Hermes - 01.12.1988, Blaðsíða 16

14
Haustiö 1918 var haldiö samvinnunámskeiö i húsi lönskólans i Reykjavík sem Jónas Jónsson
stjórnaöi. Þaö er taliö fyrsta ár Samvinnuskólans. Hér er mynd af skólaspjaldi fyrsta árgangs
skólans.
hafi tekið ákvörðunina um stofnun Sam-
vinnuskólans. Um þann félagsskap skrif-
ar Jónas:
„í þeitn samtökum vont fyrst þeir
Hallgrímur Kristinsson, Sigurður
Jónsson, Guðbrandur Magnússon og
Jónas Jónsson. Næst bœttust íhópinn
Tryggvi Pórhallsson, Aðalsteinn
Kristinsson og Magnúts Kristjónsson.
Eftir andldt Hallgríms Kristinssonar
fetaði Sigurður Kristinsson í þvt efni
eins og öðrttm íspor bróðttr síns. Pessi
samtök vortt mjög umtöluð ílandinu .
. . Petta félag var ndlega ósýnilegt. Pað
Itafði engar samþykktir, enga stjórn,
enga ritaða stefnuskrá. Ekki lét það
heldur fcera fundarbœkur um aðgerð-
ir sínar. Samt var þetta mjög áhrifa-
mikið félag. Pað lifði á hugsjónum og
fyrir hugsjónir. Tímamenn komtt
saman þegar einltver í félaginu fann
að ráða þurfti fram úr nokkrum
vanda. Lang oftast var komið saman í
herbergi Hallgríms Kristinssonar . . .
Itið varanlega verk Tímamanna varað
endttrskipuleggja félagsmálastarfið í
landinu, skapa samvinnuhreyfing-
unni olnbogarúm í þjóðlífinu og
grundvalla nýja flokkaskipun,
byggða á samvinnu, sameign og sam-
keppni. Pegar Tímameitn Itöfðtt lokið
hlutverki sínu breyttist viðhorf í fé-
lagsmálttm í landinu þannig að andi
hlutafélags- og gróðahyggjtt náði
undirtökum miklu víðar heldttr en
heppilegt varfyrir þjóðlífið".
Þetta er Sambandshúsiö eins og þaö var i
fyrstu gerö en myndin er tekin um 1930. Þar
fékk Samvinnuskólinn inni 1920 og þar var
ibúö Guörúnar og Jónasar uns þau fluttust í
Hamragaröa 1941. Ljósm.: Vigfús Sigurgeirs-
son.
Þegar Hallgrímur Kristinsson réði
Jónas til að veita námskeiði santvinnu-
manna forstöðu veturinn 1917-1918 var
Jónas enn starfsmaður Kennaraskólans.
En kennsla þar féll niður þennan frosta-
vetur sökum eldiviðarleysis og Jónas
dvaldi sumarið 1917 og mestan hluta
næsta vetrar hjá ættingjum sínum í Þing-
eyjarsýslu. Hann kom þó suður til þess
að undirbúa námskeiðið og fékk Guð-
brand Magnússon til þess að hafa umsjón
með kennslunni um veturinn í fjarveru
sinni.
Miklir erfiðleikar voru á að fá húsnæði
fyrir námskeiðið, og fór svo að lokum að
Jónas lagði til íbúð sína að Skólavörðu-
stíg 35. Kennslan fór fram í tveimur
stofum, þar sem nemendur bjuggu einn-
ig, og voru bæði herbergin hituð með
einum móofni. Námskeiðið stóð í þrjá
mánuði, febrúar, mars og apríl 1918.
Haustið 1918 hófst svo nám í sam-
vinnuskólanum í desember og stóð þá í
fimnt mánuði. Kennslan fór fram í húsa-
kynnum Iðnskólans. Jónas kenndi sjálf-
ur ensku, félagsfræði og samvinnusögu,
en einnig var kennd íslenska, þýska,
danska, verslunarsaga, hagfræði, bók-
færsla og vélritun. Til þessa fyrsta nám-
skeiðs sem Jónas stjórnaði er formleg
stofnun Samvinnuskólans rakin.
Ari síðar, 1919, tók Samvinnuskólinn
síðan til starfa sem tveggja vetra skóli.
Fjárhagslegur grundvöllur var tryggður
með þeirri samþykkt aðalfundar Sam-
bandsins, að fimmti hlutinn af tekjuaf-
gangi þess skyldi renna í sérstakan
menningarsjóð til þess að standa straum
af útgjöldum við Samvinnuskólann og
aðra andlega starfsemi sem Sambandið
kynni að hafa með höndum. Auk þess
hlaut skólinn fyrstu árin fjárstvrk frá Al-
þingi til jafns við Verslunarskólann.
Með byggingu fyrsta áfanga Sam-
bandshússins við Sölvhólsgötu fékk
Samvinnuskólinn svo fastan samastað
árið 1920.
Elsti samvinnuskólinn
Því hefur verið haldið fram að Sam-
vinnuskólinn sé elsti skóli sinnar tegund-
ar í heiminum. Það mun rétt vera. Þó
munar ekki miklu. Breski samvinnuskól-
inn, sem er næstelstur, var stofnaður að-
eins einu ári síðar en sá íslenski, árið
1919.
Samvinnumenn í Skandinavíu voru
hins vegar mun seinni til að koma á lagg-
irnar sérstökum samvinnuskólum.
Sænski samvinnuskólinn var þannig
stofnaður árið 1925. Áður höfðu sænskir
samvinnumenn þó stofnað bréfaskóla.
Það var árið 1919.
Danski samvinnuskólinn hóf starfsemi
sína árið 1932. Áður hafði þó einn
dönsku lýðháskólanna haft með höndum
námskeið fyrir starfsmenn kaupfélaga.
Það var veturinn 1917-1918, eða
skömmu eftir að fyrsta námskeiðið af því
tagi var haldið hér á landi.
í Noregi var samvinnuskóli formlega
stofnaður árið 1946, þótt áður hafi verið
stunduð þar fræðslustarfsemi með nám-
skeiðum og bréfaskóla.
Hitt er svo annað mál að þótt þessir
skólar beri hliðstæð nöfn var starfsemi
þeirra og er enn með afar ólíku sniði.
Sumir þeirra eiga reyndar fátt annað
sameiginlegt en nafnið.