Sveitarstjórnarmál - 01.03.1996, Blaðsíða 39

NÁTTÚ RUHAMFARIR
hættusvæði vegna yfirvofandi snjó-
flóðahættu. Þetta á við í þeirn tilvik-
um þegar talið er hagkvæmara að
flytja byggð en að fara út í aðrar
varnaraðgerðir til að tryggja öryggi
íbúa, því eftir sem áður verður meg-
inmarkmið laganna að verja byggð
til að tryggja öryggi íbúa gagnvart
ofanflóðum.
Þessar reglur heimila mismunandi
tilhögun á greiðslum eftir því hvort
húseigandi, sem ekki á kost á að
kaupa sambærilega húseign í sveit-
arfélaginu, hyggst byggja að nýju í
sveitarfélaginu eða hvort hann
hyggur á brottflutning.
Áherslubreytingar
Samhliða fyrmefndum lagabreyt-
inguin hafa umhverfisráðuneytið og
Veðurstofa Islands lagt grunn að
tilteknum forgangsatriðum í fram-
kværnd laganna sem ástæða er til að
nefna.
Starfslið Veðurstofu Islands hefur
verið styrkt verulega á sviði snjó-
flóðavarna, einkum hvað varðar
rannsóknir. Fyrst um sinn verður
lögð höfuðáhersla á ítarlegri gagna-
öflun vegna snjóflóða sem fallið
hafa undanfama áratugi hér á landi,
auk þess sent samvinna við erlendar
rannsóknarstofnanir á þessu sviði
verður efld eftir fremsta megni.
Rannsóknimar snúa fyrst og fremst
að mati á snjóflóðahættu en einnig
verður lögð áhersla á að afla þekk-
ingar af reynslu manna erlendis af
gerð vamarvirkja gegn snjóflóðum,
en hér á landi er enn afar lítil
reynsla fyrir hendi á því sviði.
Þar sem ljóst er að endurskoðun
hættumats mun óhjákvæmilega taka-
nokkurn tíma, jafnvel nokkur ár,
hefur umhverfisráðuneytið lagt
áherslu á að samhliða rannsóknum
og frekari þekkingaröflun á snjó-
flóðum hér á landi verði hafist
handa við að aðstoða sveitarfélög
við að undirbúa aðgerðir til þess að
verja byggð þar sem með hag-
kvæmum hætti má koma fyrir varn-
arvirkjum, hvort sem það eru vam-
arvirki við byggð eða varnarvirki
við upptök snjóflóða. Hefur ráðu-
neytið falið Veðurstofu íslands að
höfðu samráði við þau sveitarfélög,
sem búa við snjóflóðahættu í byggð,
að undirbúa með þátttöku erlendra
sérfræðinga frumúttekt á möguleg-
um snjóflóðavörnum í umræddum
sveitarfélögum.
Vonast er til að þessi athugun geti
hafist nú á vormánuðunum og að
hægt verði að ljúka henni um mitt
næsta sumar. Þess er vænst að þessi
úttekt muni í fyrsta lagi gefa sveitar-
félögunum mikilvægar upplýsingar
um líklega varnarkosti, í öðru lagi
leiða til gagnlegra skoðanaskipta og
framtíðartengsla milli innlendra og
erlendra sérfræðinga og í þriðja lagi
gefa grófa vísbendingu um kostnað
sem einstök sveitarfélög og ríkið
(Ofanflóðasjóður) standa frammi
fyrir til þess að tryggja íbúum við-
komandi sveitarfélaga viðunandi ör-
yggi gagnvart ofanflóðum.
Þar til lokið verður við að byggja
viðeigandi varnarvirki í einstökum
sveitarfélögum verður leitast við að
tryggja öryggi íbúa með rýmingu
húsa í samræmi við þær forsendur
sem settar hafa verið við gerð áður-
nefndra rýmingarkorta.
Frumkvæöi sveitarfélaga
Samkvæmt lögum um varnir
gegn snjóflóðum og skriðuföllum er
frumkvæði að gerð vamarvirkja eft-
ir sem áður í höndum sveitarfélaga.
Ofanflóðasjóður, sem nú er í umsjá
umhverfisráðuneytisins, getur styrkt
slíkar framkvæmdir allt að 90% af
heildarstofnkostnaði og með 60% af
viðhaldskostnaði. Umhverfisráð-
herra hefur þegar ákveðið að Ofan-
flóðasjóður muni fyrst um sinn að-
eins styrkja framkvæmdir sem miða
að því að verja íbúðabyggð á hættu-
svæðum. Þá hefur umhverfisráð-
herra nýlega staðfest reglur um
vamir gegn snjóflóðum og skriðu-
föllum þar sem fjallað er nánar um
þátttöku Ofanflóðasjóðs í kostnaði
við vamir gegn ofanflóðum.
Ofanflóðanefnd, skipuð þremur
fulltrúum umhverfisráðherra, fé-
lagsmálaráðherra og Sambands ís-
lenska sveitarfélaga, er ráðherra til
ráðuneytis um greiðslu á kostnaði
við gerð og viðhald varnarvirkja.
Nefndin hefur að undanförnu nt.a.
fjallað um samskiptareglur sjóðsins
og sveitarfélaganna vegna þessara
framkvæmda. Þótt þeirri umfjöllun
sé ekki lokið er ljóst að hér er í
flestum tilvikum um að ræða afar
kostnaðarsamar framkvæmdir og
því allra hagur að gætt sé aðhalds
og hagkvæmni við allan undirbún-
ing og framkvæmd verka. Mun
sjóðurinn því væntanlega gera þá
kröfu að staðið verði að undirbún-
ingsvinnu, hönnun og framkvæmd-
urn samkvæmt ákveðnum reglum
sem settar verða og að sem stærstur
hluti verkefna sem hann styrkir
verði boðinn út.
Markmiðið með þeim rannsókn-
um og athugunum á varnarkostum,
sem Veðurstofa Islands er nú með í
undirbúningi, er fyrst og fremst að
aðstoða sveitarfélög við að taka það
frumkvæði sem þeim er ætlað sam-
kvæmt lögum. Þá er einnig afar
mikilvægt að stjórnvöld (Ofanflóða-
sjóður) fái sem fyrst glögga sýn yfir
heildarumfang þessa viðamikla
verkefnis.
Lokaoró
Þær breytingar sem gerðar hafa
verið á stjómsýslufyrirkomulagi of-
anflóðavama setja nýjar skyldur og
ný verkefni á herðar umhverfisráðu-
neytinu og Veðurstofu Islands.
Samt sem áður er vandinn hjá sveit-
arfélögunum sem þurfa að búa við
vá af völdum ofanflóða.
Ljóst er að það mun bæði taka all-
nokkurn tíma og kosta verulegt fé
að tryggja öllum íbúum þessara
sveitarfélaga viðunandi öryggi og á
sama tíma draga úr óþægindum íbúa
vegna rýmingar húsa.
Því er mikilvægt að náið samstarf
verði með sveitarfélögunum og rík-
isvaldinu um þetta verkefni og að
góð samstaða náist um þær frumað-
gerðir sem nú verður gripið til.
Ráðuneytið mun kappkosta að svo
verði þannig að sem fyrst megi ná
meginmarkmiðum laga um varnir
gegn snjóflóðum og skriðuföllum.
33