Sagnir - 01.06.1997, Side 21

Sagnir - 01.06.1997, Side 21
nokkuð góð og ekki hefur þurft að end- urnýja þau nema endrum og sinnum. Skrúði klerkanna hefur líklega þurft meira viðhalds við þar sem heldur meira hefur þar mætt á viðkvæmari efnum eins og silki og líni. Svipað gæti átt við um messubókakost- inn. Ástand kirkju- húsanna sjálfra gæti hafa haft töluverð ahrif á varðveislu skrúða, áhalda og bóka þar sem bókfell og klæði geta fúnað í rökum og sagga- sömum kirkjum og hinir óæðri málmar áhaldanna eru í tæringarhættu við slíkar aðstæður þó svo gegnheilt gull láti slíkt ekki á sig fa. Af ofangreindu má nú ljóst vera að mikilvægt var að kirkjubyggingar væru i goðu ástandi, annars vegar til að helgihald gæti farið fram við skikkanlegar aðstæður og hins vegar fyrir ástand messuskrúða og áhalda allra. Fjármögnun á viðhaldi kirkju- bygginga Með kirkjutlund Það sést vel á orðalagi í fornum máldög- um kirkna að það eru biskuparnir sem yfirumsjón hafa með rekstri kirkna lands- tns og kirkjubændur þurfa ekki að standa neinum öðrum reikningsskil, nema ef vera skyldi erkibiskupinum í Niðarósi fyrir þá staði sem veiting hans var fyrir. Erfitt er að segja til um hversu miklu fé hefur verið varið til viðhalds kirkna en í tiundinni var fólginn ákveðinn fasti sem nota mátti til að halda þeim við. bar sem „Þar sem bændur áttu kirkj- ur rann kirkjutíund til þeirra og preststíund líka og var litið á það sem eins konar uppbót vegna kostnaðar samfara því að halda kirkju og prest." bændur áttu kirkjur rann kirkjutíund til þeirra og preststíund líka og var litið á það sem eins konar uppbót vegna kostn- aðar samfara því að halda kirkju og prest. Kirkjubóndinn hafði ráðstöfunarrétt á þessum hluta tíundarinnar og vera má að litið hafi verið á féð sem hans eigin eign.1 Ákvæðið um tíundarfrelsi kirkjueigna varð til þess að kirkjubændur ánöfnuðu kirkju sinni gjarnan fé, þá bæði í lönd- urn og lausum aur- um gegn því að þeir og afkomendur þeirra hefðu ráð- stöfunarrétt á þess- um eignum.’ Þetta víðtæka skattfrelsi kirkjubænda hlýtur að hafa orsakað minnkandi innkomu á tíund ogjafnframt það að kirkjubóndi hefur e.t.v. orðið að punga út úr „eigin“ vasa fyrir viðhaldi kirkna meir en ella hefði verið ef tiundar- lögin hefðu ekki verið misnotuð eins og raunin varð á. Kirkjutíund skyldi goldin með varningi sem að beinu gagni kom við helgihald og viðhald kirkna. Tíundarbálkur í kristin- rétti Árna borlákssonar tilgreinir að tí- undarskyldur maður „gialldi kirkio fiórd- ung ef honom licar. i vidi. eda i vaxi. i tiorv eda reykelsi. eda i læreptum god- um. sva sem fær at kaupa med vadmal- vm i þvi heradi. kost a hann at giallda allt i vadmalom."3 Vax, reykelsi og léreft nýttust við helgi- haldið sjálft en viður og tjara voru nauðs- ynleg til viðhalds kirkjuhúsunum sjálf- um. Ogerningur er að áætla hversu miklar tíundartekjur hver kirkja hefur haft en það hlýtur að hafa farið eftir hversu stöndugir tí- undarskyldir bændur bjuggu í hverri sókn. Ef litið er í mál- daga frá því eftir að kristinréttur Árna tók gildi má sjá að viðgerðir á kirkju koma þar stundum við sögu en oft er einnig talað um svo- kallaða kirkjubót. Þegar um hana ræðir eru oft á ferðinni endurbætur á messuskrúða eða áhöldum en vera má að viðgerðir á kirkjuhúsi felist stundum í því líka. Víða kemur frarn í máldögum að tíund falli niður ef gerð hefur verið bót á kirkju. Ekki er alveg víst hvernig ber að túlka slík orð. Vera má að máldagi Reykjadalskirkju sem er að finna í mál- dagasafni Vilkins Skálholtsbiskups frá þvi um 1397 geti skýrt málið að einhverju marki: Maríu kirkia í Reykjadal á heimaland allt. ... Reiknaðist portio Ecclesiæ meðan síra Helgi hafði haldið kirkjuna um x ár iij hundruð. féllu þar af ij fýrir kirkiu aðgjörð. Lagði sira Helgi til ij. kertistikur með kopar og eldbera. Er hann nú kvittur af portione Ecclesiæ slík sem fallið hefur til hér í annarri urnferð herra Oddgeirs.4 Svo virðist sem séra Helgi hafi haldið kirkjuna í 10 ár og á þeim tíma reiknast þijú hundruð í kirkjutíund. Þetta fé hefur væntanlega runnið beint í vasa hans.Tvö af þessum þremur hundruðum virðist Pílagrímar á lcið til Compostela tim miðja 15. öld. Ætla má að þokkalegttr straumiir pilagríma liafi legið til islenskra klatistra af ágústínareglu og þau liaft af því allmiklar tekjur. „I okkar rysjótta veðurfari gefur auga leið að viðhald á timburkirkjum hlýtur að hafa verið mjög mikið ef kirkja átti að standa heil um langan tíma." SAGNIR 19
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.