Hermes - 01.12.1988, Side 54

52

Rósa Þorsteinsdóttir.
Útskr. 1928.
Stundaöi kjólasaum í Danmörku og rak síöan
í áratugi saumastofu í Reykjavík. Geröi fjölda
frásagna og þátta, einkum um atburöi íSkafta-
fellssýslu og las margar þeirra i útvarp. Gróa í
Bitru er úr skáldsögunni Hulinn harmur sem
aö út kom 1970. Myndir eftir Árna Elfar.
Rósa Þorsteinsdóttir
Gróa í Bitru
Dyrnar opnuðust og Gróa kom út. Það var dálítið hvasst
því hann var á norðan, og hárið ýfðist fram, svo Gróa
tók höndum upp að höfðinu og gretti sig.
Hún sneri andlitinu hressilega í norður. tók þríhyrnuna af
herðunum og setti yfir höfuðið. Svona, nú var hárinu óhætt fyr-
ir storminum, og nú fannst henni ekki svo mjög hvasst, það
voru þessar smágusur öðru hverju.
Samt var hrollkalt, því það var nótt. Búmannsklukkan sem
var nýbúin að slá, sagðist vera tvö. Gróa þekkti engar eyktir
hérna. Það var öðruvísi í Bitru, kotinu þar sem hún var fæddog
uppalin, og þekkti öll kennileiti. Hérna var hún ókunnug, kom
hingað á síðustu krossmessu, vistráðin fyrir árið.

Nú var gróandinn, og það þurfti að vaka yfir túninu. Þær
gerðu það til skiptis, sína nóttina hvor, Gróa og Kristín, eldri
dóttir hjónanna í Undirhlíð.
Undirhlíð! Það hafði ævintýralegan hljóm þetta nafn, enda
eitt af fáum stórbýlum sveitarinnar. Gróa vissi, að áður stóðu
bæjarhúsin lengra inn með ánni, henni Miðfellsá, og að þar hét
Árbakki.
Fyrir um það bil sextíu árum var það eitt feiknarlegt rigning-
arvor, að áin breytti um farveg, flæddi yfir megnið af túninu á
Árbakka, og inn í íveruhúsin, berandi með sér aur og leðju.
Baðstofa, heygarður og smiðja voru ónothæf á eftir, og ekki
um annað að gera en finna nýtt bæjarstæði.
Um sumarið var byggð ný baðstofa á valllendisflötum undir
lágu fjalli, rúman hálftíma gang frá Árbakka, en þarna hafði
um nokkurt skeið verið áningarstaður ferðamanna, og kallað
undir hlíðinni. Þarna rann tær uppsprettulækur úr fellinu, og
nokkurt skjól var þar fyrir norðanáttinni. Einu sinni var á þess-
um slóðum smákot, sem kallað var Strýta, en það nafn fannst
bóndanum frá Árbakka ótækt á stórbýli sitt, og valdi þann kost
að kalla það Undirhlíð, svo nafnið yrði fólki munntamt.
Amma Gróu, sem var lítil telpa þegar þetta gerðist, hafði
sagt henni frá þessu, en hún ólst upp í einu af kotunum, sem þá
voru hjáleigur frá Árbakka. Talaði hún oft um að sér væri það
í barnsminni, þegar bæjarhellan á Árbakka hefði verið flutt að
Undirhlíð á sleða um veturinn, og fílefldir karlmenn aðstoðað
við það.
Gróa blés í kaun og setti hendurnar undir krikana til að hlýja
sér. Eins og stundum áður gleymdi hún vettlingunum heima,
en óskaði nú eftir að þeir væru komnir, þessir hlýju þelbands-
vettlingar, sem Helga húsmóðir hennar gaf henni þegar hún
byrjaði að vaka yfir túninu. Helga minntist aldrei á að Gróa
væri ekki nógu vel fötuð, en það leyndi sér ekki, að henni
fannst það, og ætlaði sér að bæta úr því. Til dæmis þetta með
svuntuna.
Það var síðastliðinn sunnudag þegar Helga var að skammta
miðdagsmatinn og Gróa og Kristín biðu eftir að bera diskana
til fólksins, að Helga leit á Gróu og sagði:
„Áttu ekki hreina svuntu að setja fyrir þig, Gróa mín?“
Gróa fór hjá sér, og mundi alls ekki núna hvort hún svaraði
nokkru, enda var ekki ráðrúm til þess, því Helga sneri sér að
Kristínu og sagði við hana:
„Farðu, góða mín, og sæktu bláröndóttu svuntuna mína.
Gróa getur haft hana. Svo er hægt að sauma fleiri þegar búið er
að fara í kaupstaðinn."
Þannig eignaðist Gróa bláröndótta svuntu, með hvítu mið-
seymi og stórum vasa í hægri hlið. Fallegustu svuntu sem hún
hefir nokkurn tíma sett framan á sig.
Gróa varð léttari í spori þegar hún hugsaði um þetta. Það var
vor í iofti, og lífið framundan, og hún lifði aftur í huganum
spenninginn, þegar verið var að undirbúa hana í vistina í
Undirhlíð.
Mamma hennar sagði: „Þú verður að fá grænrósóttu sirs-
treyjuna mína til að hlevpa þér í á sunnudögum, þegar veðrið
er gott.“
Þá gall Sigurbjörg systir Gróu við: „Hún er nú svo sem ekki
að fara í neitt kóngsríki."
En amman sem sat framan á rúmi sínu og prjónaði sokka
með titrandi höndunt, lagði prjónana í kjöltu sína.
„Þær hafa alltaf orðið vel að manni vinnukonurnar í Undir-
hlíð,“ sagði hún.
Það var ekki siður að andmæla ömmu, en Sibba gretti sig og
fór út.
Gróa vissi vel að Sibba öfundaði hana dálítið, og þó Sibba