Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 11

Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 11
Glæður minninganna Þjóðin á Þingvöllum 17.júní 1994 upp- lifði nú stund samstöðu og samheldni sem virtist hafa komið henni gjörsam- lega í opna skjöldu en skildi hana til fulls og varðveitti hana í hjarta sínu sem eftir var dags og um ókomin ár.J’ Ef þessi spá Ingólfs Margeirssonar rætist er óhætt að segja að megintakmarkinu með öllum herlegheitunum hafi verið náð, að láta Islendinga fmna fyrir því að þeir væru þjóð og muna það. Slíkir at- burðir taka oft á sig talsverðan ljóma og alveg sérstakar myndir í minningunni. Í bók sem var tekin saman af Magnúsi Jónssyni nokkrum árum eftir Alþingishá- tíðina og kom út 1943 er frásögn af því þegar dönsku konungshjónin og Gústaf Adolf, ríkisarfi Sviþjóðar, stigu á land í Reykjavík 25.júní 1930. Forsætisráðherra tók ásamt fleirum á móti þeim Kristjáni X. og Alexandrínu drottningu hans. Þegar þeirri móttöku var lokið kom Gústaf Adolf að bryggjunni og í bókinni segir að forsætisráðherra hafi tekið á móti hon- um.5(l Þetta er ekki allskostar rétt eins og sést af kvikmynd Lofts Guðmundssonar. Það voru nefnilega konungshjónin sem tóku á móti sænska ríkisarfanum enda var Kristján X. þá enn þjóðhöfðingi Islend- inga.51 Ekki er ástæða til að ætla að hér sé um meðvitaða sögufolsun að ræða. Þetta atriði er hins vegar mikilvæg vísbending um það hvernig íslendingar mundu — eða vildu muna — atburðarásina nokkrum ár- um síðar. Trúlega fannst mönnum þegar frá leið og hillti undir lýðveldisstofnun að svona hlyti þetta að hafa verið, Islending- ar hefðu sjálfir tekið á móti sínum gest- um. Fyrir þjóðhátíðina 1944 var ákveðið að láta kvikmynda bæði þingfundinn og há- tíðahöldin „svo að atburðir þessir geymd- ust í myndum, eins nákvæmlega og unnt væri.“52 Kjartan Ó. Bjarnason tók það verk að sér og hafði fjóra aðra kvik- myndatökumenn sér til aðstoðar svo hægt vasri að festa sem mest á filmu og frá mis- munandi sjónarhornum. Gert var ráð fyr- tr stuttum inngangi með fallegum lands- lagsmyndum og svipmyndum úr atvinnu- lífi þjóðarinnar.53 í samræmi við þetta fá ahorfendur að vita strax í upphafi að þjóðhátíðarnefnd hafi samið texta og skipulagt myndina.54 Þessi kvikmynd Kjartans er býsna listi- lega gerð og auðvelt að verða fyrir nokkrum hughrifum þegar horft er á hana. Landslagsmyndirnar í upphafi, sem eru líklega um tíundi hluti verksins, eru í senn glæsilegar og táknrænar. Dæmi um það er kletturinn sem stendur upp úr brimlöðrinu, barinn af hvítfyssandi öld- um.55 Hann lætur sig ekki frekar en sú þjóð sem allan þann tíma sem hún laut er- lendu valdi þráði „að endurheimta fullt frelsi og sjálfsforræði.““ Smám saman birt- ist fólkið í töfrandi náttúrunni með reið- skjóta sína og bústaði. Allt fellur það vel að fóstuijörðinni og myndskeiðið undirstrik- ar gott samband lands og þjóðar.57 Það er myndarlegur athafnablær yfir þeirri sömu þjóð þar sem hún sinnir hin- um ýmsu störfum. Það þarf að rýja féð, smala því í réttir og heyja handa búsmal- anum. Bóndinn stýrir hestasláttuvélinni um túnið og dóttir hans heldur keik um stjórntaumana á múgavélinni.58 Vissulega er bara verið að sýna hlutina eins og þeir voru í dagsins önn en hversdagsleikinn fær alveg sérstakan annríkissvip þegar skeytt er saman verkum sem voru alls ekki unnin á sama árstíma. Þessi starfsemisandi styrkist enn þar sem menn hamast við síldveiðar, dytta að bát- uin, skipa upp timbri og leggja vegi. Og það er greinilega hugað vel að öðrum þáttum þjóðlífsins, börnin una sér vel á öruggum leikvöllum og fólkið nýtur frið- sældar á göngu urn glæsilega lystigarða.59 Þetta er dugleg þjóð sem býr að traustu atvinnulífi, hlúir að einstaklingunum og leggur rækt við sjálfa sig. Hún hefur sýnt að hún getur staðið á eigin fótum og verðskuldar því fullkomið sjálfstæði. Þegar sá áfangi náðist var auðvitað enginn dumbungur í hugum Islendinga og bersýnilega vildu framleiðendur kvik- myndarinnar leggja sitt af mörkum til að minningin um þau tímamót yrði sem björtust. Þar sem sagt er frá ákvörðunum Alþingis í Reykjavík ló.júní um stofnun lýðveldis að Lögbergi sjást Þingvellir skarta sínu fegursta í blíðskaparveðri." Eins og sést á myndum frá völlunum þann ló.júni þegar fólk var að koma sér fyrir þá var veðurútlitið öllu drungalegra. Það sama var uppi á teningnum daginn eftir eins og snjóföl á regnhlífum hátíðar- gesta ber glöggt vitni um“ Hafi einhverjum þótt veðrið skyggja á gleðina má örugglega segja það sama um það hvernig ástatt var fyrir Dönum sem máttu lúta stjórn nasista á þessum tíma. Mörgum hefur því létt þegar lesið var heillaskeyti frá Kristjáni X., mannfjöldinn fagnaði því innilega og í kvikmynd Ósk- ars Gíslasonar má heyra hvernig húrra- hrópin glumdu um vellina.62 Það er áber- andi hversu illa þessi fagnaðarlæti skila sér i mynd Kjartans Ó. Bjarnasonar. Þar heyrist mikið lófaklapp en engin húrra- hróp.',3Vissulega má hugsa sér að ekki hafi öllum þótt ástæða til að hampa því að daginn sem Islendingar sögðu sig úr lög- um við krúnuna hafi þeir hyllt Danakon- ung - og það kannski miklu kröftuglegar en í Kópavogi 1662. Það sem mælir á móti því að dregið sé vísvitandi úr við- brögðununr er að frá þeim er skilmerki- lega sagt í bók um hátíðina sem skrifuð var af þeim sömu og skipulögðu kvik- mynd Kjartans."1 Um þjóðhátíðina 1974 eru engar heimildir til sem gefa færi á miklum sam- anburði við útsendingu Sjónvarpsins frá Þingvöllum. Það er erfitt að spá nokkru um það hvernig Islendingar koma til með að muna þá hátið og lýðveldisafmælið 1994.Trúlega gerir hver og einn sem á annað borð komst á síðarnefndu hátíðina sína samantekt með tímanum. Sjónvarpið gerði eina slika samdægurs til sýningar strax að kvöldi þjóðhátíðardagsins og þar af leiðandi er hún unnin á mjög skömmum tíma. Væntanlega var henni ætlað að gefa þeim sem ekki höfðu fylgst með útsendingunni yfir daginn hugmynd um hvað þá hefði farið fram. Þess vegna segir hún sína sögu og full ástæða er til að nefna nokkur dæmi um efnistökin. Ur hátíðardagskránni gat að líta nokkur lög í flutningi Þúsund barna kórsins, fólk úr þjóðdansafélaginu að sýna lancers og flutning Þjóðleikhússins á upphafs- og lokaköflum úr íslandsklukkunni eftir Hall- dór Laxness.65 Þá voru sýnd valin atriði úr fjölsýningunni; brúardansinn, síldarævin- týrið og Möllers-æfmgarnar í Flosagjá ásamt sýnishorni afþví hvernig Þórberg- ur Þórðarson iðkaði þá list allsnakinn i eina tíð.66 Sauðavöluspámaðurinn og tví- „Með hliðsjón af samsetn- ingu dagskrárinnar og þeim málum sem Alþingi tók fyrir í tilefni dagsins er greinilegt að það er engin sérstök þjóðarvitund eða einhugur sem rekur íslendinga dags- ins í dag til að halda upp á tímamót af þessu tagi." SAGNIR 9
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.