Uppeldi og menntun - 01.01.2014, Side 54

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(1) 201454
framfarir í HanDskrifT Hjá grUnnskÓLaBörnUm í reyk javík
Í þessari rannsókn er lagt mat á hversu vel hefur tekist að kenna skrift samkvæmt
ákveðnu forskriftarletri. Þess vegna voru gæði skriftarinnar í rithandarsýnunum
metin með því að gefa einkunnir fyrir útvalda eðlisþætti hvers einstaks bókstafaforms
miðað við lögun þess í forskriftarletrinu í stað þess að gefa einkunnir fyrir útvalda
eðlisþætti skriftarinnar sem heildar eins og algengt er að gera. Öll lágstafaformin og
hástafa Þ-ið í textanum voru metin, samtals 28 mismunandi bókstafaform.
Fyrir hvert bókstafaform voru gefnar einkunnir fyrir eðlisþættina lögun, stærð, bil
fyrir framan og röðun á beina línu. Vegna þess að lögun bókstafa og lögun tenginga var
kennd hvor í sínu lagi var lögun bókstafa og lögun tenginga metin hvor fyrir sig við
mat á tengdri skrift. Þannig byggðist einkunn fyrir rithandarsýni á mati á 4 x 28 = 112
eðlisþáttum ótengdrar skriftar og 5 x 28 = 140 eðlisþáttum tengdrar skriftar.
Einkunn fyrir lögun var gefin á grundvelli samanburðar við lögun bókstafa og
tenginga í forskriftarletrinu. Eins og fram kemur í næsta kafla gætti tilhneigingar hjá
öllum börnunum til þess að kringja hornin sem einkenna grunnskriftina. Vegna þess
hve þetta var algengt var ákveðið að líta fram hjá þessu fráviki frá forskriftarletr-
inu við mat á lögun bókstafa og tenginga. Einkunn fyrir stærð bókstafa og bil fyrir
framan bókstaf var gefin á grundvelli samanburðar við „meðaltal“ í rithandarsýninu.
Einkunn fyrir röðun bókstafa á beina línu var gefin á grundvelli samanburðar við
línustrikun blaðsins. Allar einkunnir voru gefnar á tvíkosta kvarða þar sem einkunn-
in 0 var gefin fyrir þann eðlisþátt sem augljóst var að barnið hafði ekki náð valdi
á. Annars var talið að barnið hefði náð valdi á þættinum og einkunnin 1 gefin. Þau
fimm bókstafaform (Þ, é, t, ó, p) sem aðeins birtust einu sinni í textanum voru metin
samkvæmt þeirri birtingu. Þau 23 bókstafaform sem birtust oftar en einu sinni voru
að jafnaði metin eftir tveimur fyrstu birtingunum. Einkunnin 1 var gefin fyrir þá þætti
sem barnið hafði vald á í báðum birtingum. Annars var einkunnin 0 gefin.
Talið var að bókstafaform væri rétt skrifað ef barnið hafði náð valdi á öllum eðlis-
þáttum þess og einkunnin 1 gefin fyrir bókstafaformið. Annars var einkunnin 0 gef-
in. Hrátala einkunnar fyrir skriftargæði rithandarsýnis í heild var gefin sem fjöldi
þeirra bókstafaforma sem barnið hafði vald á (kvarði: 1 til 28). Afleidd einkunn var
skilgreind sem 28. hluti hrátölu og gefin sem tugabrot (kvarði: 0 til 1) þar sem túlka
má tugatöluna sem þá hundraðstölu bókstafaforma í rithandarsýni sem barnið hef-
ur skrifað samkvæmt forskrift. Nákvæmari lýsing á þessari aðferð við að meta gæði
skriftar er tiltæk (Þórarinn Stefánsson og Ragnheiður Karlsdóttir, 2003).
Til þess að gefa hugmynd um sambandið á milli rithandar og einkunnar eru á
mynd 4 sýndar fyrstu tvær línur þriggja rithandarsýna sem í 5. bekk hlutu afleiddu
einkunnirnar 1,0; 0,71 og 0,32 sem svarar til þess að 28, 20 og 9 bókstafaform af 28 hafi
verið skrifuð rétt. Á töflu 1 er sýnt yfirlit yfir þær einkunnir sem gefnar voru fyrir
eðlisþætti fyrstu fimm bókstafanna í rithandarsýnunum og þær einkunnir sem gefnar
voru fyrir hvert bókstafaform fyrir sig. Allir þessir bókstafir, nema Þ, komu oftar en
einu sinni fyrir og voru metnir eftir tveimur fyrstu birtingunum.
Áreiðanleiki og réttmæti skriftargæðaprófsins var metið í sérstakri rannsókn óháðri
þessari (Þórarinn Stefánsson og Ragnheiður Karlsdóttir, 2003). Áreiðanleiki var meðal
annars metinn með því að reikna út fylgni einkunna 23 grunnskólabarna í 2. bekk
fengnum: a) úr tveimur prófum teknum með tveggja vikna millibili sem gaf r = 0,87,