Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Side 69

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
63
áhrif líkamlegrar þjálfunar á
Jarnbirgðir líkamans
Jóhann Axlesson, Stefán B. Sigurðsson, Wally .J.
Bartfy og Barbara Naimark
Lífeðlisfræðistofnun H. í. Universty of Manitoba,
Nýgengi kransæðasjúkdóms meðal karla og kvenna
eftir tíðahvörf, er hærri en hjá konum sem hafa á
klæöum. Þetta hefur verið reynt að skýra með meiri
járnbirgðum fyrri hópanna (1,2,3). Nýleg finnsk
rannsókn virðist styðja þá skoðun, því meðal karla
reyndust miklar járnbirgðir (mældar sem serum
ferritin) vera óháður áhættuþáttur kransæða-
sjúkdóms (4). íslensk rannsókn (5) staðsfesti ekki
niðurstöður Finna. Ferritin spáði ekki áhættu, en
heildar járnbindigeta (TIBC mælt sem transferrin)
reyndist hins vegar verndandi þáttur gegn krans-
æðasjúkdómi meðal íslenskra karla. Jámjónir hvetja
myndun sindurefna sem stuðla að æðakölkun en
rannsakendur greinir verulega á um vægi þeirrar
ahættu sem tengist þeim mælikvörðum sem leggja má
á jámbúskap líkamans. Rannsókna á járnbúskap og
hugsanlegum tengslum við hjarta og æðasjúkdóma
er því þþrf.
I okkar rannsókn var athyglinni beint að
hugsanlegum áhrifum þjálfunar á járnbúskap.
Athugaðir voru óblandaðir Vestur-íslendingar af
báðum kynjum á aldrinum 21-60 ára sem búsettir eru
> Winnipeg . Blóð var tekið eftir 12 stunda föstu og
hemoglóbin, hematokrit, serum ferritin og transferrin
ákvarðað. Úrvinnslu ferritínmælinganna er lokið.
Meðalgildi karla er 187.9. Meðalgildi yngri
kvenna er 33.1 en hækkar í 71.1 mg/1 eftir
tíðahvörf. Karlar sem stunda likamsþjálfun (>45 mín í
viku) höfðu marktækt lægri ferritin gildi en
kyrrsetumenn. Tímalengd þjálfunar hafði neikvæða
fylgni við ferritin. Meðal kvenna reyndist
líkamsþjálfun einnig vísibreyta um lág ferritingildi.
Þessar fyrstu niðurstöður benda til þess að
reglubundin líkamleg þjálfun dragi úr jámbirgðum
líkamans. Samkvæmt sumum þeirra höfunda sem
vitnað var til í upphafi gæti þessi niðurstaða skipt
máli.
1. Sullivan J. Lancet 1981; 1: 1293-1294, 11.
2. Sullivan J. Circulation 1992;86: 1036-1037.
3. Sullivan J. Am. H. Joumal 1989;117: 1177-1188.
4. Salonen J. et al. Circulation 1992;86, 803-811.
5. Magnusson M et al Circulation 1994;89:103-106
E 97
AHRIF blóðrummalsnema á virkni
SYMPATISKRA TAUGA til SVITAKIRTLA í
monnum.
Christoph Dodt, Þorsteinn Gunnarsson, Mikel Elam,
Tomas Karlsson, B. Gunnar Wallin. Klíníska tauga-
h'feðlisfræðideild Gautaborgarháskóla, Sahlgrenska sjuk-
huset, Gautaborg, Svíþjóð og Rannsóknarstofa
Háskólans í lífeðlisfræöi.
Eitt af hlutverkum húðar er að stjóma líkamshita. Hár
•tkamshiti meö mikilli svitamyndun og æðavQckun veldur
miklu álagi á hjarta-og æðakerfið. Ein afleiðing mikillar
svitamyndunar er m.a. vökvatap sem veldur minnkun í
blóðrúmmáli (hypovolemia) sem numið er í brjóstholi af
mmmálsnemum (cardiopulmonary receptors). Minnkun í
hlóðrúmmáli virkjar viðbragðsboga sem vinna gegn
frekara vökvatapi með t.d. æöasamdrætti í húð þrátt fyrir
h“tt hitastig. Ekki er vitað hvort minnkun í blóðrúmmáli
J'eldur minnkun I svitamyndun. Með því að lækka loft-
Prýsting umhverfis neðri hluta líkamans (lower body
negative pressure, LBNP) í þar til gerðum kassa er hægt
að f$ra tii (,i5Q 0g mjnnka blóðrúmmál í brjóstholi.
Pannig má líkja eftir vökvatapi og hafa áhrif á rúmmáls-
nema f brjóstholi.
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna hvort virkni
sympattskra tauga til svitakirtla í mönnum sé undir
shrifum frá rúmmálsnemum í bijóstholi.
Sjálfboðaliöum (n=9) var komið fyrir f LBNP-kassa
°S virkni sympatískra tauga til húðar skráð með örtauga-
skráningu (microneurography). Elektróðunum var
stungið inn í sympatískar taugar til húðar í nervus
cutaneus antebrachii posterior. Blóðflæði og viðnáms-
E 98
breytingar á því húðsvæði sem taugin lá til var skráð
ásamt blóðþrýstingi, EKG, öndunarhreyfingum og
hitastigi húðar. Svitamyndun var framkölluð með
hitalömpum og var blóðrúmmál minnkað í efri hluta
líkamans með LBNP (-5 og -10 mmHg).
LBNP ( bæði -5 og -10 mm Hg) olli skyndilegri
minnkun í svitamyndun sem sést bæði á minnkun í virkni
sympatískra tauga til húðar og minnkun f viðnáms-
breytingum í húð. Ekki urðu markatækar breytingar í
blóðþrýstingi eða hjartsláttartfðni. Um leið og LBNP var
aflétt jókst svitamyndunin og sympatísk virkni til svita-
kirtla aftur í svipuð gildi og fyrir LBNP. Færsla úr láréttri
stöðu í lóðrétta (tilting) á einum einstaklingi gaf hliðstæðar
niðurstöður. Andlegt álag (framkallað með hugarreikn-
ingi) jók sympatíska virkni og viðnámsbreytingar í húð
bæði í hvíld og við LBNP sem útilokar að andlegt álag
hafi haft áhrif til minnkunar á sympatískri virkni.
Niðurstöðurnar sýna að minnkuð boð frá
rúmmálsnemum valda minnkaðri virkni í sympatískum
taugum til svitakirtla og þar með minnkaðri svitamyndun.
Þessi viðbragðsbogi gæd verið þáttur f svörun líkamans til
aö veijast frekara vökvatapi við blóðrúmmálsminnkun.
Styrkl af NorFA.