Morgunblaðið - 05.10.2013, Qupperneq 17

FRÉTTIR 17
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. OKTÓBER 2013
Ávöxtun í fortíð er ekki ávísun á ávöxtun í framtíð.
Hafa ber í huga að eign í fjárfestingarsjóði getur bæði hækkað og lækkað, allt eftir þróun á markaðsverði hennar.
Íslandssjóðir hf. er rekstrarfélag sjóðsins. Útboðslýsingu og nánari upplýsingar er hægt að nálgast á heimasíðu Íslandssjóða,
www.islandssjodir.is. Fjárfestar eru hvattir til að kynna sér útboðslýsingu sjóðsins og þá sérstaklega umfjöllun um áhættuþætti.
VÍB er eignastýringarþjónusta Íslandsbanka | Kirkjusandi | 155 Reykjavík | Sími 440 4900 | vib@vib.is | www.vib.is | Finndu okkur á Facebook
FRAMÚRSKARANDI ÞJÓNUSTA, FRÆÐSLA OG FJÁRFESTINGARAÐFERÐIR SKILA ÁRANGRI
Fáðu nánari upplýsingar á www.vib.is eða pantaðu viðtal við ráðgjafa í síma 440 4900.
Í nýlegu vali breska fjármálaritsins World Finance þótti VÍB - eignastýringarþjónusta Íslandsbanka
standa fremst íslenskra eignastýringaraðila. Við valið er horft til margra þátta og þá helst árangurs
síðasta árs, fjárfestingaraðferða, þjónustu og fræðslu.
Besta eignastýringin
Frábær ávöxtun
40,2%
1 ár
25,6%
2 ár
24,7%
-19,2%
4 ár 5 ár
24,7%
3 ár
Hlutabréfasjóðurinn hefur skilað frábærri ávöxtun síðastliðin ár og er góð leið
til þess að taka þátt í uppbyggingu íslenska hlutabréfamarkaðarins.
* Skv. www.sjodir.is
Ávöxtunartölur miðast við nafnávöxtun og er ávöxtun umfram 12 mánuði umreiknuð í ávöxtun á
ársgrundvelli. Sjóðurinn er fjárfestingarsjóður skv. lögum nr. 128/2011 um verðbréfasjóði, fjárfestingarsjóði og fagfjárfestasjóði.
Öflugt fræðslustarf
Fylgstu með fræðslustarfi okkar á www.vib.is
Frá byrjun árs 2011 hefur VÍB staðið fyrir
hafa sótt eða fylgst með á vef okkar
SEM YFIR
20.000
manns
150
fræðslufundum
Niðurstaða netkönnunar Capacent Gallup í maí 2013 var sú að Íslendingar myndu
leita fyrst til VÍB - eignastýringarþjónustu Íslandsbanka þyrftu þeir á eignastýringar-
þjónustu að halda. 30,9% þeirra sem tóku afstöðu nefndu okkur sem fyrsta val.
Við erum fyrsta val
31%
VÍB/Íslandsbanki
26%
22%
hent í hafið, berast þessi úrgangs-
efni í það í mjög ríkum mæli með
vindum og vatni. Þessi notkun haf-
anna hefur haft mikil og mælanleg
áhrif á lífríki og efnasamsetningu
hafanna og fara þessi áhrif vaxandi
með fólksfjölgun og iðnvæðingu.
Þessi víðtæka mengun kann að vera
mesta ógnin sem höfin standa
frammi fyrir. Auk þessa eru höfin
notuð til fiskveiða, ferðamennsku,
námuvinnslu, (olía auk margs ann-
ars), sjóflutninga og síðast en ekki
síst hernaðarstarfsemi. Flest af
þessu hefur farið vaxandi og er enn í
hröðum vexti.
Athyglin hefur oft beinst sér-
staklega að fiskveiðum og fyrir
liggja alþjóðlegar úttektir sem sýna
að fiskveiðar heimsins einkennast af
ofsókn í og ofnýtingu fiskistofna
með þeim afleiðingum að margir
þeirra eru orðnir mjög rýrir og af-
raksturinn lítill og miklu minni en
verið gæti ef rétt og skynsamlega
væri staðið að veiðunum.
Sem betur fer virðast vera að
verða viss straumhvörf í fiskveiðum
heimsins hvað þetta snertir. Skyn-
samleg fiskveiðistjórnunarkerfi,
fyrst og fremst aflakvótakerfi eins
og það sem við Íslendingar notum,
hafa breiðst mjög út og er nú beitt í
nálægt fjórðungi heimsfiskveiðanna.
Í þessum veiðum hefur ofsókn
minnkað mjög, efnahagslegur af-
rakstur veiðanna vaxið og fiskistofn-
ar rétt úr kútnum. Vandinn er hins
vegar sá að í öðrum fiskveiðum,
einkum fiskveiðum í þróunarlönd-
unum, fer ofsókn fremur vaxandi en
hitt og fiskistofnar og lífríki hafsins
halda áfram á hnignunarbraut.
Eitt af stóru áhyggjuefnunum er
að vegna aukins magns koltvísýr-
ings í andrúmsloftinu, sem almennt
er talið að sé að valda hitnun á jörð-
inni, og öðrum loftslagsbreytingum
er efnasamsetning hafanna að
breytast og þau fara súrnandi. Þessi
þróun kann að hafa mjög mikil áhrif
á viðkomu fiskistofna og þar með
stærð þeirra og tegundasamsetn-
ingu á komandi áratugum. Núver-
andi vísindaleg þekking dugir hins
vegar ekki til þess að leggja fram
áreiðanlegt mat, hvað þá spár, hvað
þetta snertir. Það eina sem fyrir
liggur er að mannlegar athafnir eru
að breyta efnasamsetningu og öðr-
um aðstæðum í höfunum með lítt
fyrirsjáanlegum afleiðingum.“
Áhætta, nýting, velsæld
Ragnar segir að augljóslega þurfi
að draga úr starfsemi, eins og t.d.
mengun, námuvinnslu og ofveiði. Þá
virðist einnig skynsamlegt að auka
ekki og jafnvel draga úr starfsemi
sem hugsanlega geti haft mjög skað-
legar afleiðingar jafnvel þótt það sé
ekki vitað fyrir víst. Skynsamlegt sé
að forðast að taka mikla áhættu.
„Í öllu þessu þurfum við hins veg-
ar að vega tjónið af þeirri starfsemi
sem skaðar eða hugsanlega skaðar
höfin á móti þeim ábata sem við höf-
um af starfseminni sem slíkri,“ segir
Ragnar. „Markmiðið er nefnilega
ekki það að vernda höfin hvað sem
það kostar heldur að ná sem mestri
velsæld fólks þegar á heildina er
litið.“
-En geta einstakar ríkisstjórnir
eða alþjóðastofnanir komið böndum
á hnignunina í höfunum?
„Vatnsmassarnir í höfunum,
mengunarefnin, andrúmsloftið, sem
hefur áhrif á höfin, og fiskistofnar
virða engin landamæri. Þess vegna
geta einstakar ríkisstjórnir ekki
leyst nema mjög lítinn hluta af vand-
anum. Þar við bætist að einstök
þjóðlönd og íbúar þeirra geta haft
hag af ofnýtingu sjávarins þótt
heimurinn í heild tapi á því. Það er
nefnilega þannig hvað auðlindir
hafsins snertir að þjóðlöndin glíma
við hið alþekkta vandamál sameig-
inlegra auðlinda þar sem einstök ríki
geta talið sig, hvert fyrir sig, best
sett með ofnýtingu, sem gefur þeim
stundarábata, þar sem þau geta
hvort sem er ekki haft áhrif á þróun
hafanna.
Af þessum sökum öllum er sam-
starf ríkisstjórna og þjóðlanda, sem
helst nær yfir heimshöfin í heild
sinni, nauðsynlegt til að nýta og
varðveita auðlindir sjávarins á hag-
kvæman hátt. Raunar er kannski
ekki nauðsynlegt að reiða sig á rík-
isstjórnir í þessu tilliti. Aðalatriðið
er að þeir sem ráða nýtingu auðlinda
sjávarins, sem gætu verið fyrirtæki
og samtök rétt eins og ríkisstjórnir,
taki höndum saman um þá nýtingu
sem hagkvæmust er fyrir heildina.
Hugmyndin er að þetta Alþjóða-
samstarf um hafið eða GPO verði
þessi samhæfingaraðili. Aðild að
GPO eigi sem flest þjóðlönd, sam-
tök og fyrirtæki. Innan vébanda
þess verði mótuð sameiginleg nýt-
ingarstefna fyrir auðlindir hafsins.
Þeirri stefnu verði fylgt eftir með
fjölþjóðlegum samþykktum og fjár-
framlögum til verkefna í samræmi
við nýtingarstefnuna,“ segir
Ragnar.
Alþjóðleg samvinna
Ofveiðar á fiski er vandamál sem
Íslendingar velta gjarnan fyrir sér
og segir Ragnar margsannað að
aflakvótakerfi í líkingu við það sem
hér sé til staðar og önnur eignar-
réttarkerfi leysi stóran hluta af
vandamálum ofveiði og efnahags-
legar sóunar í fiskveiðum.
„Það eru hins vegar tveir gallar á
gjöf Njarðar,“ segir Ragnar. „Erfitt
er að koma við slíkum kerfum í fisk-
veiðum þróunarlandanna og raunar
í smábátaveiðum almennt. Þær fisk-
veiðar eru hins vegar nálægt helm-
ingi heimsfiskveiðanna um þessar
mundir. Því er nauðsynlegt að beita
öðrum stjórnunaraðferðum í slíkum
fiskveiðum. Horfa menn þar mest
til eignarréttar hópa sjómanna, t.d.
þeirra sem búa í hverju þorpi eða
bæ. Nýtingarrétturinn, sem gæti
verið aflakvóti eða ákveðið hafsvæði
eða hvort tveggja, myndi þá til-
heyra hópnum í heild sem yrði þá að
koma sér saman um skynsamlega
nýtingu hans.
Hinn hængurinn er að ekki er
hlaupið að því að skýrgreina og
framfylgja eignarréttarkerfum ut-
an fiskveiðilögsagna þjóða, þ.e. á al-
þjóðlegum hafsvæðum. Því þarf al-
þjóðlega samvinnu um þessi
hafsvæði sérstaklega. Við það bæt-
ist síðan að margir fiskistofnar
flakka á milli lögsagna og yfir á al-
þjóðleg hafsvæði. Veldur það deil-
um sem hæglega þróast yfir í ofnýt-
ingu eins og við þekkjum vel
Íslendingar.“
Ekki er óalgengt að ríkisstjórnir
eða alþjóðleg samtök eins og t.d.
Alþjóðabankinn eða Sameinuðu
þjóðirnar skipi svokallaðar blá-
borðanefndir til að fara yfir sér-
lega vandasöm og mikilvæg mál-
efni þar sem miklu skiptir að
niðurstöðurnar séu bæði áreið-
anlegar og trúverðugar. Warren-
nefndin sem skipuð var til að
komast að niðurstöðu um morðið
á Kennedy Bandaríkjaforseta er
dæmi um slíkar nefndir.
„Blue ribbon“ eða blár borði er
þá heiti sem notað er til að lýsa
fyrirbærum sem bera af í gæðum.
Þegar orðið er notað í tengslum
við nefndir eða hópa (t.d. „Blue
Ribbon Panel“) er tilgangurinn að
afla ráðgjafar sem sé sú besta
sem fáanlegt er og hafin yfir efa-
semdir.
Fjalla um vandasöm
og mikilvæg málefni
BLÁBORÐANEFNDIR VÍÐA ÞEKKTAR
Þróun heimsaflans
M
ill
jó
ni
r
to
nn
a
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010