Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.01.1929, Síða 27

Stefnir]
Milli fátæktar og bjargálna.
25
lágmarki nokkru, til þess að sam-
kepni þrífist. Alveg eins er þetta
á íþróttavellinum. Keppendur
þurfa að hafa svigrúm. Ef stofn-
að er til kapphlaupa í þröngri
kví, verða úr því hrindingar. Al-
veg eins með verzlun. Komi önn-
ur verzlun, þar sem ein er fyrir
og ekki verkefni nema fyrir eina,
er hætt við að reglur samkepn-
innar verði botnar. Þetta er einn
af göllunum við það, að búa í
fámennu og afskektu bygðarlagi,
en það er ekki sök hinnar frjálsu
eamkepni. Hitt atriðið er það,
að menn sjá að hvöt sú, sem knýr
keppendurna til þátttöku, er eig-
inhagsmunahvöt, en ekki um-
hyggja fyrir öðrum. Af þessu
draga menn svo þá ályktun, að
ávextirnir hljóti að samsvara
innrætinu, afleiðingar starfsins
hljóti að vera samstæðar hugar-
fari því, er knúði til starfsins.
En þessi misskilningur hverfur,
er menn skilja það, að í þessu
efni er enginn mismunur á verzl-
un, framleiðslu, vinnusölu og
hverri annari efnahagsstarfsemi.
Hvötin til starfsins er hjá öllum
eigin hagsmunir, leiðin til að full-
nægja eigin hagsmunum hjá öll-
um sú, að byrja með því að leit-
ast við að fullnægja sem bezt
annara þörfum. í þessu efni er
enginn munur á bóndanum og
kaupmanninum. Mjólkurbóndinn
í Mosfellssveit verður að leggja
stund á að fullnægja sem bezt
og mest mjólkurþörfum Reykja-
víkurborgara, kaupmaðurinn á
Húsavík að fullnægja sem mest
og bezt vöruþörfum þingeyskra
bænda. Báðir gjöra það sjálfs sín
vegna, síns heimilis og skyldu-
liðs.
Stundum verður vart þess mis-
skilnings, að frjáls samkepni í
verzlun sé gagnleg og nauðsyn-
leg fyrir verzlunarstéttina, en
ekki fyrir aðra. Þetta er öfugt.
Það eru hagsmunir skiftavin-
anna, sem þurfa að njóta hinnar
frjálsu samkepni í verzlun. —
Svona er það á öllum sviðum
efnahagsstarfseminnar. Sérhverj-
um atvinnurekanda getur vegnað
vel, jafnvel betur, ef hann er
laus við samkepni annara. En
fyrir alla neytendur og notend-
ur framleiðslu og annara gæða
er það verra. Tilgangi efnahags-
starfseminnar, að sjá fyrir full-
nægingu mannlegra gæða, verð-
ur ekki eins vel fullnægt með
neinu öðru móti og því, að sjálfs-
bjargarhvötin fái óhindruð að
knýja hvern einn til að vinna
sem bezt fyrir aðra. 1 hinni sjálf-
virku vél frjálsra viðskifta er