Sagnir - 01.06.1997, Síða 11

Sagnir - 01.06.1997, Síða 11
Glæður minninganna Þjóðin á Þingvöllum 17.júní 1994 upp- lifði nú stund samstöðu og samheldni sem virtist hafa komið henni gjörsam- lega í opna skjöldu en skildi hana til fulls og varðveitti hana í hjarta sínu sem eftir var dags og um ókomin ár.J’ Ef þessi spá Ingólfs Margeirssonar rætist er óhætt að segja að megintakmarkinu með öllum herlegheitunum hafi verið náð, að láta Islendinga fmna fyrir því að þeir væru þjóð og muna það. Slíkir at- burðir taka oft á sig talsverðan ljóma og alveg sérstakar myndir í minningunni. Í bók sem var tekin saman af Magnúsi Jónssyni nokkrum árum eftir Alþingishá- tíðina og kom út 1943 er frásögn af því þegar dönsku konungshjónin og Gústaf Adolf, ríkisarfi Sviþjóðar, stigu á land í Reykjavík 25.júní 1930. Forsætisráðherra tók ásamt fleirum á móti þeim Kristjáni X. og Alexandrínu drottningu hans. Þegar þeirri móttöku var lokið kom Gústaf Adolf að bryggjunni og í bókinni segir að forsætisráðherra hafi tekið á móti hon- um.5(l Þetta er ekki allskostar rétt eins og sést af kvikmynd Lofts Guðmundssonar. Það voru nefnilega konungshjónin sem tóku á móti sænska ríkisarfanum enda var Kristján X. þá enn þjóðhöfðingi Islend- inga.51 Ekki er ástæða til að ætla að hér sé um meðvitaða sögufolsun að ræða. Þetta atriði er hins vegar mikilvæg vísbending um það hvernig íslendingar mundu — eða vildu muna — atburðarásina nokkrum ár- um síðar. Trúlega fannst mönnum þegar frá leið og hillti undir lýðveldisstofnun að svona hlyti þetta að hafa verið, Islending- ar hefðu sjálfir tekið á móti sínum gest- um. Fyrir þjóðhátíðina 1944 var ákveðið að láta kvikmynda bæði þingfundinn og há- tíðahöldin „svo að atburðir þessir geymd- ust í myndum, eins nákvæmlega og unnt væri.“52 Kjartan Ó. Bjarnason tók það verk að sér og hafði fjóra aðra kvik- myndatökumenn sér til aðstoðar svo hægt vasri að festa sem mest á filmu og frá mis- munandi sjónarhornum. Gert var ráð fyr- tr stuttum inngangi með fallegum lands- lagsmyndum og svipmyndum úr atvinnu- lífi þjóðarinnar.53 í samræmi við þetta fá ahorfendur að vita strax í upphafi að þjóðhátíðarnefnd hafi samið texta og skipulagt myndina.54 Þessi kvikmynd Kjartans er býsna listi- lega gerð og auðvelt að verða fyrir nokkrum hughrifum þegar horft er á hana. Landslagsmyndirnar í upphafi, sem eru líklega um tíundi hluti verksins, eru í senn glæsilegar og táknrænar. Dæmi um það er kletturinn sem stendur upp úr brimlöðrinu, barinn af hvítfyssandi öld- um.55 Hann lætur sig ekki frekar en sú þjóð sem allan þann tíma sem hún laut er- lendu valdi þráði „að endurheimta fullt frelsi og sjálfsforræði.““ Smám saman birt- ist fólkið í töfrandi náttúrunni með reið- skjóta sína og bústaði. Allt fellur það vel að fóstuijörðinni og myndskeiðið undirstrik- ar gott samband lands og þjóðar.57 Það er myndarlegur athafnablær yfir þeirri sömu þjóð þar sem hún sinnir hin- um ýmsu störfum. Það þarf að rýja féð, smala því í réttir og heyja handa búsmal- anum. Bóndinn stýrir hestasláttuvélinni um túnið og dóttir hans heldur keik um stjórntaumana á múgavélinni.58 Vissulega er bara verið að sýna hlutina eins og þeir voru í dagsins önn en hversdagsleikinn fær alveg sérstakan annríkissvip þegar skeytt er saman verkum sem voru alls ekki unnin á sama árstíma. Þessi starfsemisandi styrkist enn þar sem menn hamast við síldveiðar, dytta að bát- uin, skipa upp timbri og leggja vegi. Og það er greinilega hugað vel að öðrum þáttum þjóðlífsins, börnin una sér vel á öruggum leikvöllum og fólkið nýtur frið- sældar á göngu urn glæsilega lystigarða.59 Þetta er dugleg þjóð sem býr að traustu atvinnulífi, hlúir að einstaklingunum og leggur rækt við sjálfa sig. Hún hefur sýnt að hún getur staðið á eigin fótum og verðskuldar því fullkomið sjálfstæði. Þegar sá áfangi náðist var auðvitað enginn dumbungur í hugum Islendinga og bersýnilega vildu framleiðendur kvik- myndarinnar leggja sitt af mörkum til að minningin um þau tímamót yrði sem björtust. Þar sem sagt er frá ákvörðunum Alþingis í Reykjavík ló.júní um stofnun lýðveldis að Lögbergi sjást Þingvellir skarta sínu fegursta í blíðskaparveðri." Eins og sést á myndum frá völlunum þann ló.júni þegar fólk var að koma sér fyrir þá var veðurútlitið öllu drungalegra. Það sama var uppi á teningnum daginn eftir eins og snjóföl á regnhlífum hátíðar- gesta ber glöggt vitni um“ Hafi einhverjum þótt veðrið skyggja á gleðina má örugglega segja það sama um það hvernig ástatt var fyrir Dönum sem máttu lúta stjórn nasista á þessum tíma. Mörgum hefur því létt þegar lesið var heillaskeyti frá Kristjáni X., mannfjöldinn fagnaði því innilega og í kvikmynd Ósk- ars Gíslasonar má heyra hvernig húrra- hrópin glumdu um vellina.62 Það er áber- andi hversu illa þessi fagnaðarlæti skila sér i mynd Kjartans Ó. Bjarnasonar. Þar heyrist mikið lófaklapp en engin húrra- hróp.',3Vissulega má hugsa sér að ekki hafi öllum þótt ástæða til að hampa því að daginn sem Islendingar sögðu sig úr lög- um við krúnuna hafi þeir hyllt Danakon- ung - og það kannski miklu kröftuglegar en í Kópavogi 1662. Það sem mælir á móti því að dregið sé vísvitandi úr við- brögðununr er að frá þeim er skilmerki- lega sagt í bók um hátíðina sem skrifuð var af þeim sömu og skipulögðu kvik- mynd Kjartans."1 Um þjóðhátíðina 1974 eru engar heimildir til sem gefa færi á miklum sam- anburði við útsendingu Sjónvarpsins frá Þingvöllum. Það er erfitt að spá nokkru um það hvernig Islendingar koma til með að muna þá hátið og lýðveldisafmælið 1994.Trúlega gerir hver og einn sem á annað borð komst á síðarnefndu hátíðina sína samantekt með tímanum. Sjónvarpið gerði eina slika samdægurs til sýningar strax að kvöldi þjóðhátíðardagsins og þar af leiðandi er hún unnin á mjög skömmum tíma. Væntanlega var henni ætlað að gefa þeim sem ekki höfðu fylgst með útsendingunni yfir daginn hugmynd um hvað þá hefði farið fram. Þess vegna segir hún sína sögu og full ástæða er til að nefna nokkur dæmi um efnistökin. Ur hátíðardagskránni gat að líta nokkur lög í flutningi Þúsund barna kórsins, fólk úr þjóðdansafélaginu að sýna lancers og flutning Þjóðleikhússins á upphafs- og lokaköflum úr íslandsklukkunni eftir Hall- dór Laxness.65 Þá voru sýnd valin atriði úr fjölsýningunni; brúardansinn, síldarævin- týrið og Möllers-æfmgarnar í Flosagjá ásamt sýnishorni afþví hvernig Þórberg- ur Þórðarson iðkaði þá list allsnakinn i eina tíð.66 Sauðavöluspámaðurinn og tví- „Með hliðsjón af samsetn- ingu dagskrárinnar og þeim málum sem Alþingi tók fyrir í tilefni dagsins er greinilegt að það er engin sérstök þjóðarvitund eða einhugur sem rekur íslendinga dags- ins í dag til að halda upp á tímamót af þessu tagi." SAGNIR 9
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.