Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 50

Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 50
íslandsverslunin eftir kenningum kaupskaparstefnunnar Efri myndin sýnir hvernig kaupskaparstefnan, sú hagstjórn scm átti mestu fylgi að fagtta á sautjándu öld, birtist í sinni einföldustu mynd. A Islandi var engin borgarastétt (umdeilt er að tala um aðalsstétt) til að njóta ágóðans af aukinni verslun. Kaupskaparstefnan einkenndist meðal annars af eflingu á framleiðslu iðnvarnings, ekki landbúnaðar, og á öðrum og þriðja áratug sautjándu aldar stóð Kristjánfjórðifyrir átaki þar sem reynt var að ejla handverk í Danmörku og stofna vcrksmiðjur. Ekkert slíkt bar árangur hér á landi (neðri mynd) og hagnaður af verslun ramt allur I vasa danskra kaupmanna. Margar tillögur um viðreisn Islands á átjándu öld gengu út á að flytja citthvað af ágóða kaupskaparsteftumnar til Islands með því að cfla þar viðvcru og ítök kaupmanna. raun eina útsvarið sem kom í hans hlut og tekjurnar voru svo óverulegar að þær hafa sennilega rétt hrokkið fyrir kostnaði af stjórnsýslu á eyjunni.''Verslunarleigan var helsti tekjustofninn og skipti það kon- ung miklu að hún væri há en það fór ekki alltaf saman við eflingu kaupmanna- stéttarinnar. Því reið á að finna hentugt fyrirkomulag á íslandsversluninni þar sem konungur hefði stöðugar tekjur af henni en kaupmenn gætu jafnframt dafnað. Hagsmunum beggja aðila í Kaup- mannahöfn virðist hafa verið borgið með umdæmaverslun þar sem verslunarleigan hækkaði umtalsvert á árunum 1662 til 1700. En ekki gátu allir grætt. Árið 1684 var verðtaxtanum, sem gilti í vöruskipta- versluninni á Islandi, breytt kaupmönnum í vil. Þá tóku óðum að berast fregnir af ófremdarástandi á eyjunni og kveinstafir landsmanna gerðust háværir.1" yérslunarráðið og viðreisn Islands Svo vill til að einmitt á þeim tima var starfrækt svo kallað „commercekolleg- ium“ í Kaupmannahöfn.Verslunarráðið var frá árinu 1670 nokkurs konar ráðu- neyti í rentukammerinu og hafði það meginhlutverk að efla verslun og við- skipd í landinu. Með því fékk konungur yfirráð yfir fleiri sviðum hagstjórnar og til að vera sem best upplýstur var hvatt til þess að fulltrúar hans alls staðar í ríkinu sendu heim nokkurs konar ástandsskýrsl- ur." Árið 1688 bar amtmaðurinn á Islandi, Kristján Múller fram ósk á Alþingi um nákvæma greinargerð á því sem aflaga færi í högum landsmanna. Fyrsti afrakstur starfa verslunarráðsins á Islandi er ritgerð PálsVídalíns lögmanns, Deo, regi,palriae frá árinu 1699 og tveimur árum síðar birtust viðreisnarhugmyndir Arngrims Vídalíns kennara. Deila um fyrirkomulag verslunar við Islandsstrendur hófst af alvöru sama ár og ritgerð Arngríms var lögð fram. Fyrstu flokkadrætdr urðu þegar Alþingi átti að senda fulltrúa á fund konungs til að ræða landsins gagn og nauðsynjar. Aldamótaár- ið hafði ríkt sátt á Alþingi um að senda Lárus Gottrúp lögmann en ári síðar var komið nýtt hljóð í strokkinn. Helstu mektarmenn landsins töldu að ferðin yrði of dýr og að öllum líkindum kæmi ekkert út úr henni.12 Gottrúp hélt engu að síður til Kaup- mannahafnar sumarið 1701. Hann hitti Árna Magnússon þar fljótlega að máli eins og kemur fram í bréfi prófessorsins frá 24. september til Þormóðs Torfasonar sagnaritara: „Lauritz lögmaður frá Islandi er hingað kominn, hef ég talað við hann, þó ei neitt um hans efni, sem ég ei ætla að gjöra."13 Gottrúp lagði skýrslu sína um ástandið á íslandi fyrir Friðrik Qórða þann 26. október.Tillögurnar gengu aðal- lega út á að afnema umdæmaverslunina. Gottrúp taldi að hækkun verslunartaxtans og umdæmaskiptingin hefði rýrt kjör landsmanna og fátæktin í landinu væri bein afleiðing þeirra aðgerða. Ef eitt félag myndi sjá um verslunina, lækkaði verðlag i utanríkisversluninni þar sent leigan skyldi lækkuð eða jafnvel afnumin. Kon- ungur ætti þess í stað að einbeita sér að 48 SAGNIR
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.