Morgunblaðið - 28.03.2013, Blaðsíða 41

MENNING 41
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MARS 2013
MultiMaster
fjölnotavél
slípar - sagar - skefur
raspar - brýnir - o.fl.
F A G M E N N S K A A L L A L E I Ð
Skeifan 3 E-F • 108 Reykjavík • Sími 581 2333 • rafver.is
Ásínum stutta ferli náðibandaríski listamaðurinnRobert Smithson (1938-1973) að marka djúp spor
í samtímalistinni. Eftir hann liggur
verkið Spiral Jetty (1970) – þekkt-
asta táknmynd landlistarinnar
(„land art“), verk sem orðið hefur
mörgum tilefni margháttaðra
vangaveltna og túlkana. Auk verk-
anna (staðbundinna útiverka, ljós-
mynda, kvikmynda, teikninga o.fl.)
lætur Smithson eftir sig áhrifamikil
skrif um verk sín og annarra lista-
manna, skrif sem ýmsir telja veiga-
mikinn þátt í höfundarverki hans. Í
Listasafni Reykjavíkur, Hafn-
arhúsi, gefst nú tækifæri til að
rýna í listsköpun og hugarheim
Smithsons en yfirskrift sýning-
arinnar „Rýnt í landslag“ end-
urspeglar rannsóknaráhuga lista-
mannsins sjálfs. Sýningin hverfist
um gerð verksins Broken Circle/
Spiral Hill (Brotinn hringur/
Spíralhæð, 1971) í Emmen í Hol-
landi: sýndar eru undirbúnings-
teikningar, ljósmyndir af verkinu
og vitnað í texta sem því tengjast.
Þá er sýnt myndband um verkið en
gerð þess hófst 1971 og var lokið
40 árum síðar. Loks eru einnig
sýndar þrjár eldri, tilraunakenndar
kvikmyndir um verk Smithsons,
þar á meðal um hið fræga Spiral
Jetty.
Stórtækar vinnuvélar voru not-
aðar við gerð Broken Circle/Spiral
Hill, þessa mónúmentalíska verks
sem eins og Spiral Jetty felur í sér
umbreytingu landslags á yfirgefn-
um námusvæðum. Slík svæði sam-
ræmdust áhuga Smithsons á jarð-
sögu og menningarsögu og hvernig
þar má sjá jarðlög og ummerki
landrofs og flóða, í senn af völdum
náttúruafla og manna. Í verkum
sínum grefst listamaðurinn þannig
fyrir um samskipti manns og nátt-
úru, auk þess að leitast við að
víkka út listhugtakið og vettvang
listrænnar sköpunar.
Landlistarhreyfingin í myndlist
endurspeglar aukna umhverfisvit-
und og löngun til að komast út úr
neyslu- og markaðshyggju á 7. og
8. áratug 20. aldar, eftir langt skeið
iðnvæðingar og ágangs á náttúr-
una. Í verkinu Broken Circle/Spiral
Hill er öðrum þræði fólgin tilraun
til endurnýjunar iðnaðarsvæðis í
samtali við þá sögu víxlverkunar
afla vaxtar og eyðileggingar sem
hafa mótað svæðið. Í verkum
hjónanna Smithsons og Nancy Holt
(kvikmyndaverkin eru árangur
samstarfs þeirra) og kollega þeirra
á sviði jarð- og landlistar í Banda-
ríkjunum og í Evrópu varð náttúr-
an í senn vettvangur og efniviður
listrænnar athafnasemi um leið og
horfið var frá sýningu „listhluta“ í
galleríum og söfnum í borginni.
Landlistaverk er oft að finna utan
alfaraleiða (sum eru ekki lengur til)
og kalla því á skrásetningu til að
gera þau sýnileg og aðgengileg í
einhverju formi. Verk eins og Bro-
ken Circle/Spiral Hill (sem hefur
verið viðhaldið) á sér því í senn
efnislega tilveru og „hjáveruleika“
eins og sjá má í Hafnarhúsinu í
myndrænni framsetningu verksins
í formi ljósmynda og myndbands,
og öðrum gögnum sem miðla ferl-
inu við gerð verksins.
Í miðju stóra salarins stendur
spegill upp úr sandhrúgu sem vísar
til landsvæðisins þar sem verkið er
staðsett. Þessi samsetning undir-
strikar spennuafstöðuna sem fólgin
er í eiginleikum verksins sem raun-
verulegs staðar og „ekki-staðar“
(eða „nonsite“ í skilningi Smith-
sons): spegillinn felur í sér ímynd
staðarins og vísar því út fyrir hann
og til alls kyns huglægra merking-
arvídda sem honum tengjast í tíma
og rúmi, ekki síst þeirra sem
kvikna í huga áhorfenda í Hafn-
arhúsinu. Sýningin „Rýnt í lands-
lag“ er þar skipulega uppsett og
bitastæð og henni fylgir eiguleg
sýningarskrá. Í heild örvar sýn-
ingin skilning á listrænni sýn Smit-
hsons og viðleitni hans til að tjá
líkamlega og huglæga reynslu sína
af vissum stöðum. Líklega jafnast
þó ekkert á við að fara á staðinn og
feta sig eftir hringjum hans og spí-
rölum.
Ljósmynd/Robert Smithson Estate
Broken Circle / Spiral Hill „Í heild örvar sýningin skilning á listrænni sýn Smithsons og viðleitni hans til að tjá lík-
amlega og huglæga reynslu sína af vissum stöðum,“ skrifar rýnir um þetta þekkta umhverfisverk í Hollandi.
Landmyndun
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhús
Robert Smithson – Rýnt í landslag
bbbbn
Til 14. apríl 2013. Opið alla daga kl. 10-
17 og fimmtudaga til kl. 20. Aðgangur
kr. 1.100. Námsmenn 25 ára og yngri kr.
550. Hópar 10+ kr. 650. Frítt fyrir börn
yngri en 18 ára, eldri borgara og ör-
yrkja. Árskort kr. 3.000. Sýningarstjóri:
Eva Schmidt.
ANNA JÓA
MYNDLIST