Helgafell - 01.12.1953, Page 66

64
HELGAFELL
Samt virðist Köf. halda, að hann riti
allgóðan stíl, býðst jafnvel til að ,,á-
byrgjast" hann í eftirmála bókarinnar,
og í kaflanuoa um Björn á Skarðsá seg-
ir hann: , ,En í sagnaritun dugir ekki
stílleysið, án þess að frásögnin tapi
gildi, því frásaga og stíll eru órofa-
böndum tengd. Enginn hlustar á frá-
sögn þess manns, er engan stíl hefur
á sögu sinni, enda verða það aldrei
frásagnamenn, er eigi kunna stíl.“
Þetta er sannleikur, sem ýmsum sagn-
riturum væri hollt að íhuga rækilega,
og raunar öllum rithöfundum. Kaflinn
um Björn er raunar góður, og sá um
Jón lærða þó betri, enda er málið hér
alþýðlegra en víðast hvar annars stað-
ar í bókinni. Er auðsætt að höf. er á
sinni réttu hillu í öflum gagna og rök-
leiðslu út frá þeim, eða beinni atburða-
frásögn, bara að hann vildi hætta að
vera skáldlegur. Annars er ef til vill
hæpið að kalla Jón lærða bónda, þótt
hann hafi stundað búskap öðru hverju
og sjálfsagt af illri nauðsyn að hans
eigin dómi. Hvað átti hann annað að
gera til að halda í sér lífinu, þegar
hann var ekki hjá syni sínum eða á
vegum einhverra þeirra manna, sem
kunnu að meta fræði hans ? Ekki hef-
ur Grímur heldur allt í einu orðið skáld
við það að verða bóndi á Bessastöð-
um, en þar fékk hann tóm til að yrkja,
er hann var laus við stjórnmálavafstrið
í Danmörku. Yfirleitt er það meira en
hæpið, að vera að hæla bændum sér-
staklega fyrir skáldmennt og fræði-
mennsku, hvað sem annars má gott
um þá segja. En meðan allir Islending-
ar voru bændur, voru auðvitað öll ís-
lenzk skáld og fræðimenn bændur.
Það ætti að vera ósköp auðskilið. Hitt
er algerlega ósannað mál, að heyskap-
ur og gegningar ýti sérstaklega undir
listhneigð manna, og meira að segja
eru þess dæmi, að bændur hafi hætt
að vera bændur til þess að geta orðið
skáld og fræðimenn.
Haninn galar tvisvar
Agnar ÞórSarson — Helgafell
1949
Þótt margir nefni sig nú rithöfunda
á íslandi og séu teknir í rithöfundafé-
lag, sumir jafnvel í tvö samtímis, er
það það þó enn sem fyrr nokkur við-
burður er einhver bætist í hóp þeirra,
sem von er til að muni geta staðið und-
ir því mjög svo ofnotaða rithöfundar-
nafni. Með bókinni Haninn galar
tvisvar bættist Agnar Þórðarson í
þennan hóp. Eg man þó ekki til þess
að bók hans hafi verið veitt nein sérleg
eftirtekt er hún kom út fyrir fjórutn
árum. Við annan lestur hennar nu
veldur þetta mér enn nokkurri furðu.
Ekki svo að skilja, að ég telji þessa
bók neitt meistaraverk, það er langt i
frá; en hér er þó á ferðinni byrjandi,
sem ekki treystir eingöngu á innblást-
ur og andagift og heldur, að annað
komi af sjálfu sér, utan hefur skilið,
að það kostar einnig kunnáttu og
vinnu, að skrifa skáldsögu. Höfundur-
in er auðsæilega vel að sér í erlendum
bókmenntum síðustu áratuga, þeim er
rekja flestar hvatir og viðbrögð tnann-
skepnurnar til þess, sem er fyrir neðan
nafla. Hann fylgir nýtízku erlendum
forskriftum bæði um efnisval og efnis-
meðferð, fylgir þeim raunar um of, sv°
setn í mardraumskaflanum (kafla XI) >
sem er svo mjög í móð að hafa með i
rómönum. Hér virðist mér hann ekki
eiga neitt erindi og auk þess er hann af
því tagi, að hann gæti aldrei hafa orð-