Morgunblaðið - 28.03.2013, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MARS 2013
Ferðadagar Margir eru á ferðinni um páskana eða eins og maðurinn sagði:
„Ég hef aldrei séð aðra eins gommu af Land Roverum.“
Kristinn
Íslendingar eru fámenn
þjóð sem á miklar sjáv-
arauðlindir, mikið rækt-
unarland, miklar orkulindir
og mikið vatn. Hækkandi
matvælaverð á heimsvísu og
breytingar á veðurfari munu
opna mikla möguleika fyrir
íslenskan matvælafram-
leiðslu. Mörg nágrannaríkja
okkar hafa á undanförnum
árum lagt aukinn kraft í
framleiðslu og markaðs-
setningu matvæla. Ísland á að undirbúa
sig undir þær breytingar sem eru fram-
undan á matvælamörkuðum heimsins.
Matvælaþörf margfaldast
í heiminum
Það er sama hvort um er að ræða er-
lendar ríkisstjórnir, alþjóðastofnanir, vís-
indamenn eða viðskiptatengda fjölmiðla,
flestir eru sammála um að heimurinn muni
breytast hratt á næstu áratugum og að
matvælaframleiðsla verði veigameiri í allri
pólitískri umræðu. Jarðarbúar eru í dag
yfir 7 milljarðar talsins og spár gera ráð
fyrir því að þeim fjölgi í 9 milljarða til árs-
ins 2050. Íbúum fjölgar um 200.000 dag
hvern eða um 140 einstaklinga á hverri
mínútu. Matvæla- og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna (FAO) hefur gefið út
yfirlýsingu um að vegna fólksfjölgumar og
breytinga á neysluvenjum megi gera ráð
fyrir því að matvælaþörf heimsins muni
aukast um 70% til ársins 2050. Á sama
tíma hefur efnahagsleg framþróun aukið
kaupgetu hundraða milljóna manna í Asíu
og víðar. Í Asíu er t.d. gert ráð fyrir stór-
aukinni mjólkur- og kjötneyslu í stað
korns og hrísgrjóna. Nefna má í því sam-
hengi að þrátt fyrir stóraukna mjólk-
urframleiðslu í Asíu gera spár ráð fyrir að
árið 2025 muni innflutningsþörf Kínverja á
mjólk nema heildarmjólkurframleiðslu
Frakklands, Rússlands og
Bandaríkjanna.
Þættir sem vinna gegn aukinni mat-
vælaframleiðslu
Samhliða þessari auknu eftirspurn eru
ýmsir stórir þættir sem vinna gegn auk-
inni framleiðslu eða munu stuðla að mikilli
hækkun matvælaverðs.
Besta ræktunarland heimsins er þegar
fullnýtt og framboð á nýju ræktunarlandi
fer minnkandi. Árið 1960 voru 1,45 ha af
ræktuðu landi á hvern jarðarbúa en árið
2003 var þessi tala komin í 0,78 ha. Þetta
er m.a. ástæða þess að Kín-
verjar kaupa stór landsvæði í
Súdan, Eþíópíu, Kasakstan
og víðar.
Vatn er af skornum
skammti og ljóst að það verð-
ur takmarkandi þáttur í mat-
vælaframleiðslu heimsins inn-
an fárra ára. Sem dæmi má
nefna að það þarf 15 m3 af
vatni til að framleiða 1 kg af
nautakjöti og 0,4-3 m3 af vatni
til að framleiða 1 kg af korni.
Talið er að jarðarbúar nýti
rúmlega 50% af nýtanlegu
ferskvatni heimsins og að þetta hlutfall
verði komið í 90% árið 2050.
Loftslagsbreytingar munu einnig hafa
mikil áhrif á landbúnaðarframleiðslu og
mörg fæðuframleiðslusvæði verða fyrir
neikvæðum áhrifum, m.a. vegna þurrka og
flóða. Þetta mun hins vegar hafa þau áhrif
að köld og dreifbýl lönd í norðri hlýna og
verða góð ræktunarlönd.
Ísland á að nýta sóknarfærin
Á nýafstöðnu flokksþingi Framsókn-
arflokksins var m.a. mótuð stefna í land-
búnaðar- og sjávarútvegsmálum.
Framsóknarflokkurinn vill að staðinn
verði vörður um matvælaframleiðslu þjóð-
arinnar, hvatt verði til nýsköpunar og leit-
að verði leiða til að nýta þau fjölmörgu
sóknarfæri sem felast í aukinni mat-
vælaframleiðslu hér á landi. Þingflokkur
Framsóknar hefur í framhaldi af þessum
samþykktum lagt til á Alþingi að allir
helstu hagsmunaaðilar á sviði mat-
vælaframleiðslu og matvælaiðnaðar verði
kallaðir til og unnin verði áætlun um að-
gerðir sem miði að því að stórauka
matvælaframleiðslu landsins. Það þarf að
skoða alla lagaumgjörð, menntastofnanir
þurfa að taka þátt í þessu átaki og fara
þarf sérstaklega yfir allt sem snýr að ný-
sköpun, markaðs- og sölumálum. Ísland á
að nýta sér þau sóknarfæri sem felast í
aukinni matvælaframleiðslu.
Eftir Ásmund
Einar Daðason
» Jarðarbúum fjölgar um
200.000 á dag og auka
þarf matvælaframleiðslu um
70% til ársins 2050. Í þess-
um breytingum felast mikil
sóknarfæri fyrir Ísland.
Ásmundur Einar
Daðason
Höfundur er alþingismaður
Framsóknarflokksins.
Sóknarfæri í aukinni
matvælaframleiðslu
Íslenska utanríkisráðuneytið
sinnir ekki bara samningum, eða
vörn og sókn fyrir hagsmuni ís-
lenska ríkisins, á erlendri grundu.
Það vakir – í bókstaflegri merkingu
– allan sólarhringinn til að aðstoða
íslenskra ríkisborgara sem lenda í
óvæntum vanda erlendis. Borg-
araþjónustan stendur vaktina 24
tíma á sólarhring, alla daga ársins.
Sendiskrifstofur í 24 löndum, og vel
skipulagt net ríflega hundrað ólaun-
aðra ræðismanna víðs vegar um
heiminn er ræst út eins fljótt og unnt er eða liðsinni
veitt að heiman. Ég lít á þessa þjónustu sem ein
mikilvægustu verkefni okkar, og er stoltur af vask-
leika liðsins sem stendur vaktina.
Sektir og týnd skilríki
Eitt kvöldið hringdi andstutt kona dyrasímanum
heima. Maður hennar á leið á sjávarútvegssýningu
til að kynna fyrirtæki þeirra hjóna hafði verið
handtekinn fyrir of hraðan akstur í Suður-Evrópu
og hafði ekki reiðufé fyrir sektinni. Ráðuneytið
ræsti út ræðismann sem lagði út fyrir sektinni.
Fjórum tímum eftir að dyrabjallan hringdi var karl
hennar laus úr dýflissu og komst á vörusýninguna.
Það var gott kvöld hjá þjónustunni.
Mörg tilvika tengjast skilríkjum, sem týnast eða
er stolið. Maður í Suður-Ameríku gleymir vega-
bréfi í leigubíl. Annar tapar veski með skilríkjum í
fótboltaferð. Vinkonur fjarri Íslandi lenda í að þjóf-
ur sprengir upp öryggishólfið og hirðir vegabréfin.
Íslenskt barn fæðist í Asíu – og vantar ferðapapp-
íra. Ekki er lengra síðan en á mánudag að okkur
barst bréf frá glaðri fjölskyldu sem þurfti fram-
lengingu á vegabréfi á leið í páskaferð til annarrar
heimsálfu: „Verð bara að fá að þakka fyrir ótrúlega
þjónustu – það er ekki hægt að vera stoltari af
þjóðerni sínu en á svona stundum, og fyrir það frá-
bæra fólk sem við Íslendingar eigum. Þúsund
þakkir fyrir mig – svona gengur bara upp hjá Ís-
lendingum.“
Líkflutningur og týndra leitað
Maður týnist í stórborg, þar sem lögreglan kipp-
ir sér ekki upp við tilkynningu um týndan útlend-
ing. Ráðsnar sendiherra ræsir alla starfsmenn og
ínáanlega Íslendinga til að leita. Hann finnst að
lokum, hundfúll, en ættingjarnir gráta af ham-
ingju.
Menn leita gjarnan á náðir borgaraþjónustunnar
ef ættingi veikist illa erlendis til að fá aðstoð við að
koma viðkomandi heim. Sorglegustu tilvikin eru
kannski þegar fjölskylda er á ferðalagi og dauðsfall
hendir. Ráðuneytið kann alltof vel að koma líki
heim.
Sorgleg fangamál
Fangamálin eru erfiðust. Í Evrópu eru þó sendi-
ráð nálæg. Á minni vakt hef ég upplifað að sendi-
ráði tókst með óhefðbundnum hætti að koma í veg
fyrir að íslenskur ríkisborgari í varðhaldi væri
framseldur til ríkis utan Evrópu þar
sem fangelsismál eru með því allra
versta sem þekkist. Einn sendiherra,
með sérlega staðföst augu, mætti dag
hvern í réttarhald yfir ógæfusömum
ungum Íslendingum. Dómarinn lauk
sínu máli þannig að þó að viðkomandi
væru sekir ætlaði hann að senda þá
heim til Íslands vegna góðra orða
sendiherrans um bernsku og innræti
viðkomandi. Í mörgum löndum sýnir
reynslan hins vegar að það getur verið
háskalegt að reyna að tala inn í dóms-
kerfið. Við metum stöðuna út frá að-
stæðum.
Verst viðfangs eru málefni fanga sem eru teknir
fyrir meint smygl á eiturlyfjum í löndum víðs fjarri
okkur, þar sem mannréttindi eru lítils virði, og
fangelsin full af vestrænu ungu fólki sem hefur lent
á röngu spori. Í þessum löndum höfum við engar
sendiskrifstofur. Þá reynast ræðismennirnir afar
mikilvægir. Þeir eru þó ólaunaðir, og sinna þjón-
ustu við fanga í hreinni sjálfboðavinnu.
Það er ofurskiljanlegt að harmi lostnum fjöl-
skyldum heima á Íslandi finnist ekki nóg að gert
þegar ekki tekst að ná unglingnum þeirra út úr
fangelsi, þar sem troðið er í klefa, fötunum stolið af
þeim, maturinn vondur, og mannréttindi lítils virði.
Raunveruleikinn er allt öðru vísi. Í öllum tilvikum
er reynt af fremsta megni að gæta allra réttinda
viðkomandi fanga. Á síðustu sex mánuðum höfum
við sent fólk nokkrum sinnum þvert yfir hnöttinn
til að gæta réttinda Íslendinga í varðhaldi eða fang-
elsi – af því við höfum óttast um þeirra hag.
Þrýstingi beitt
Stundum er hægt að beita óformlegum þrýst-
ingi. Ég hef látið sendiherra koma því á framfæri
að ég íhugi að draga fulltrúa Íslands út úr stofnun í
ríki þar sem ég taldi okkar hagsmunum aug-
ljóslega misboðið að því er varðaði rétt ein-
staklings. Ég hef leyft sendiherra að hafa í óform-
legum samtölum eftir mér þá skoðun að Ísland telji
það ekki þess virði að eiga stjórnmálasamband við
fjarlægt ríki sem virtist fara illa með rétt Íslend-
ings, sem reyndist svo ekki sekur. Í svona tilvikum
kemur það Íslandi til góða að hafa virka utanrík-
isþjónustu sem leggur sig fram um að rækta tengsl
inn í stjórnkerfi sem flestra þjóða, og er alltaf lipur
til samstarfs við fjarlæg ríki – jafnvel þó að það
kosti stundum tíma og fjármagn.
Staðreyndin er sú að alltaf þegar Íslendingur
lendir í vanda í útlöndum er brugðist við og allt
gert til að leysa hann og tryggja að öll réttindi séu
virt.
Eftir Össur
Skarphéðinsson
»Utanríkisráðuneytið vakir –
í bókstaflegri merkingu –
allan sólarhringinn til að aðstoða
íslenskra ríkisborgara sem lenda
í óvæntum vanda erlendis.
Össur
Skarphéðinsson
Höfundur er utanríkisráðherra.
Á vaktinni fyrir Ísland
Meirihluti Samfylk-
ingar og Besta flokks-
ins hefur samþykkt,
með stuðningi Vinstri
grænna, að Reykjavík-
urborg kaupi Perluna
af Orkuveitu Reykja-
víkur fyrir 950 milljónir
króna. Hafa ber í huga
að Reykjavíkurborg á
94% í Orkuveitunni og
því er hér aðeins um að
ræða flutning úr einum vasa í annan.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins hafa stutt sölu eigna Orkuveit-
unnar en vildu að Perlan yrði seld á
frjálsum markaði með skýrum
ákvæðum um nýtingu og skipulag.
Fyrir rúmu ári var vissulega reynt að
selja Perluna á opnum markaði en sú
tilraun misheppnaðist algerlega
vegna hroðvirknislegra vinnubragða
borgarstjórnarmeirihlutans. Í stað
þess að læra af reynslunni og vanda
betur til verka, kýs meirihlutinn að
flytja eignarhaldið á mannvirkinu al-
farið til borgarinnar og leigja það síð-
an ríkinu undir náttúruminjasafn.
Hefur verið unnið að
málinu á miklum hraða
undanfarna mánuði þar
sem meirihluti borg-
arstjórnar vill ásamt
ríkisstjórninni klára
málið fyrir kosningar.
Þessi mikli hraði hefur
komið niður á vinnu-
brögðunum. Perlan var
ekki byggð sem nátt-
úruminjasafn og ljóst er
að ráðast þarf í kostn-
aðarsamar fram-
kvæmdir svo húsið
henti til slíkra nota. Þær áætlanir,
sem lagðar hafa verið fram eru ófull-
nægjandi til að kjörnir fulltrúar og
skattgreiðendur geti áttað sig á
kostnaðinum. T.d. efast ég um að sú
áætlun standist að einungis kosti 100
milljónir að smíða milliloft o.fl. í
þessu sérstæða húsi en samkvæmt
gögnum málsins mun kostnaðurinn
lenda á Reykjavíkurborg.
Í tengslum við kaupin gaf Dagur
B. Eggertsson, formaður borg-
arráðs, út yfirlýsingar í fjölmiðlum
um að sú leið að selja Perluna til fjár-
festa hafi ekki reynst fær þar sem öll
tilboð hafi verið með fyrirvara um
byggingu hótels eða aðra uppbygg-
ingu í Öskjuhlíð. Þessar fullyrðingar
standast ekki því á síðasta ári barst
Orkuveitunni formlegt kauptilboð í
Perluna að upphæð 950 milljónir
króna frá einkaaðila án fyrirvara um
slíkar skipulagsbreytingar. Er þetta
sama upphæð og nú er notast við í
sölu hússins frá OR til borgarinnar.
Umræddar fullyrðingar formanns
borgarráðs um sölu Perlunnar eiga
því ekki við rök að styðjast. Benda
þær til að miðlun upplýsinga milli
borgarráðs Reykjavíkur og stjórnar
Orkuveitunnar sé stórlega ábóta-
vant.
Perlan færð úr einum
opinbera vasanum í annan
Eftir Kjartan
Magnússon
Kjartan Magnússon
» Söluferli Perlunnar
hefur verið eitt
klúður frá upphafi
vegna hroðvirknislegra
vinnubragða borgar-
stjórnarmeirihluta Sam-
fylkingar og
Besta flokksins.
Höfundur er borgarfulltrúi.