Sveitarstjórnarmál - 01.03.1996, Blaðsíða 34

MÁLEFNI ALDRAÐRA
Um vistunarmat aldraðra
Pálmi V. Jónsson, forstöðulœknir öldrunarsviðs Sjúkrahúss Reykjavíkur
Samkvæmt lögum um
málefni aldraðra frá 1982
og 1990 skal miðað við að
aldraðir geti, svo lengi sem
verða má, búið við eðlilegt
heimilislíf, en séð verði fyr-
ir nauðsynlegri stofnana-
þjónustu þegar hennar verði
þörf. í lögunum frá 1990 er
lögð mikil áhersla á að eng-
inn megi vistast á öldrunar-
stofnun, nema að undan-
gengnu faglegu mati á þörf,
svokölluðu vistunarmati.
Fyrirsjáanleg fjölgun aldr-
aðra ásamt með háum
kostnaði við stofnanavistun
knúði á um vistunarmatið,
en einnig sá andi laganna að
styðja einstaklinginn til
sjálfsbjargar á eigin heimili
umfram allt og að vistun sé þá fyrst
ráðlögð að önnur úrræði í samfélag-
inu séu fullreynd.
Reglugerð um vistunarmat var
gefin út í byrjun árs 1990 en að
samningu hennar starfaði níu manna
starfshópur, tveir frá heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneyti og sjö fag-
aðilar úr öldrunarþjónustu.” Verk-
efni hópsins var að greina alla
grunnþætti er almennt liggja til
grundvallar vistun, hvort heldur er í
þjónustu- eða hjúkrunarrými. Jafn-
framt var verkefni starfshópsins að
leggja til mælikvarða á þyngd hvers
grunnþáttar í ákvörðun um vistun.
Vistunarmatið á að endurspegla
raunverulegar þarfir þeirra sem leita
vistunar þannig að enginn veiga-
mikill þáttur verði útundan. Sumir
sjúkdómar geta leitt til svo alvar-
legra einkenna að þeir koma fram í
mörgum þáttum matsins og er heila-
Pálmi V. Jónsson.
bilun gott dæmi um slíkt.
Fjórír meginþættir
vistunarmats
Vistunarmatið, sem varð til, legg-
ur mælikvarða á fjóra meginþætti:
félagslegar aðstæður. lfkamlegt at-
gervi, andlegt atgervi og færni.
Undir hverjum meginþætti eru
greindir tveir til fjórir undirþættir.
Undir félagslegum aðstæðum er
metin hæfni einstaklingsins til þess
að bjarga sér í samfélaginu, svo sem
við aðdrætti, en einnig á eigin heim-
ili við matargerð og þrif. Þá var hús-
næði hins aldraða metið í upphaf-
lega vistunarmatinu, en í endur-
skoðuninni 1995 í stað þessa þáttar
metið hversu auðfengin utanaðkom-
andi aðstoð er. Loks eru aðstæður
aðstandenda til hjálpar metnar.
Undir líkamlegu atgervi er heilsufar
metið og lyfjainntaka. Undir and-
legu atgervi er vitræn geta
metin ásamt með andlegri
líðan og óróleika. Með
færni er átt við frumat-
hafnir daglegs lífs, hreyfi-
fæmi, hæfni til að klæðast
og matast svo að dæmi séu
tekin.
Hver undirþáttur er met-
inn á 10 punkta kvarða,
þar sem ekkert stig táknar
að viðkomandi þáttur er
ekki vandamál og 10 stig
tákna neyðarástand í einni
eða annarri mynd. Hækk-
andi millistigin tákna vax-
andi þörf. Kvarðinn sem
notaður er er eins hlutlæg-
ur og kostur er, t.d. viku-
legt eftirlit, daglegt eftirlit
eða eftirlit oft á dag. Þar
sem ekki er hægt að nota hlutlægan
kvarða er stuðst við skilgreiningar á
hverju stigi og kallast þær matslykl-
ar. Matsaðili velur það stig sem lýs-
ir best þeim sem metinn er hverju
sinni. Þar sem ekki er hægt að meta
allt með þáttum og stigum er veittur
möguleiki á umsögnum um alla
meginþætti vistunarmatsins. A
matsblaði er einnig borin fram sú
spurning hvort félagslegra eða
lækningalegra úrræða hafi verið
leitað. Er það gert til þess að fólk
með skammtíma- eða læknanlegan
vanda vistist ekki til langs tíma.
Loks eru niðurstöðurnar dregnar
saman á huglægan hátt sem þörf,
brýn þörf eða mjög brýn þörf.
Hvenær vistunarmat?
Ekki skal framkvæma vistunar-
mat nema fyrir liggi skrifleg beiðni
einstaklingsins sem meta á. Ef hinn
28