Sagnir - 01.06.1997, Síða 13

Sagnir - 01.06.1997, Síða 13
A Alþingishátíðinni 1930 wni þúsund ára gamlir atburðir scttir á svið. Varla hefur nokknmi þá komið til Ittigar að teflafram hitldiifólki, sauðavöluspámanni, MöUers-æf- ingum og harmonikkuballi í dagskrá hátíðarinnar. - Þjóðminjasafn Islands. voru þjóðbúningarnir nijög áberandi, öll- um konum sem þannig voru klæddar var boðið til sérstakrar myndatöku á þing- pöllunum og það var dágóður hópur sem þar safnaðist saman. Umsjónarmönnum útsendingarinnar bar saman um að þessi klæðnaður væri aftur að slá í gegn.“' Það er engu líkara en söguskoðun sjálf- stæðisbaráttunnar hafi aö sama skapi treyst sig í sessi i seinni tíð. Svo rnikið er vist að hún gekk ljósum logum um hátíðarsvæðið a Þingvöllum þegar fimmtíu ár voru liðin frá því Islendingar kontu saman á Þing- völlum til að „endurreisa það stjórnskip- unarform sem vonir kynslóðanna [höfðu] staðið til“ eins og Björn Þórðarson, for- sætisráðherra í utanþingsstjórninni, orðaði það í setningarræðu að Lögbergi.82 I út- sendingu Sjónvarpsins frá Þingvöllum 17. júní 1994 var byijað á því að hverfa fimm- tiu ár aftur í tímann og rifja upp fæðingar- dag lýðveldisins með aðstoð myndskeiða úr kvikmynd Kjartans O. Bjarnasonar. Og 1 þeirri upprifjun sagði meðal annars alveg gagnrýnislaust unt stóru stundina: „Lýð- veldisfaninn var dreginn að hún. Andartaki síðar hófst klukknahringing. Klukkan var tvö. Lýðveldi var endurreist á Islandi."83 Það er varla ástæða til að hrekja þessa söguskoðun í löngu máli, það er dagljóst að stjórnskipan þjóðveldisaldar var ekki endurreist 1944 og íslendingar búa ekki við hana í dag. Eins og Guðmundur Hálf- danarson bendir á var stjórnarskráin sem þá tók gildi nauðalík þeirri sem Kristján IX. færði landsmönnum sjötíu árum áður og þar af leiðandi dönsk að stofni til." Hins vegar er áhugavert að þessi sögu- skoðun sjálfstæðisbaráttunnar skuli reynast svona lífseig og um það má nefna fleiri dæmi. A lýðveldisafmælinu sagði Davíð Oddson forsætisráðherra, i hátíðarræðu sinni, að þegar lokasigurinn vannst 1944 hefði tæplega sjö alda bið verið á enda og þótt kjörin hefðu oft verið slæm þá hefði frelsisneistinn alltaf lifað meðal þjóðarinn- ar.85 Þessi túlkun er sláandi lík kenningum Jóns J. Aðils um seiglu og viðnám Islend- inga gegn erlendu valdi og áhrifum þess: Hvað er það þá, sem hefiir gefið íslenzku þjóðinni þetta þrek til að þola? ... Hver er þessi huldi verndarkraftur sem hefur haldið henni uppi í þrautum og þjáning- um og aftrað henni frá að ofúrselja sig út- lendum áhrifum? — Það er þjóðernistil- finningin. ... Það hefiir stöðugt lifað citt- hver neisti af henni inst í hjarta þjóðarinnar.86 Hér kristallast hin opinbera saga Islands sem ætlað er að viðhalda þjóðerniskennd- inni og styrkja hana. Þetta viðhorf er rauði þráðurinn í þjóðhátiðum Islendinga enn í dag þrátt fyrir allar þær margháttuðu breytingar sem orðið hafa á þjóðfélaginu frá lýðveldisstofnun svo ekki sé talað um 20. öldina í heild. Umgjörð hátíðahald- anna hefur tekið ýinsum breytingum en tilgangurinn er alltaf sá sami, að tvinna saman viðhafnarútgáfu af sögu landsins og minningar fólksins sem það byggir. Niðurlag I stuttu máli verður ekki annað séð en að til Þingvalla konii þjóðin annað slagið til endurfunda við sjálfa sig og fari heim með góðar minningar. Þær gegna því hlutverki að efla þá sannfæringu Islendinga að þeir hafi átt og eigi samleið, mann fram af nranni og öld eftir öld. Þingvellir eru vafa- laust helgasti minningareitur þjóðarinnar, það eitt að korna þangað virðist svo þjóð- legt út af fýrir sig að litlu skiptir hvers er verið að minnast hveiju sinni. Inntak þjóðarsögu Islendinga hefur ver- ið það sama alla þessa öld, að hér hafi ávallt búið einhuga þjóð sem ekki vildi lúta er- lendu valdi og gat ekki blómstrað fyrr en hún endurheimti frelsi sitt og sjálfstæði. Lykilatriðið í þjóðhátíðunum fjórum á Þingvöllum 1930-1994 hefur líka alltaf verið það sama. Alþingi hefur komið sam- an og allir þingmenn sameinast um tiltek- in mál. Samþykktir þingsins að Lögbergi 17. júní 1994 benda hins vegar til þess að formið hafi fengið aðalhlutverkið og ekki skipti ýkja miklu máli hvað sé tekið fýrir. Sú staðreynd að ekki skuli nást samstaða um að afgreiða eftirtektarverð mál á slík- SAGNIR 11
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.