Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 11

Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 11
Glæður minninganna Þjóðin á Þingvöllum 17.júní 1994 upp- lifði nú stund samstöðu og samheldni sem virtist hafa komið henni gjörsam- lega í opna skjöldu en skildi hana til fulls og varðveitti hana í hjarta sínu sem eftir var dags og um ókomin ár.J’ Ef þessi spá Ingólfs Margeirssonar rætist er óhætt að segja að megintakmarkinu með öllum herlegheitunum hafi verið náð, að láta Islendinga fmna fyrir því að þeir væru þjóð og muna það. Slíkir at- burðir taka oft á sig talsverðan ljóma og alveg sérstakar myndir í minningunni. Í bók sem var tekin saman af Magnúsi Jónssyni nokkrum árum eftir Alþingishá- tíðina og kom út 1943 er frásögn af því þegar dönsku konungshjónin og Gústaf Adolf, ríkisarfi Sviþjóðar, stigu á land í Reykjavík 25.júní 1930. Forsætisráðherra tók ásamt fleirum á móti þeim Kristjáni X. og Alexandrínu drottningu hans. Þegar þeirri móttöku var lokið kom Gústaf Adolf að bryggjunni og í bókinni segir að forsætisráðherra hafi tekið á móti hon- um.5(l Þetta er ekki allskostar rétt eins og sést af kvikmynd Lofts Guðmundssonar. Það voru nefnilega konungshjónin sem tóku á móti sænska ríkisarfanum enda var Kristján X. þá enn þjóðhöfðingi Islend- inga.51 Ekki er ástæða til að ætla að hér sé um meðvitaða sögufolsun að ræða. Þetta atriði er hins vegar mikilvæg vísbending um það hvernig íslendingar mundu — eða vildu muna — atburðarásina nokkrum ár- um síðar. Trúlega fannst mönnum þegar frá leið og hillti undir lýðveldisstofnun að svona hlyti þetta að hafa verið, Islending- ar hefðu sjálfir tekið á móti sínum gest- um. Fyrir þjóðhátíðina 1944 var ákveðið að láta kvikmynda bæði þingfundinn og há- tíðahöldin „svo að atburðir þessir geymd- ust í myndum, eins nákvæmlega og unnt væri.“52 Kjartan Ó. Bjarnason tók það verk að sér og hafði fjóra aðra kvik- myndatökumenn sér til aðstoðar svo hægt vasri að festa sem mest á filmu og frá mis- munandi sjónarhornum. Gert var ráð fyr- tr stuttum inngangi með fallegum lands- lagsmyndum og svipmyndum úr atvinnu- lífi þjóðarinnar.53 í samræmi við þetta fá ahorfendur að vita strax í upphafi að þjóðhátíðarnefnd hafi samið texta og skipulagt myndina.54 Þessi kvikmynd Kjartans er býsna listi- lega gerð og auðvelt að verða fyrir nokkrum hughrifum þegar horft er á hana. Landslagsmyndirnar í upphafi, sem eru líklega um tíundi hluti verksins, eru í senn glæsilegar og táknrænar. Dæmi um það er kletturinn sem stendur upp úr brimlöðrinu, barinn af hvítfyssandi öld- um.55 Hann lætur sig ekki frekar en sú þjóð sem allan þann tíma sem hún laut er- lendu valdi þráði „að endurheimta fullt frelsi og sjálfsforræði.““ Smám saman birt- ist fólkið í töfrandi náttúrunni með reið- skjóta sína og bústaði. Allt fellur það vel að fóstuijörðinni og myndskeiðið undirstrik- ar gott samband lands og þjóðar.57 Það er myndarlegur athafnablær yfir þeirri sömu þjóð þar sem hún sinnir hin- um ýmsu störfum. Það þarf að rýja féð, smala því í réttir og heyja handa búsmal- anum. Bóndinn stýrir hestasláttuvélinni um túnið og dóttir hans heldur keik um stjórntaumana á múgavélinni.58 Vissulega er bara verið að sýna hlutina eins og þeir voru í dagsins önn en hversdagsleikinn fær alveg sérstakan annríkissvip þegar skeytt er saman verkum sem voru alls ekki unnin á sama árstíma. Þessi starfsemisandi styrkist enn þar sem menn hamast við síldveiðar, dytta að bát- uin, skipa upp timbri og leggja vegi. Og það er greinilega hugað vel að öðrum þáttum þjóðlífsins, börnin una sér vel á öruggum leikvöllum og fólkið nýtur frið- sældar á göngu urn glæsilega lystigarða.59 Þetta er dugleg þjóð sem býr að traustu atvinnulífi, hlúir að einstaklingunum og leggur rækt við sjálfa sig. Hún hefur sýnt að hún getur staðið á eigin fótum og verðskuldar því fullkomið sjálfstæði. Þegar sá áfangi náðist var auðvitað enginn dumbungur í hugum Islendinga og bersýnilega vildu framleiðendur kvik- myndarinnar leggja sitt af mörkum til að minningin um þau tímamót yrði sem björtust. Þar sem sagt er frá ákvörðunum Alþingis í Reykjavík ló.júní um stofnun lýðveldis að Lögbergi sjást Þingvellir skarta sínu fegursta í blíðskaparveðri." Eins og sést á myndum frá völlunum þann ló.júni þegar fólk var að koma sér fyrir þá var veðurútlitið öllu drungalegra. Það sama var uppi á teningnum daginn eftir eins og snjóföl á regnhlífum hátíðar- gesta ber glöggt vitni um“ Hafi einhverjum þótt veðrið skyggja á gleðina má örugglega segja það sama um það hvernig ástatt var fyrir Dönum sem máttu lúta stjórn nasista á þessum tíma. Mörgum hefur því létt þegar lesið var heillaskeyti frá Kristjáni X., mannfjöldinn fagnaði því innilega og í kvikmynd Ósk- ars Gíslasonar má heyra hvernig húrra- hrópin glumdu um vellina.62 Það er áber- andi hversu illa þessi fagnaðarlæti skila sér i mynd Kjartans Ó. Bjarnasonar. Þar heyrist mikið lófaklapp en engin húrra- hróp.',3Vissulega má hugsa sér að ekki hafi öllum þótt ástæða til að hampa því að daginn sem Islendingar sögðu sig úr lög- um við krúnuna hafi þeir hyllt Danakon- ung - og það kannski miklu kröftuglegar en í Kópavogi 1662. Það sem mælir á móti því að dregið sé vísvitandi úr við- brögðununr er að frá þeim er skilmerki- lega sagt í bók um hátíðina sem skrifuð var af þeim sömu og skipulögðu kvik- mynd Kjartans."1 Um þjóðhátíðina 1974 eru engar heimildir til sem gefa færi á miklum sam- anburði við útsendingu Sjónvarpsins frá Þingvöllum. Það er erfitt að spá nokkru um það hvernig Islendingar koma til með að muna þá hátið og lýðveldisafmælið 1994.Trúlega gerir hver og einn sem á annað borð komst á síðarnefndu hátíðina sína samantekt með tímanum. Sjónvarpið gerði eina slika samdægurs til sýningar strax að kvöldi þjóðhátíðardagsins og þar af leiðandi er hún unnin á mjög skömmum tíma. Væntanlega var henni ætlað að gefa þeim sem ekki höfðu fylgst með útsendingunni yfir daginn hugmynd um hvað þá hefði farið fram. Þess vegna segir hún sína sögu og full ástæða er til að nefna nokkur dæmi um efnistökin. Ur hátíðardagskránni gat að líta nokkur lög í flutningi Þúsund barna kórsins, fólk úr þjóðdansafélaginu að sýna lancers og flutning Þjóðleikhússins á upphafs- og lokaköflum úr íslandsklukkunni eftir Hall- dór Laxness.65 Þá voru sýnd valin atriði úr fjölsýningunni; brúardansinn, síldarævin- týrið og Möllers-æfmgarnar í Flosagjá ásamt sýnishorni afþví hvernig Þórberg- ur Þórðarson iðkaði þá list allsnakinn i eina tíð.66 Sauðavöluspámaðurinn og tví- „Með hliðsjón af samsetn- ingu dagskrárinnar og þeim málum sem Alþingi tók fyrir í tilefni dagsins er greinilegt að það er engin sérstök þjóðarvitund eða einhugur sem rekur íslendinga dags- ins í dag til að halda upp á tímamót af þessu tagi." SAGNIR 9
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.