Hermes - 01.12.1988, Side 9

7
Kennarar og nemendur vib Kennaraskólann 1909-10. jónas er þriðji frá vinstri í annarri röð en hann var þá kennari við skólann.
laga og ásamt Jónasi frá Hriflu helsti
hvatamaður að stofnun Samvinnuskól-
ans.
Jónas á Hriflu
En Jónas var aflgjafinn sem úrslitum
réði. Hann ólst upp í Þingeyjarsýslu á
þeim tíma þegar Þingeyingar voru að
vísa öðrum landsmönnum veginn í and-
legum og veraldlegum efnum. Það má
því segja að braut lians hafi markast af
gildum samvinnu og samhjálpar þegar í
æsku.
Hrifla í Bárðardal í Suður-Þingeyjar-
sýslu. þar sem Jónas tók sín fyrstu spor.
var ein fátæklegasta jörðin í Kinninni.
Foreldrar hans, Jón Kristjánsson og
Rannveig Jónsdóttir, fengu þetta smá-
býli á leigu á vordögum árið 1882 - sama
ár og Þingevingar stofnuðu fvrsta kaup-
félagið. Jónas var yngstur barna þeirra,
fæddur 1. maí 1885. Systkini hans, Frið-
rika og Kristján, fæddust áður en fjöl-
skyldan flutti að Hriflu. Á heimilinu að
Hriflu bjó einnig föðuramma Jónasar og
tvö nær fulltíða hálfsystkin hans, börn
Rannveigar af fyrra hjónabandi, í allt
átta manns.
Hriflulandið, sem liggur milli Skjálf-
andafljóts og Djúpár, var í þá tíð hvorki
stórt né búsældarlegt. Að sögn Jónasar
var einnar stundar gangur þvert yfir
landareignina. Meira en fjórðungur
landsins var öldumyndað. uppgróið
hraun. Og bústofninn var í samræmi við
landkostina: um fjörutíu ær, ein kýr og
nokkrir sauðir.
Jónas var fæddur og uppalinn á þeim
tímum þegar mestur hluti íslendinga bjó
í sveitum landsins við bág kjör. Hann
líkti íslenskum heimilum bernskuáranna
við sjálfstætt ríki:
„Á hverjum bœ réðit hjónin allri heim-
ilisstjórn, vinnubrögðum og uppeldi
barna og forsjó aldurhniginna vanda-
manna. Faðir minn stóð fyrir allri úti-
vinnu við fjárgeymslu, Iteyskap,
göngur og kaupstaðarferðir. Enginn
þjóðvegur var til t allri sýslunni, að-
eins ein brú yfir Skjálfandafljót Itjá
Goðafossi. Sveitamenn urðu að fara
allar ferðir gangandi eða á hestum.
Þungavaran var flutt á hestwn eða
ekið á sleðum á vetrum. Eftir að ég
varð liestfœr fór ég kaupstaðarferðir
meðföður mínwn með áburðarhest til
Svalbarðseyrar. Ekki kom ég til Ak-
ureyrar eða Húsavíkur á unglingsár-
um mínum. Eg varð snemma aðstoð-
armaður föðttr míns við Itina léttari
þætti fjárgeymslunnar. Ég vakti yfir
túni á vordögum meðan það var Itálf-
girt og opið fyrir kindum, kúm og
hestum. Síðan varð ég smali um nokk-
ttr ár. Þá rak ég fráfœrulömb á afrétt
Bárðdœlinga ogfór á haustin ígöngur
upp á öræfin. Móðir mín liafði fyrst
og fremst stjórn á innanlandsmálum
lieimilisins, en samvinna foreldra
minna var margþætt og einlæg. Þau
deildu aldrei en réðu fram úr vanda-