Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Page 49

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
45
þróun spurningalista til mats á
HEILSUTENGDUM LÍFSGÆÐUM.
Snorri Ingimarsson, Haraldur S. Þorsteinsson, Júlíus K.
Björnsson, Kristinn Tómasson, Sigrún Sigurgeirsdóttir,
Sólrún Sigurðardóttir og Tómas Helgason.
Geðdeild Landspítala.
Framfarir í læknisfræði hafa verið mjög hraðar á
síðustu árum og áratugum. Þær hafa leitt til þess að
langvinnir sjúkdómar eru nú megin viðfangsefni lækna.
Jafnframt hefur kostnaður við heilbrigðisþjónustu aukist.
Vegna þessa hefur lífsgæðum sjúklinga verið gefinn meiri
gaumur á seinni árum. Mat á lífsgæðum er sérstakiega
mikilvægt í langvinnum sjúkdómum þar sem ekki er um
fulikominn bata að ræða. Slíkt mat er einnig mikilvægt
þegar athugað er hvort tiltekið meðferðarform skili
tilætluðum árangri og hafi áhrif á lífsgæði sjúklinga.
Hér á landi hefur vantað mælitæki til að meta
lífsgæði og er tilgangur þessarar rannsóknar að hanna
stutt og áreiðanlegt mælitæki til að mæla heilsutengd
lífsgæði. Valdir voru sjö vel þekktir, erlendir
spurningalistar um heilsutengd lífsgæði, sem samanlagt
innihalda 169 atriði, og þeir þýddir á íslensku. Til að
tryggja gæði þýðingarinnar var iistanum snúið yfir á
ensku og bakþýðing og upprunalegur texti borin saman.
Spurningalistinn var því næst lagður fyrir 146
þátttakendur úr 5 hópum sem voru: ljAfengissjúklingar
2) gigtar- og hjartasjúklingar 3) krabbameinssjúklingar 4)
háþrýstingssjúklingar og 5) „heilbrigðir". Tölfræðileg
úrvinnsla á þessum gögnum hafði tvö megin markmið: I
fyrsta lagi að fækka atriðum verulega og í öðru lagi að
velja atriði sem greina á milli einstakra hópa þátttakenda.
Spurnmgar voru greindar með klasagreiningu (cluster
analysis) í 11 kvarða: Almennt heilsufar, líkamleg líðan,
depurð, kvíði, vellíðan, sjálfstjórn, sársauki, fjárhagur,
þrek, félagsleg staða, og svefn. Skoðuð var innri
samkvæmni hvers kvarða um sig og valin alls 30 atriði
sem öll höfðu háa fylgni við heildareinkunn þess kvarða
sem þau tilheyra. Að síðustu voru þátttökuhópamir bomir
saman á öllum kvörðum og leiddi sú alhugun í ljós að
atriðin 30 greindu ágætlega á milli þátttökuhópa. Mynstur
einkunna á einstökum kvörðum var ólíkt eftir
þátttökuhópum. Þannig var mynstur í hópum
göngudeildarsjúklinga (krabbameins- og háþrýstings-
sjúklinga) áþekkt mynstri heilbrigðra en mjög ólíkt
mynstri áfengissjúklinga og gigtarsjúklinga. Mynstur
einkunna hjá áfengissjúklingum og gigtarsjúklingum var
ennfremur mjög ólíkt.
Þannig hefur nú verið hannað stutt mælitæki til að
meta heilsutengd lífsgæði. Prófið metur 11 þætti og sýna
frumathuganir að prófið greinir á milli einstakra hópa
sjúklinga. Ráðgert er að rannsaka enn frekar áreiðanleika
og réttmæti prófsins. Síðar er ætlunin að safna viðmiðum
(normum) fyrir einstaka hópa sjúklinga. Slík viðmið auka
mjög á gagnsemi prófs af þessu tagi til þess að meta
lífsgæði einstakra sjúklinga miðað við viðeigandi hóp.
E 61
SKAMMTÍMA ÁHRIF BJÓRSINS Á _ __
AFENGISNOTKUN OG MISNOTKUN E 62
Tómas Helgason, Hildigunnur Ólafsdóttir, Gylfi
Ásmundsson og Haraldur Þorsteinsson, Geðdeild
Landspítalans.
Inneaneur: Sala á sterkum bjór var heimiluð 1.
tnars 1989. Gera mátti ráð fyrir að í kjölfar þessarar
breytingar á áfengislöggjöfinni, sem var hin mesta síðan
áfengisbannið var afnumið 1935, fylgdu verulegar
breytingar á áfengisneyslu. Auk tilfærslu milli tegunda frá
brenndum drykkjum yfir í bjór var búist við að
heildarneyslan ykist um 25% samkvæmt áætlun
bjóðhagsstofnunar. Ekki var líklegt að aukningin yrði
Jöfn hjá öllum, körlum og konum, ungum og öldnum,
misnotendum og almennum notendum. Hugsanlegt var
að bæði notendum og misnotendum fjölgaði.
Tilgangur rannsóknanna, sem skýrt verður frá, var
að athuga breytingar á neyslu hjá framangreindum hópum.
Aðferðir: Til samanburðar við þróunina í sölu
áfengis var spáð fyrir hver hún myndi verða eftir árið
'988 með aðhvarfsgreiningu á vísitölu ráðstöfunartekna
°g upplýsingum ÁTVR um sölu áfengis eftir 1970. Þá
voru sendir spumingalistar til slembiúrtaks fólks, annars
vegar á aldrinum 20-69 ára og hins vegar 13-19 ára
unglinga haustin 1988, 1989 og 1992. Spurt var um
sfengisneyslu, tegundir, magn og tíðni. Fyrir þá fullorðnu
Var lagt skimpróf, sem reynst hefur næmt og áreiðanlegt,
með spurningum um einkenni sem bentu til misnotkunar.
beir sem hafa þrjú einkenni eða fleiri em skilgreindir sem
^nisnotendur.
Niðurstöður: Heildarsala áfengis jókst fyrsta árið
um 23% þrátt fyrir minnkandi kaupmátt, en var 1993
komin niður í sama magn og 1988 samfara enn frekari
minnkun á kaupmætti. Neysla karla jókst nokkuð í
byrjun, en ekki kvenna. Hvorki almennum notendum né
misnotendum fjölgaði. Neysla misnotendanna jókst, en
neysia annarra minnkaði aðeins, en hvorug breytingin er
tölfræðilega marktæk. Neysla unglinganna jókst
marktækt strax 1989 og hefur ekki minnkað aftur.
Álykiun; Skammtímaáhrif bjórsins á heildameyslu
fullorðinna urðu ekki þau sem búast hefði mátt við, m.a.
vegna minnkandi kaupmáttar. Hins vegar hefur neysla
unglinga aukist marktækt og er það áhyggjuefni.