- (30 mM)
sem virkjar G-prótein ósérhæft. MIBA hafði engin áhrif á
NO myndun örvaða með histamini eða öðrum
áverkunarefnum.
Þessar niðurstöður benda til þess að ADP-
ríbósylering sé nauðsynlegur hlekkur í innanfrumu
boðkerfinu sem miðlar histamin örvaðri NO myndun í
æðaþelsfrumum. Samkvæmt fyrri niðurstöðum á
rannsóknarstofunni þá gegnir ADP-ríbósylering einnig
hlutverki í histamín örvaðri myndun á inositol fosfötum og
prostacyclini. Það er því lfldegast að ADP-ríbósyleringin
eigi sér stað á fosfólípasa C (þó ekki fosfólípasa Cy), G-
pióteinum eða histamin viðtakanum sjálfum. Athyglisverð
er sérstaða boðkerfisins sem miðlar histamín örvun inn í
æðaþelsfrumur. Bendir margt til þess að hæfni æðaþelsins
til sértækrar svörunar byggist á sérhæfðum innri
boðkerfum ekki síður en sérhæfðum himnuviðtökum.