Sagnir - 01.06.2004, Qupperneq 63

Sagnir - 01.06.2004, Qupperneq 63
■ GUÐNÝ HALLGRÍMSDÓTTIR hennar flutti ekki með á nýja heimilið heldur fékk hún nýja ráðs- konu sér til aðstoðar, Guðrúnu Oddsdóttur, sem hafði alist upp í Hörgsdal. Ný og ókunn ráðskona hefur tæplega sýnt Arnbjörgu sama umburðarlyndi og ástúð sem systir hennar gerði. Viðskilnað- urinn við foreldra og systkini hefur líka sett sitt mark á lífsvilja hennar og getu til að takast á við nýtt umhverfi og nýjar venjur. Smátt og smátt hefur Arnbjörg þó aðlagað sig aðstæðum á nýja heimilinu, börnin vaxið úr grasi og ráðskonan gerst heimavön. Arið 1807 hafði Arnbjörg verið algjörlega blind í átta ár. Börnin hennar tvö voru á 10. og 11. aldursári og farin að geta annast sig að mestu leyti sjálf. Fermingarundirbúningurinn var hafinn og í árleg- um skýrslum sóknarprestsins sést að geta barnanna í lestri og skrift jókst með hverju árinu. Guðrún ráðskona hefur trúlega aðstoðað við að uppfræða börnin.14 ÁSTÆÐUR HJÓNASKILNAÐARINS Foreldrar Arnbjargar voru orðin háöldruð og hætt búskap. Jón sonur þeirra hafði tekið við búsforráðum á Morðtungu og hýsti nú gömlu hjónin. Algengt var að aldraðir foreldrar önnuðust smá- börnin á bænum sem voru of ung til að vinna en á Morðtungu voru sex börn á aldrinum fimm til ellefu ára. f Hörgsdal nutu Jón og Arnbjörg aftur á móti dyggrar aðstoðar ráðskonu sinnar sem hafði verið í vist hjá þeim í nokkur ár. Guðrún annaðist líklega flestar húsmóðurskyldur Arnbjargar á bænum og hafa þau hjón því vænt- anlega ekki viljað missa hana burt úr vistinni.25 A þessum tíma var nokkur vinnuafls skortur á landinu og góðar ráðskonur því eftir- sóttar í vinnu.26 Algengt var að aldraðir foreldrar önn- uðust smábörnin á bænum sem voru of ung til að vinna en á Morðtungu vom sex börn á aldrinum fimm til ell- efu ára. Aðstæður þeirra Jóns og Arnbjargar voru slíkar að erfitt hefði verið fyrir heimilið að komast af án ráðskonunnar. Því var nauð- synlegt, til að koma í veg fyrir upplausn fjölskyldunnar vegna veik- inda Arnbjargar, að tryggja ráðskonunni lagalega framtíðarfram- færslu. Jón bóndi ákvað því að sækja um skilnað við konu sína og leyfi til að giftast ráðskonunni. REYNT AÐ SÆTTA HJÓNIN Samkvæmt tilskipun frá kansellíinu, frá því um 1800, var stiftamt- mönnum og amtmönnum leyfilegt að gefa hjónum leyfi til skilnað- ar að borði og sæng „naar de ei ved mægling kunne bringes til For- lig, og at leve I Enighed með hinanden.'*27 Ákvörðun dönsku stjórn- arinnar var þá merki um breytt viðhorf yfirvalda til hjónabandsins þar sem fólki var í vaxandi mæli gert mögulegt að skilja án þess að þurfa að sanna hjúskaparbrot á maka sinn. Áður en yfirvöld gáfu hjónum leyfi til aðskilnaðar að borði og sæng þurftu sáttatilraunir að fara fram í umsjón sóknarprests. Jón og Arnbjörg urðu því fyrst að sækja sáttafundi hjá sóknarpresti sín- um, Bergi Jónssyni, áður en þau gátu fengið leyfi til aðskilnaðar að borði og sæng. Hjónin hafa þó varla haft ástæðu til að sækja slíka fundi enda ríkti fullkomin sátt þeirra á milli um ráðahaginn en meginástæða skilnaðarins var auðvitað að tryggja áframhaldandi sambúð þeirra. Sáttanefndir eða „forligelsescommisioner" voru innleiddar í Dan- mörku með tilskipun 1795 en hér álandi25. ágúst 1798® Allur gang- ur var á hvernig þær störfuðu um landið en árið 1806 gaf Frederik C. Trampe stiftamtmaður út allsherjarskipulagsskrá fyrir sáttanefndir í suðuramtinu sem skipaðar voru presti sóknarinnar ásamt hrepp- stjóra eða öðrum tiltækum embættismönnum á staðnum.25 ÖRLAGASAGA ÚR ÍSL Sáttanefndum bar að reyna að ná sáttum milli hjóna er óskuðu eftir skilnaði að borði og sæng. Þær skyldu síðan árlega senda amt- manni skriflega skýrslu um gang mála þar sem ástæður skilnaðarins voru tíundaðar ásamt aðstæðum hjónanna og hvort sátt hefði tekist milli þeirra eða hvort setja þyrfti málið í dóm.30 Sóknarprestur þeirra Jóns og Arnbjargar þekkti vel erfiðar aðstæður þeirra. Jón hafði unnið hjá Bergi áður en hann giftist Arnbjörgu en auk þess hafði presturinn tekið hús á þeim árlega, skírt og jarðsett börn þeirra og tekið þannig fullan þátt í sigrum þeirra og sorgum í lífinu. Magnús Stephensen SKÝRSLA SÓKNARPRESTS Árið 1807 var Trampe greifi starfandi stiftamtmaður á íslandi og til hans sendi sóknarpresturinn skýrslu um misheppnaðar sáttatil- raunir milli þeirra hjóna. f bréfinu ræddi hann óskir þeirra og sótti um leyfi til skilnaðar. Presturinn gerði heldur meira úr erfiðleikum fjölskyldunnar en efni stóðu til. í meðaumkun sinni með hjónunum hefur hann viljað hjálpa þeim við að hliðra til sannleikanum á sem heppilegastan máta fyrir umsóknina. í bréfinu segir presturinn hjónin hafa mætt fyrir sáttanefndina þar sem þau hafi sagst ekki treysta sér lengur til að búa saman í hjóna- bandi vegna fötlunar Arnbjargar. Hún hafi verið staurblind síðast- liðin átta ár og því ekki getað sinnt börnum þeirra þremur „hvoraf det ældste ednu ikke kan ernære sig selv.“ Staðreyndin var þó sú að að börnin voru aðeins tvö og það eldra var orðið tíu ára. í bréfinu sagði presturinn að búi þeirra yrði ekki lengur viðhaldið nema þau réðu til sín dugmikla og trygga ráðskonu sem væri ekki til neinnar staðfestu nema Jón Eiríksson myndi giftast henni. Presturinn gerði heldur meira úr erfið- leikum fjölskyldunnar en efni stóðu til. I meðaumkun sinni með hjónunum hefur hann viljað hjálpa þeim við að hliðra til sannleikanum á sem heppi- legastan máta fyrir umsóknina. Bæði Arnbjörg og faðir hennar samþykktu ráðahaginn enda var Arnbjörg algerlega háð aðstoð annarra vegna fötlunar sinnar. Und- ir skýrsluna skrifuðu Jón, Arnbjörg, Þórarinn og tveir vottar þ.á m. Bergur sóknarprestur. Undir nöfnum Arnbjargar og Þórarins stendur í sviga að hendi þeirra sé stýrt. Ellihrumleika Þórarins og blindu Arnbjargar var að sjálfsögðu þar um að kenna.” S V E I T SAGNIR 24 ARGANGUR 04 61
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.