Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.02.2014, Qupperneq 50

Viðtal
50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.2. 2014
N
Hildur Lilliendahl Viggósdóttir
segist ekki muna til þess að
hún hafi sem barn eða ung-
lingur haft mótaða hugmynd
um hvað hún ætlaði að verða
þegar hún yrði stór. „Ég held þó að ég hafi
alltaf séð fyrir mér að ég myndi skrifa. Það
hefði getað verið skáldskapur, akademía eða
blaðamennska en ég held að skrif hafi verið
það sem mér datt helst í hug. Ef einhver
hefði sagt mér þá að ég yrði í eldlínunni í ein-
hverri kvennabaráttu hefði það ekki komið
mér nokkurn skapaðan hlut á óvart. Það er
nokkuð sem ég hef alltaf verið meðvituð um.
En ég hef líka alltaf verið óhrædd við að tak-
ast á við ríkjandi viðhorf í kringum mig. Alltaf
verið óhrædd við að skora á hólm hugmyndir
sem eru kannski viðteknar en ég kaupi ekki.“
Hildur er alin upp í Bökkunum í Breiðholt-
inu í Reykjavík en gekk í Langholtsskóla.
Ástæðan var sú að sem barn var hún á dag-
heimili á vegum Ríkisspítalanna í nágrenni við
Klepp þar sem móðir hennar starfaði á þeim
tíma. Stærstur hluti krakkanna fór í skóla í
því hverfi, Langholtsskóla, og hún fylgdi
hópnum þangað þrátt fyrir að búa áfram í
Bakkahverfinu.
„Ég átti eiginlega tvöfalt félagslíf á ung-
lingsárunum. Stundum hékk ég úti í sjoppu
eða á einhverjum róluvelli í Bökkunum og
stundum fór ég í strætó í mitt skólahverfi á
kvöldin ef eitthvað var að gerast þar. Hildur
fæddist árið 1981. Hún á tvö eldri systkini
samfeðra sem eru tíu og tólf árum eldri en
hún og einn albróður sem er þremur árum
yngri. Að loknu skyldunámi lá leiðin í Fjöl-
brautaskólann í Breiðholti. Þar kynntist Hild-
ur barnsföður sínum. „Við byrjuðum saman
þegar ég var sautján og ég varð strax ólétt.
Eftir hálfa meðgöngu missti ég barnið. Það
hafði mikil áhrif á mig og ég hægði verulega á
náminu í kjölfarið.“ Hildur fæddi barnið, lítinn
dreng, andvana eftir 20 vikna meðgöngu. „Líf-
ið eiginlega bara stoppaði og ég stóð varla
upp í nokkra mánuði. Ég varð aftur ófrísk 18
ára og þá fékk ég einhvern hvata til að halda
áfram. Ég fór aftur í skólann og fæddi son
minn Sævar í ágúst árið 2000 þegar ég er rétt
orðin 19 ára. Svo kláraði ég FB með fæðing-
arorlofi og svona í rólegheitum. Ætli ég hafi
ekki verið 22 ára þegar ég útskrifaðist.“
Brjálæðislega gaman í vinnunni
Sambandið við barnsföðurinn slitnaði stuttu
fyrir útskrift og Hildur hóf nám við Háskóla
Íslands sem einstætt foreldri. Hún tók þar ís-
lensku með kynjafræði sem aukagrein, en
vantar einhverjar einingar upp á að klára það
nám. Eftir að hafa um skeið púslað lífi sínu
saman kringum einstaka kúrsa í háskólanum
og ýmis hlutastörf, meðal annars við að skúra
gólf, þjóna á veitingastöðum og kenna útlend-
ingum íslensku, ákvað hún skömmu fyrir
bankahrun að hún þyrfti að finna sér fasta
vinnu. Hildur starfar á skrifstofu borgar-
stjórnar hjá Reykjavíkurborg og hefur gert
það frá sumrinu 2008. „Ég er verkefnastjóri
og er með puttana í alls konar verkefnum.
Stærsta verkefnið mitt er að stýra öllum al-
mennum kosningum sem haldnar eru í
Reykjavík. Ég sé um að halda utan um allt
það ferli, sem er stærra og umfangsmeira en
við sem kjósendur gerum okkur grein fyrir.
Það þarf að láta útbúa kjörgögn, skipuleggja
talningu, setja upp kjörklefa, koma út kjör-
skrá, ráða starfsfólk, kaupa mat og svo fram-
vegis. Það er alveg brjálæðislega gaman í
vinnunni hjá mér.“ Hildur sér einnig um vef-
mál skrifstofunnar, er jafnréttisfulltrúi auk
þess sem hún aðstoðar kjörna fulltrúa og
vinnur náið með formanni borgarráðs. Hildur
hefur gengið í gegnum heilmiklar væringar í
borgarmálum frá því hún hóf störf en þá var
Ólafur F. Magnússon borgarstjóri. Sama ár
tók Hanna Birna Kristjánsdóttir við og síðan
Jón Gnarr árið 2010.
Hildur er mikil baráttukona og skrif hennar
um femínisma og kvenfyrirlitningu hafa vakið
athygli, en er hún sjálf pólitísk? „Ég er ekk-
ert flokkspólitísk, ekki hið minnsta. En það er
erfitt að ætla sér að vera meðvitaður um
óréttlæti án þess að vera pólitískur. Mannrétt-
indabarátta er pólitísk en ég er mjög fráhverf
þátttöku í flokkapólitík.“ Hefur verið reynt að
fá þig í pólitík? „Já, það kemur alltaf reglu-
lega upp. En það kemur ekki til greina. Ég er
líka í þeirri aðstöðu í vinnunni að ég sinni
trúnaðarstörfum fyrir kjörna fulltrúa úr öllum
flokkum.“
Búin að blogga í tíu ár
Hildur varð ekki femínisti á einni nóttu. „Ég
er alin upp sem femínisti. Foreldrar mínir eru
femínískt þenkjandi fólk og kenndu mér það
fyrsta sem ég lærði í þessum bransa. Þau töl-
uðu opinskátt um verkaskiptingu á heimilinu
og ólu mig upp við sögur af kvennafrídeg-
inum. Mamma spilaði fyrir mig Áfram stelpur
og fékk tár í augun og með tímanum fór ég
líka að fá tár í augun þegar ég hlustaði á
þennan glæsilega baráttusöng.“
Hildur segir að þeim sem þekktu hana sem
barn og ungling komi sennilega ekki sérstak-
lega á óvart að hún skuli nú standa í fem-
ínískri baráttu. „Í lok 10. bekkjar var gefin út
nokkurs konar árbók. Þar skrifuðu vinkonur
mínar texta um mig og tóku sérstaklega fram
að ég væri „mikil kvenréttindakona“. Þetta
var alltaf vitað. Ég byrja að láta skoðanir
mínar meira og meira í ljós eftir því sem ég
fékk greiðari aðgang að nettengingu. Byrjaði
að blogga 2004 eða þar um bil. Þar fékk fem-
ínistinn í mér að komast upp á hið opinbera
yfirborð,“ segir Hildur. Hún tók einnig virkan
þátt í umræðum á póstlista femínista sem var
starfræktur um árabil og stundaði spjallborðið
á Barnalandi. Skrif hennar náðu svo athygli
fjölmiðla og almennings þegar hún bjó til hið
margfræga myndaalbúm Karlar sem hata
konur í byrjun árs 2012. Viðbrögðin voru
blendin, sumir fögnuðu hugrekki hennar en
aðrir fordæmdu athæfið.
Gaf sjálfri sér loforð
um að halda þetta út
En hvaða viðbrögðum bjóst hún sjálf við á
sínum tíma?
„Ég hélt satt að segja ekki að ég fengi nein
viðbrögð við þessu. Ég hafði verið að gera
litla feminíska gjörninga árum saman fyrir þá
300 vini sem ég átti á Facebook og þessar
hræður sem lásu bloggið mitt. Karlar sem
hata konur var aldrei hugsað sem neitt stærra
en það. Síðan er ég að tína inn í þetta albúm í
nokkra daga og allt í einu er komin flennistór
frétt á dv.is og þetta varð að risastóru máli.
Daginn eftir var ég komin í viðtal í Kastljósið.
Allt í einu sáu þetta allir. Það hvarflaði aldrei
að mér að neinn myndi taka eftir þessu. Það
var bara algjörlega klikkað. Ég var svo hissa
á þessu öllu. Hverja mínútu hvers dags var ég
bara steinhissa á að þetta væri að gerast.
Þetta var ofboðslega mikið álag,“ segir hún.
Síðan, sem setti þetta allt af stað, er ennþá
virk og má skoða á vefslóðinni karlarsemhata-
konur.tumblr.com.
Hildur segist aldrei hafa sett síðuna upp í
þeim tilgangi að vekja athygli á sjálfri sér.
„Tilhugsunin um að fólk úti í bæ væri að tala
um mig og hafa skoðanir á mér var rosalega
erfið. Mér fannst líka mjög erfitt þegar fólk
fór að horfa á mig á götunni og í strætó og
alls staðar sem ég kom. En um leið og ég átt-
aði mig á því hversu mikil athyglin var orðin
gaf ég sjálfri mér loforð um að ég myndi
halda þetta út. Ég myndi taka þá slagi sem
mér stæðu til boða á meðan þetta gengi yfir.
Meðan þjóðin nennti að tala um þetta. Þá
gerði ég ráð fyrir að það yrðu í mesta lagi sjö
til tíu dagar, ég mundi ekki í svipinn eftir
máli sem íslenska þjóðin hafði nennt að tala
um lengur en það.
En nú eru liðin tvö ár og ég er enn að tala
um þetta.“
„Skilaðu til þessarar tussu
að hætta þessu kjaftæði“
Hún viðurkennir þó að sér þyki erfitt að tala
við fjölmiðla. „Mér finnst þetta ennþá óþægi-
legt. Ég hef sjóast heilmikið í því, en þetta er
ennþá eitthvað sem tekur á taugarnar. Það er
tiltölulega algengt í þessari umræðu að ég sé
að tala um mjög persónulega hluti og per-
sónulegar upplifanir. Mér finnst mikilvægt að
gera það og ég hef komið fram í fjölmiðlum
og talað opinskátt um ýmiss konar ofbeldi
sem ég hef orðið fyrir. Mér finnst það vald-
eflandi og gott en á sama tíma taugatrekkj-
andi að bera sig svona mikið.
Ef það birtast viðtöl við mig líður mér
stundum eins og ég sé allsber daginn sem
blaðið kemur út. En það fylgir þessari baráttu
að vera sýnileg,“ segir hún en viðurkennir þó
að suma daga komi hún úrvinda heim og langi
mest að grenja í fangi eiginmanns síns.
Hildur er gift Páli Hilmarssyni. Sjálf á hún
son á fjórtánda ári og Páll á soninn Hrapp
Birki sem er á sjötta ári. Synirnir eru hjá
þeim aðra hvora viku.
Hafa barátta þín og skrif haft áhrif á fjöl-
skylduna?
„Það hefur stundum gerst. Einu sinni
hringdi heimasíminn okkar um kvöld og mað-
urinn minn svaraði. Á hinni línunni var
ókunnugur maður sem bað Palla að „skila til
þessarar tussu sem hann byggi með að hún
ætti að hætta þessu kjaftæði“ annars myndi
hann eyðileggja bílinn okkar. Bíllinn var svo-
sem ónýtur fyrir en það er mjög óþægilegt
þegar ég verð vör við að fjölskyldan mín sé að
upplifa þetta. Maðurinn minn hefur annars
mikið langlundargeð, það er sjaldan sem allur
þessi hasar kemur illa við hann. En það kem-
ur fyrir að hann verður reiður og tekur þetta
inn á sig. Unglingurinn er búinn að vera al-
gjörlega mergjaður. Hann var 11 að verða 12
þegar þetta fór af stað allt saman. Eftir
nokkra daga af tiltölulega stanslausum blaða-
viðtölum settist ég niður með honum og ræddi
við hann um hvort honum þætti þetta óþægi-
legt og hvort krakkarnir væru að tala um
þetta. Hann sagði að umsjónarkennarinn og
einn strákur í bekknum hans hefðu minnst á
að hafa séð mig í sjónvarpinu. En aðallega
væri það hann sjálfur sem væri að segja öll-
um frá því að mamma hans væri fræg.
Þetta er merkilegur tími, mikill mótunar-
tími milli 11 og 13 ára og hann er alltaf að
verða femínískari í hugsun. Án þess að ég sé
mikið að ota þessu að honum heima þá er
hann bara að verða að flottum og feminískt
meðvituðum ungum manni.
Sá yngri upplifir þetta svo sem ekki að
neinu öðru leyti en að hann sér mig í blöðum
og sjónvarpi. Hann finnur aðallega fyrir öf-
und, vill fá smábita af þessari köku og fá að
koma með í sjónvarpið. En ég hef ekki gert
neina tilraun til að setja hann inn í þessi mál,
hlífi honum við því ennþá.“
Lýsti upplifun sinni af ógnvaldi
Hildur skrifaði nýlega grein á femíníska vef-
ritið knuz.is þar sem hún lýsti því þegar mað-
ur sem vann í sjoppu í hverfinu hennar í
æsku bauð henni og vinkonu hennar pening
fyrir að fara úr buxunum þegar þær voru 11
ára. Þær komust frá ofbeldismanninum en
síðar var sami maður ákærður og dæmdur
fyrir kynferðisbrot gegn börnum. Hún fékk
mikil viðbrögð við greininni, en í henni reifar
hún líka þegar hún og fleiri stóðu fyrir því að
mótmæla ráðningu Jóns Baldvins sem stunda-
kennara við Háskóla Íslands. „Það kom mér
mjög ánægjulega á óvart að greinin talaði
mjög sterkt til þolenda. Fólk sem hefur upp-
lifað og þjáðst fyrir kynferðislegt ofbeldi eða
áreitni tók greininni af meiri hrópandi fögnuði
en margir aðrir. Ég talaði við allnokkra þol-
endur sem sögðu mér að það væri valdeflandi
að lesa þetta, að vita að öðrum liði svona. Það
var eitt af því sem vakti fyrir mér með því að
skrifa þetta. Vildi láta þolendur vita að við er-
um ótrúlega mörg sem höfum verið þarna og
hefur liðið svona. Hitt sem vakti fyrir mér var
svo að útskýra fyrir hinum fjölmörgu varð-
mönnum mannréttinda Jóns Baldvins hvers
vegna þetta mál snýst um mannréttindi ann-
arra en hans. Mig langaði að sýna fólki fram á
hvaða áhrif það getur haft fyrir þolendur að
þurfa að umgangast kvalara sína eða tákn-
myndir kvalara sinna.“
Hildur telur að samfélagið hafi ekki lært
nægilega vel að takast á við sögur þolenda
kynferðisofbeldis eða ofbeldis yfirhöfuð. „Við
höfum búið til ákveðið rými fyrir þolendur til
að stíga fram og segja frá en við erum ekki
nógu sjóuð ennþá í að sýna þeim öll þá virð-
ingu að sitja þögul og hlusta þegar fólk kem-
ur fram og segir sögu sína af ofbeldi eða mis-
rétti. Svo höfum við líka rekist á stóra og
erfiða hindrun í að leyfa fólki að segja frá því
hver beitti ofbeldinu. Við megum koma í for-
síðuviðtal og segja „ég varð fyrir þessu of-
beldi“. En ef við segjum „ég varð fyrir þessu
ofbeldi og þetta er sá sem beitti því, hann
heitir þetta, gegnir þessari stöðu og bjó í
þessu bæjarfélagi“, þá kemur upp öflug mót-
mælaalda sem klifar á því í sífellu að menn
séu saklausir uns sekt er sönnuð.
En langfæstir þeirra sem beita kynferðis-
ofbeldi eru nokkurn tímann sakfelldir og mér
finnst fráleitt að halda því fram að þar með
séu þeir saklausir. Þetta er mjög mikilvæg
regla í réttarríki en hún gildir ekki um það
sem gerist í huga fólks eða í almennings-
álitinu og hreint og beint alls ekki um það
sem gerist í hinum fýsíska heimi. Af því við
erum ekki saklaus eftir að við höfum framið
glæp,“ segir Hildur.
Samfélagsleg undirmeðvitund
sem kann ekki að tala um ofbeldi
Blaðamaður biður hana að skýra þessi orð
nánar. „Það er mikilvægt að við teljumst sak-
laus uns sekt er sönnuð gagnvart hinu op-
inbera, að ríkið geti ekki beitt okkur refs-
ingum fyrr en dómstólar hafi komist að
niðurstöðu um að við séum sek. En mennirnir
sem nauðguðu mér þegar ég var 15 ára, þeir
gerðu það. Þeir eru sekir um að hafa gert það
þótt þeir hafi aldrei verið dæmdir. Á nákvæm-
lega sama hátt og ég er sek um að hafa keyrt
Alin upp sem femínisti
NAFN HILDAR LILLIENDAHL VIGGÓSDÓTTUR VARÐ SKYNDILEGA ÞEKKT Í ÁRSBYRJUN 2012 ÞEGAR HÚN BIRTI HIÐ UMDEILDA MYNDAALBÚM
KARLAR SEM HATA KONUR. ATHYGLIN KOM HENNI Í OPNA SKJÖLDU OG HENNI FINNST ENNÞÁ ERFITT AÐ VERA UMTÖLUÐ. HÚN HEFUR FENGIÐ
LÍFLÁTSHÓTANIR VEGNA SKRIFA SINNA Á NETINU EN FÁIR ÞEKKJA KONUNA Á BAK VIÐ SKRIFIN. HILDUR ER ALIN UPP Í BREIÐHOLTINU OG VARÐ
MÓÐIR AÐEINS 19 ÁRA EFTIR AÐRA MEÐGÖNGU SÍNA, EN 17 ÁRA FÆDDI HÚN ANDVANA BARN. HÚN STARFAR SEM VERKEFNASTJÓRI Á
SKRIFSTOFU BORGARSTJÓRNAR OG HEFUR UMSJÓN MEÐ FRAMKVÆMD SVEITARSTJÓRNARKOSNINGA FYRIR HÖND REYKJAVÍKUR.
Eyrún Magnúsdóttir eyrun@mbl.is