Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 21

Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 21
nokkuð góð og ekki hefur þurft að end- urnýja þau nema endrum og sinnum. Skrúði klerkanna hefur líklega þurft meira viðhalds við þar sem heldur meira hefur þar mætt á viðkvæmari efnum eins og silki og líni. Svipað gæti átt við um messubókakost- inn. Ástand kirkju- húsanna sjálfra gæti hafa haft töluverð ahrif á varðveislu skrúða, áhalda og bóka þar sem bókfell og klæði geta fúnað í rökum og sagga- sömum kirkjum og hinir óæðri málmar áhaldanna eru í tæringarhættu við slíkar aðstæður þó svo gegnheilt gull láti slíkt ekki á sig fa. Af ofangreindu má nú ljóst vera að mikilvægt var að kirkjubyggingar væru i goðu ástandi, annars vegar til að helgihald gæti farið fram við skikkanlegar aðstæður og hins vegar fyrir ástand messuskrúða og áhalda allra. Fjármögnun á viðhaldi kirkju- bygginga Með kirkjutlund Það sést vel á orðalagi í fornum máldög- um kirkna að það eru biskuparnir sem yfirumsjón hafa með rekstri kirkna lands- tns og kirkjubændur þurfa ekki að standa neinum öðrum reikningsskil, nema ef vera skyldi erkibiskupinum í Niðarósi fyrir þá staði sem veiting hans var fyrir. Erfitt er að segja til um hversu miklu fé hefur verið varið til viðhalds kirkna en í tiundinni var fólginn ákveðinn fasti sem nota mátti til að halda þeim við. bar sem „Þar sem bændur áttu kirkj- ur rann kirkjutíund til þeirra og preststíund líka og var litið á það sem eins konar uppbót vegna kostnaðar samfara því að halda kirkju og prest." bændur áttu kirkjur rann kirkjutíund til þeirra og preststíund líka og var litið á það sem eins konar uppbót vegna kostn- aðar samfara því að halda kirkju og prest. Kirkjubóndinn hafði ráðstöfunarrétt á þessum hluta tíundarinnar og vera má að litið hafi verið á féð sem hans eigin eign.1 Ákvæðið um tíundarfrelsi kirkjueigna varð til þess að kirkjubændur ánöfnuðu kirkju sinni gjarnan fé, þá bæði í lönd- urn og lausum aur- um gegn því að þeir og afkomendur þeirra hefðu ráð- stöfunarrétt á þess- um eignum.’ Þetta víðtæka skattfrelsi kirkjubænda hlýtur að hafa orsakað minnkandi innkomu á tíund ogjafnframt það að kirkjubóndi hefur e.t.v. orðið að punga út úr „eigin“ vasa fyrir viðhaldi kirkna meir en ella hefði verið ef tiundar- lögin hefðu ekki verið misnotuð eins og raunin varð á. Kirkjutíund skyldi goldin með varningi sem að beinu gagni kom við helgihald og viðhald kirkna. Tíundarbálkur í kristin- rétti Árna borlákssonar tilgreinir að tí- undarskyldur maður „gialldi kirkio fiórd- ung ef honom licar. i vidi. eda i vaxi. i tiorv eda reykelsi. eda i læreptum god- um. sva sem fær at kaupa med vadmal- vm i þvi heradi. kost a hann at giallda allt i vadmalom."3 Vax, reykelsi og léreft nýttust við helgi- haldið sjálft en viður og tjara voru nauðs- ynleg til viðhalds kirkjuhúsunum sjálf- um. Ogerningur er að áætla hversu miklar tíundartekjur hver kirkja hefur haft en það hlýtur að hafa farið eftir hversu stöndugir tí- undarskyldir bændur bjuggu í hverri sókn. Ef litið er í mál- daga frá því eftir að kristinréttur Árna tók gildi má sjá að viðgerðir á kirkju koma þar stundum við sögu en oft er einnig talað um svo- kallaða kirkjubót. Þegar um hana ræðir eru oft á ferðinni endurbætur á messuskrúða eða áhöldum en vera má að viðgerðir á kirkjuhúsi felist stundum í því líka. Víða kemur frarn í máldögum að tíund falli niður ef gerð hefur verið bót á kirkju. Ekki er alveg víst hvernig ber að túlka slík orð. Vera má að máldagi Reykjadalskirkju sem er að finna í mál- dagasafni Vilkins Skálholtsbiskups frá þvi um 1397 geti skýrt málið að einhverju marki: Maríu kirkia í Reykjadal á heimaland allt. ... Reiknaðist portio Ecclesiæ meðan síra Helgi hafði haldið kirkjuna um x ár iij hundruð. féllu þar af ij fýrir kirkiu aðgjörð. Lagði sira Helgi til ij. kertistikur með kopar og eldbera. Er hann nú kvittur af portione Ecclesiæ slík sem fallið hefur til hér í annarri urnferð herra Oddgeirs.4 Svo virðist sem séra Helgi hafi haldið kirkjuna í 10 ár og á þeim tíma reiknast þijú hundruð í kirkjutíund. Þetta fé hefur væntanlega runnið beint í vasa hans.Tvö af þessum þremur hundruðum virðist Pílagrímar á lcið til Compostela tim miðja 15. öld. Ætla má að þokkalegttr straumiir pilagríma liafi legið til islenskra klatistra af ágústínareglu og þau liaft af því allmiklar tekjur. „I okkar rysjótta veðurfari gefur auga leið að viðhald á timburkirkjum hlýtur að hafa verið mjög mikið ef kirkja átti að standa heil um langan tíma." SAGNIR 19
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.