Sagnir - 01.06.2004, Qupperneq 14

Sagnir - 01.06.2004, Qupperneq 14
HINN GÖFUGl UPPRUNIÍSLENDINGA Margir íslendingar hafa séð forfeður sína í rómantísku Ijósi sem hetjur og hreystimenni ■' \ r ' J ú&lfí'Áí- -■)' •’a' á \ »5 ,i*w ] • ™ I ; Jj 'r ' y j y., sa i .*t-y- , i fin ^ ’Sr ' j -vvn 11 V-’: 1 Jft' jf J | i Jl r ^LiiH iHflPicr-:/ í' .& IfM ■ jggj. 1 1 - JlfWji Jy ?| ||| w\ 1. 'i l’ |LÍ1 M -tftjjP'y gAL' p: 1 ÍM | ■ m \ I a J * 0 f JHHr BB' 1, • H: 1 i Jr Mi m. á K i H 1 ■ p \ * * jjp I 1 m/p þegar veruleikinn fjarlægist þær hugmyndir sem þeir gera sér um heiminn."41 Þetta leiðir af sér að þeir sem ekki bera hin augljósu einkenni göfugs norræns uppruna hljóti því að vera mengaðir af er- lendum áhrifum sunnar úr álfunni: Halda skyldi Þjóðinni og tungunni „hreinum.“ ... Vegna dýrmætr- ar sameignar sinnar, þ.e. hreins kynstofns, hreinnar tungu og einn- ar stéttar, átti íslensk þjóð að hafa allar forsendur til að standa sam- einuð í öllum málum.4- Af því sem hér hefur verið rakið má sjá að íslensk þjóðernis- hyggja í upphafi 20. aldar virðist ekki á neinn hátt frábrugðin þjóð- ernishyggju eins og hún birtist víða annars staðar eða almennum skilgreiningum á henni. Það á þó einkum við þjóðernishyggju smá- þjóða: Þótt íslenskt þjóðfélag stæði vanmáttugt gagnvart framfarahyggju nútímans átti þjóðin sér ríka bókmenntaarfleifð og tungu sem hafði varðveist lítt breytt í gegnum aldirnar. Þessar aðstæður voru hinn ákjósanlegasti jarðvegur fyrir mikilmennskuhugmyndir byggðar á minnimáttarkennd.43 Mikilmennskuhugmyndir birtast enn í þeirri hugsun að þjóðin, sem menn telja sig tilheyra, sé betri, gáfaðri, fallegri, tali betra og göfugra tungumál o.s.frv. heldur en aðrar þjóðir. Minnimáttar- kennd íslenskrar þjóðernishyggju birtist ennþá í því að enn eigum „við“ sterkustu karlmennina og fallegustu konurnar. ÞÉR LANDNEMAR HETJUR AF KONUNGAKYNI Hugmyndir þjóðernishyggjunnar má að sjálfsögðu rekja lengra aftur í tímann en hér hefur verið gert. Hugmyndin um hið hreina fagra tungumál, íslenskuna, varð áberandi á 19. öld og má jafnvel rekja ennþá lengra aftur eða allt til rita Arngríms lærða. Mál- hreinsunarmenn gengu svo fram á vígvöllin og hreinsuðu tungu- málið af erlendum „slæmum“ áhrifum og skáru úr um hvað væri rétt og hvað rangt. Að sjálfsögðu var svo íslenskan talin „eðal- tungumál" og æðri öðrum tungumálum.44 Gat það því ekki alveg eins átt við um mannfólkið? Hugmyndin um hinn göfuga uppruna virðist þó ekki vera notuð af þjóðfrelsisbaráttumönnum sem vopn í baráttunni fyrr en í upp- hafi 20. aldar. Að vísu var erfiðara í framkvæmd að hreinsa íslensku þjóðina af hinum slæmu erlendu áhrifum þótt ákveðnar hugmyndir hafi kom- ið fram í þá átt, þ.e. hugmyndir mannkynbótastefnunnar. Aftur á móti rnátti hamra á hinum göfuga uppruna þjóðarinnar. Upp- runann var hægt að líta á sem óbreytanlega staðreynd sem varð því jafn göfugur kynslóðum saman. Með ættfræðinni fá menn svo upp í hendurnar skjalfesta sönnun á göfugum uppruna. I ættfræði skiptir talsverðu máli að finna merki- lega forfeður og halda nafni þeirra á lofti. Ættfræðin gegnir auk þess skilgreiningarhlutverki, þ.e.a.s. samkvæmt skilgreiningu mannfræðinnar, að finna út hverjum menn mega giftast og eiga af- kvæmi með og hverjum ekki. Mismunandi reglur gilda um það í hinum ólíku samfélögum hvernig fólk má eða má ekki vera skylt maka sínum. Einnig tengist ættfræðin þeirri þörf mannsins að skil- greina sjálfan sig. Ef honum tekst nú með hjálp ættfræðinnar að finna göfuga forfeður, þá gerir það hann merkilegri en annað fólk. Ef við færum nú þetta yfir á hópinn sem maðurinn telur sig tilheyra eða í þessu tilfelli hina svokölluðu íslensku þjóð þá gerir það hana einnig göfugri og merkilegri en aðrar þjóðir einmitt vegna hins göf- uga uppruna. Islendingasögurnar, sem með réttu eru enn taldar bókmenntir á heimsmælikvarða, voru óræk skráð og skjalfest sönnun á fornri frægð og göfugum uppruna fbúanna. Hetjur sagnanna, þeir Gissur og Geir, Gunnar og Héðinn og Njáll, voru forfeður íslendinga sem hver maður gat rakið ættir sínar til. Þeir voru síðan, samkvæmt ætt- færslum íslendingasagnanna, komnir af bestu og mætustu höfð- ingjum Noregs og írlands. Ekki mátti það minna vera en að þeir væru síðan sumir ættfærðir til konunga og drottninga sem þýðir að samkvæmt mýtunni voru íslendingar því eðalbornir og ættgöfugir hvar sem á var litið. Það sönnuðu ísiendingasögumar svo ekki varð um villst. í því sambandi má benda á að Eiður Kvaran mannfræðingur kom fram með þá hugmynd á millistríðsárunum, sem voru blómatími þessara hugmynda, að jafnvel bókmenntaarfurinn ætti sér sínar genetísku ástæður. Fenginn að erfðum ef svo má segja. Út frá því gekk einnig þýski forleggjarinn Diederichs sem gaf út íslendinga- sögurnar á þýsku í upphafi 20. aldar.45 Sömu hugmynd má einnig sjá í skrifum þýskra og ítalskra tímarita háskólamanna á árum seinni heimsstyrjaldarinnar.4'’ Hugmyndin um hina hreinræktuðu einsleitu þjóð af göfugum uppruna virðist því augljóslega tilbúningur. Hugmyndin tengist sjálfstæðisbaráttunni undir merkjum þjóðernishyggjunnar og til- heyrir þeirri hugmyndafræði. I raun og veru er fátt sem bendir til þess að íslensk þjóðernisbarátta hafi verið hugmyndafræðilega frá- brugðin þjóðernisbaráttu annarra smáþjóða Evrópu. Hugmyndin um hinn göfuga uppruna er mýta sem fengin var að láni úr hug- myndabanka þjóðernisstefnunnar. Þá má í framhaldi af því spyrja þeirrar spurningar hvort íslendingar hafi frá upphafi verið mikið annað en sami hrærigrauturinn og ýmsar aðrar þjóðir Evrópu? 12 SAGNIR 24 ÁRGANGUR 04 H I N N U P P R U N SLENDINGA
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.