Hermes - 01.12.1988, Side 26

24
Kristján Magnússon. Útskr. 1963. Var um
skeið sveitarstjóri á Vopnafirdi en stundar
nú sjómennsku og skrifstofustörf. Skákmót
var prentaö í 2. tbl. Hermesar 1973.
Kristján Magnússon
Skákmót
Hart mi berjast hetjur skarpar
herja á kóng og segja skák.
En hnípnir verða góðir garpar
efglœsta sóknin reynist kák.
Sumir geysast fram í fyrstu
færi sæta að drepa mann,
og svala þannig sigurþyrstu
sínu geði ef nœst íhann.
Aðrir reyna í rólegheitum
rýmka stöðu og sóknararð.
En ætla seinna skörpum skeytum
skjóta f hinna varnargarð.
Sumir þykjast sigurvissir
sitja, kjafta, hugsa ei neitt.
Og vita eifyrr en kónginn kyssir
hin kalda staðreynd, mátið greitt.
En varast ber að vænta frama
og verja hverjum leik með gát,
því skjótræði er oft til ama
og allir geta lent í mát.
Pví er bezt að þreyta taflið
af þolinmœði og gefa ei hót
en með hægð svo auka aflið
og öruggt sœkja kóngi mót.
Þegar jónas varð sjötugur 1955 var honum haldið hófá Hótel Borg. Hér sést Albert Guðmunds-
son afhenda honum minningabækur frá nemendum. Þessar bækur eru nú varðveittar í Hamra-
görðum.
valdaúrslit réöu miklu um það, hvers
konar þjóðfélagsgerð varð ofan á á
fjórða áratugnum, vegna þess að hægri
menn urðu þá undir í stjórnmálabarátt-
unni. Þessi ríkisstjórn tók þó ekki ntjög
fast á þjóðfélagssmíðinni, heldur kostaði
kapps um að sinna verklegum framför-
um vegna þess hve þörf þjóðarinnar var
brýn á þeim vettvangi. En á fjórða ára-
tugnum, þegar samstjórn vinstriflokk-
anna sat að völdum, myndaðist þjóðfé-
lagsgerð, sem mjög var í anda þess sent
Jónas hafði áður boðað, þótt hann væri
ekki sjálfur í þeint ríkisstjórnum, og í
flokki hans gætti mjög áhrifa ýmissa
manna sem sótt höfðu nám hjá honum í
Samvinnuskólanum. Eg nefni hér aðeins
nafn Eysteins Jónssonar, sem var sterkur
áhrifamaður á þessu stjórnarskeiði og
lengi síðan og átti áhrifamikinn þátt í
þeirri þjóðfélagsmótun sem varð á fjórða
áratugnum. En auðvitað voru föng hans
miklu víðar að en frá Jónasi í Samvinnu-
skólanum, þótt þau verði ekki vanmetin.
Þjóðfélagsgerðin sem vinstri flokkarn-
ir réðu mestu um á fjórða áratugnum, og
Jónas hafði í öndverðu stefnt að, bar
mikil merki sterkrar félagshyggju, lýð-
hjálpar og virðingar fyrir vinnustéttun-
um og rétti þeirra til lífskosta og sjálfræð-
is, þó að fátækt þjóðarinnar kreppti enn
mjög að. í þetta þjóðfélag vantaði ýmsa
auðgildisstuðla sent gildastir voru í eldri
þjóðfélögum í Evrópu. Þar voru ekki
skilyrði þess að neinn gæti lifað hátt af
arði peninga sinna. Þar var ekkert rúm
fyrir verðbréfamarkað á borð við þann
sem þjóðin hefur kynnst á síðustu árum.
Auðgildið var ekki efst á blaði, heldur
vinnan, starfið að atvinnuvegum
landsins, og ýmsir þættir voru meira í
höndum ríkis og bæja. Því verður varla á
móti mælt, að þjóðfélagsboðun Jónasar
á öðrum og þriðja áratugnum, bæði í
greinum og morgunræðum í Samvinnu-
skólanum hafði veruleg áhrif á mótun
fyrsta sjálfstæðisþjóðfélagsins hér á landi
á þessum tíma, þótt hann sjálfur væri þá
kominn á baksviðið. Hann ætlaði skól-
um þjóðarinnar veigamikið hlutverk, og
þá ekki síst sínum eigin skóla, við mótun
samfélagsins og reyndi að efla nemendur
sína til þess. Og honum tókst það. Þau
áhrif gerðu sig gildandi a. m. k. á fyrstu
tveim áratugum fullveldisins svo að aug-
ljóst var. En hann hafði líka tengt miklu
fleiri þræði saman.
Hitt þarf líka að hafa í minni, að ístríð-
inu og á eftirstríðstímanum hefur auð-
gildið sótt í sig veðrið og tekið hásætið í
þjóðfélagsgerðinni, þokað vinnunni og
samfélagshyggjunni a. m. k. niður í ann-
að eða þriðja sæti. Samvinnustefnan á
mótdrægt í slíkum veðrum. Á efri árum
gerði Jónas sér þetta ljóst, en taldi að
þjóðin hefði aðeins um stund fest öll
augu á gullkálfinum, en síðar mundi aft-
ur rofa til, og fólkið binda á ný trúnað við