Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Qupperneq 110

100
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
RISTILKRABBAMEIN A LANDSPITALA
V 41 Sigríður Másdóttir. Tómas Guðbjartsson, Jónas
Magnússon. Handlækningadeild Landspítalans, HI.
Ristilkrabbamcin er meðal algengustu
krabbameina og hefur nýgengi þess farið vaxandi. Töf
vcrður oft á greiningu en áhrif hennar á horfur sjúklinga
eru unrdeild. Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna
einkenni sjúklinga ristilkrabbamein, töf á greiningu,
stigun og lífshorfur.
A Landspítala greindust á tímabilinu I. janúar
1980 - 31. desember 1992 178 sjúklingar með
ristilkrabbamcin (frá og með botnristli að endaþarmi).
Upplýsingar l'engust úr krabbameinsskrá
Krabbameinsfélags íslands og sjúkraskrám. Karlar voru
92 og konur 86, meðalaidur 70 ár (bil 19-96 ár). 166
sjúklingar gengust undir skurðaðgerð og létust 7,2%
þeirra innan 30 daga frá aðgerðinni. Skráð voru einkenni,
tímalengd einkenna og blóðrauði við komu. Sjúklingarnir
voru stigaðir samkvæmt stigunarkerfi Dukes, lífshorfur
reiknaðar með líftöflum Kaplan-Meier og með
Ijölbreytugreiningu Cox voru skoðuð áhrif ýmissa breyta
á líftímann. Samanburður var gerður á hægri og vinstri
ristilkrabbameinum, hvað varðar einkenni, stigun og
lifun. Miðaðist skipting í hægri og vinstri við
miltisbugðu, sem taldist til hægri hluta ristils.
Af 178 sjúklingum greindust 168 vegna einkenna.
Meðal sjúklinga með krabbamein í hægri hluta ristils voru
algengust blóðleysiseinkenni (59%) og kviðverkir (58%),
en hjá sjúklingum með vinstri ristilkrabbmein var blóð í
hægðum algengast (66%) ásamt kviðverkjum (58%).
38% sjúklinga höfðu haft einkenni lengur en 3 mánuði
fyrir greiningu (svipað hjá hægri og vinstri), en 11%
grcindust innan viku (hjá hægri 7% en hjá vinstri 17,5%).
Meðalgildi blóðrauða við greiningu var 115 g/L (sfv. 24,5
g/L). Upplýsingar um stigun lágu fyrir hjá 174
sjúklingum, þar af voru 17 á Dukes stigi A, 60 á stigi B,
51 á stigi C. Fjarmeinvörp (stig "D") höfðu 46 sjúklingar
og voru meinvörp í lifur algengust. Ekki reyndist
marktækur munur á stigun sjúklinga með hægri og vinstri
æxli. Fimm ára lífshorfur sjúklinganna voru 43,4%, 68%
á stigi A, 64% á stigi B, 45% á stigi C og á stigi "D"voru
þær 9,4%. Stigun sjúklinga með blóðrauða <110 g/L og
>110 g/L við greiningu var sambærileg. Ekki var heldur
marktækur munur á stigun eða fimm ára lífshorfum
sjúklinga með einkenni lengur en (43,8%) eða skemur en
3 mánuði (43,2%) fyrir greiningu. Lífshorfur kvenna og
karla voru sambærilegar og sömuleiðis lífshorfur
sjúklinga með hægri og vinstri ristilkrabbmein.
Fjölbreytugreining Cox leiddi í ljós að einungis aldur
sjúklinga og Dukes flokkun hafði áhrif á lífshorfur.
Einkenni og stigun sjúklinga með ristilkrabbamein
á Landspítalanum á fyrrgreindu árabili er sambærileg við
nágrannalönd, nema hvað sjúklingar á stigi A eru hér
óvcnjufáir cn hlutfallslega margir með útbrciddan
sjúkdóm (stig C og "D"). Lífshorfur eru svipaðar því sem
gerist erlendis. Tímalengd einkenna fyrir greiningu er
sambærileg við erlendar rannsóknir og ljóst er að oft
verður veruleg töf á greiningu. Aukinni töf á greiningu
virðist þó ekki fylgja hærri stigun eða verri lífshorfur.
ERFÐIR ANDLITSSKARÐA: SAMANTEKT
V 42 Höf. Árni Björnsson og Alfreð Árnason
Frá lýta- og handlækningadeild Lsp., Barnaspítala
Hringsins og Rannsóknarstofu Háskólans í meinafræði,
ónæmiserfðafræðidcild. Spjald.
Tilgangur rannsóknarinnar er að skoða erfðir
skarða á Islandi, en hún er í beinu framhaldi af rannsókn
sem höfundar hafa gert ásamt fleirum á kynbundnum
gómskörðum.
Send voru bréf til 328 cinstaklinga mcð
andlitsskörð og þeir spurðir hvort þeir vissu um
skyldmenni nær- eða fjærskyld með hliðstæða
andlitsgalla. Svör bárust frá 187. Þá voru sjúkraskrár
allra sjúklinga sem vistast hafa á Landspítalanum frá
upphafi vegna andlitsskarða, alls 433ja, skoðaðar með
tilliti til skarða í ætt. Til samanburðar var gerð könnun á
vegum félagsvísindastofnunar H.I., þar sem 1500
einstaklingar út slembiúrtaki voru spurðir um
skyldmcnni með andlitsskörð.
í skarðahópnum reyndust 146, cða 22% af
heildarþópnum eiga nær- eða fjærskylda ættingja með
skörð. í slembiúrtakinu var hlutfallið 8,8%.
Leitað var til erfðafræðinefndar H.í um
áarakningu. Þeirri vinnu er ekki lokið en
bráðabirgðarniðurstöður scgja, að margar ættanna rekjast
saman og í sumum ættanna virðist vera um talsverða
skyldleikaræktun að ræða.
Sú kcnning að orsakir andlitsskarða séu
fjölþættar, þ.e.a.s. stafi af umhverfis- og erfðaþáttun
hefur lengst af verið almenn. Hins vegar hefurekki verið
Ijóst hverjir þessir þættir eru. Nýjustu erfðarannsóknir
benda þó til þess, að sé andlitsskarð eini meðfæddi
gallinn hjá viðkomandi einstaklingi, sé um hreint
arfgengi að ræða, sem bundið er við "major gene".
Þær rannsóknir sem hér birtast virðast styðja
þessa kenningu.