Morgunblaðið - 22.03.2014, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. MARS 2014
Á göngu við hafið Unga fólkið lætur ekki smá gjólu og kuldabola stoppa sig í því að fara út og viðra sig.
Eggert
Í kosninga-
sjónvarpi kvöldið
fyrir alþingis-
kosningarnar
vorið 2009 sagði
Steingrímur J.
Sigfússon að það
samrýmdist ekki
stefnu Vinstri
grænna að hefja
undirbúning að
því að sækja um
aðild að Evrópusambandinu og
að hann hefði ekkert umboð til
slíks frá flokknum. Þrátt fyrir
þessi orð fór Steingrímur ásamt
Samfylkingunni rakleiðis í að
undirbúa aðildarumsókn og send
var umsókn að ESB um sumarið
eftir mikil átök í þinginu. Þegar
Steingrímur J. Sigfússon lét
þessi orð falla 24. apríl 2009 upp-
hófst einn sá stærsti blekkingar-
vefur sem spunninn hefur verið
hér á landi. Þessi ákvörðun hefur
verið landi og þjóð dýrkeypt og
ekki sagður nema hálfsannleikur
á öllum stigum þrátt ábendingar
um annað. Það hefur verið alveg
sama hvaða rök og staðreyndir
hafa verið dregnar fram í um-
ræðunni sem opinbera eðli og
uppbyggingu ESB. Viðkvæðið
hjá VG og Samfylkingu var ætíð
á þá leið að um mikinn misskiln-
ing væri að ræða – viðkomandi
væri ekki nógu upplýstur og
ekki síst að Ísland væri á fyrsta
farrými í aðlögunarferlinu og
hinar og þessar staðreyndir um
galla umsóknarinnar ættu ekki
við.
Byggjum á staðreyndunum
Eftir 2004 var umsóknarferli
að ESB breytt og umsóknarríki
þurfa nú að laga sig að löggjöf
ESB og jafnframt að byggja upp
innviði, hagkerfi og lagakerfi að
vestur-evrópskri fyrirmynd til
að stuðla að svokallaðri einsleitni
ESB-ríkja. M.ö.o. stjórnast að-
ildarferlið af kröfum og við-
miðum sem Evrópusambandið
sjálft setur og skiptir skoðun
umsóknarríkisins engu þar sem
það hefur lýst sig viljugt til inn-
göngu og sóst formlega eftir
henni. Segir í sáttmálum sam-
bandsins að umbreytingafrestir,
sérlausnir, undanþágur, tíma-
frestir skuli vera mjög takmark-
aðir og eingöngu gefnir til að
gefa svigrúm til skamms tíma til
að uppfylla skilyrði ESB. Þetta
þýðir að engar varanlegar
undanþágur eru gefnar og því
um gríðarlegan blekkingaleik að
ræða af þáverandi stjórnvöldum
í aðlögunarferlinu.
Árið 2006 voru ný viðmið sett
er umsóknarríki urðu að lúta
hinum svokölluðu opnunar- og
lokunarviðmiðum. Ísland var því
að sækja um aðild að ESB í um-
sóknarferli sem hafði tekið mikl-
um breytingum miðað við það
sem áður þekktist. Því var það
hrein blekking hjá stjórnvöldum
að tala um að Ísland fengi hrað-
ferð í aðildarferlinu. Slíkt var
aldrei í boði. Líklega eru alvar-
legustu blekkingar síðustu ríkis-
stjórnar þær að margsinnis var
fullyrt að Icesave- og makríldeil-
an væru ekki hluti af baktjalda-
makki stjórnvalda og ESB. Þeg-
ar opnunar- og lokunarskilyrðin
voru sett af ESB þýddi það að
eitt ríki eða fleiri gætu beitt neit-
unarvaldi gagnvart umsóknar-
ríki væru milliríkjadeilur í gangi.
Til að halda viðræðunum lifandi
lagði ríkisstjórn Jóhönnu Sig-
urðardóttur og Steingríms J.
Sigfússonar allt undir í að
„semja um“ Icesave-skuldina
eins og þau kölluðu Icesave-
deilurnar. Það er
grafalvarlegur
hlutur þegar
stjórnvöld fara svo
gegn þjóð sinni –
að taka þannig á
sig ólögvarðar
kröfur í samninga-
viðræðum að þjóð-
arhag er stefnt í
hættu. Samt var sí-
fellt hamrað á því
að Icesave væri
alls ekki tengt
ESB-umsókninni. Makríldeil-
una er óþarft að rifja upp hér –
en hún byggðist á nákvæmlega
sömu sjónarmiðum.
Umsóknin strandaði
árið 2011
Þetta segir okkur meðal ann-
ars hve mikið var að marka for-
mann Vinstri grænna daginn
fyrir kosningarnar vorið 2009.
Upptakturinn hjá ríkjum ESB
er að lagarökum ríkis skal fórn-
að fyrir samningarök. Í skýrslu
Hagfræðistofnunar Háskóla Ís-
lands er varpað ljósi á skollaleik
síðustu ríkisstjórnar og sýnt
fram á að viðræðurnar höfðu
siglt í strand í árslok 2011. Samt
hélt ríkisstjórnin áfram blekk-
ingarleik sínum með tilheyrandi
kostnaði. Í framvinduskýrslum
ESB kom fram að sjávarútvegs-
stefna Íslands væri ekki í sam-
ræmi við stefnu ESB og að auki
væru miklar takmarkanir á
staðfesturétti og frjálsu flæði
fjármagns og ekkert hefði verið
gert í að aflétta takmörkunum á
fjárfestingu erlendra aðila í
sjávarútvegi hér á landi en slíkt
væri ekki í samræmi við réttar-
reglur ESB. Opnunarviðmið
setja umsóknarríki þær skorður
að umsóknarríkið þarf að leggja
fram tímasetta aðgerðaáætlun
um hvernig og hvenær viðkom-
andi ríki aðlagast löggjöf ESB.
Þar sem sjávarútvegsstefna og
lagaumgjörð íslensk sjávar-
útvegs er mjög ólík sjávarútvegi
ESB gátu Íslendingar ekki lagt
fram aðgerðaáætlun til breyt-
inga nema með því að setja fram
óaðgengileg skilyrði fyrir ESB –
því þjóðin vill halda yfirráðum
yfir sjávarútvegsauðlindinni. Í
raun má því fullyrða að við-
ræðum hafi verið slitið í árslok
2011. Samt var blekkingar-
leiknum haldið áfram af ríkis-
stjórninni og guldu VG og Sam-
fylkingin sögulegt afhroð í
síðustu alþingiskosningum.
Þessir flokkar hrópa nú á þjóð-
aratkvæðagreiðslu þar sem
spurt yrði hvort halda eigi að-
lögunarferlinu áfram, en í því
fælist að Íslendingar væru til-
búnir að uppfylla opnunarskil-
yrði ESB um að ganga inn í
sjávarútvegsstefnu sambands-
ins og aflétta takmörkunum á
fjárfestingum erlendra aðila í
sjávarútvegi hér á landi. Þá yrði
um leið gengið gegn þeim yfir-
lýsta vilja þjóðarinnar að hún
hefði veruleg áhrif á nýtingu
auðlindarinnar. Erum við tilbúin
til þess?
Eftir Vigdísi
Hauksdóttur
» Verði haldið
áfram með aðlög-
unarferlið þá verða
Íslendingar að upp-
fylla opnunarskilyrði
ESB og ganga
sjávarútvegsstefnu
þess á hönd.
Vigdís Hauksdóttir
Höfundur er þingmaður og
formaður Heimssýnar.
Blekkingarleikur
síðustu
ríkisstjórnar
Viðbrögð hafa verið
margháttuð og stundum
hefur verið tekið djúpt í ár-
inni eftir að Norðmenn,
Evrópusambandið og Fær-
eyingar gerðu með sér þrí-
hliða samning um skipt-
ingu makrílkvóta og
umsjón með stofninum.
Margir hafa komið með
ónákvæmar fullyrðingar og
sumar þeirra eru beinlínis
rangar. Það á því miður líka við um grein
kollega míns Sigurðar Inga Jóhanns-
sonar sjávarútvegsráðherra í Morg-
unblaðinu á laugardaginn var. Þess
vegna er knýjandi nauðsyn að greiða úr
þeim misskilningi sem til staðar er og að
gera grein fyrir sjónarmiðum Norð-
manna í málinu.
Því hefur í fyrsta lagi verið haldið
fram að Norðmenn hafi aldrei viljað
ganga til samninga við Íslendinga og að
við höfum jafnvel unnið að því að halda
Íslendingum utan við þá. Þetta er al-
rangt. Markmið okkar hefur þvert á
móti verið það að ná samningum sem
tryggja heildstæða umsjón með makríl-
stofninum og sem því næðu til allra
strandríkjanna, Ísland er þar með talið.
Í þríhliða samningnum er auk þess gert
ráð fyrir aðkomu annars strandríkis og
það höfum við tjáð Íslendingum á ótví-
ræðan hátt, bæði með beinum sam-
skiptum við yfirvöld á Íslandi og með
fréttatilkynningum.
Hvorki við né aðrir erum þó tilbúin til
þess að ganga að samningum, hvað sem
þeir kosta. Í huga norskra stjórnvalda er
það lykilatriði að skipting sameiginlegra
stofna byggist á viðurkenndum meg-
inreglum á borð við svæðaskiptingu til
lengri tíma litið, fiskveiðum í sögulegu
samhengi, vísindalegum grundvelli og
gagnkvæmri virðingu fyrir því að aðrir
séu háðir veiðunum. Þetta eru forsend-
urnar fyrir afstöðu Norðmanna í samn-
ingaviðræðunum. Við höfum í ljósi þess-
ara meginreglna teygt okkur býsna
langt í samningaviðræðunum í vetur.
Sigurður Ingi Jóhannsson sjáv-
arútvegsráðherra segir eftirfarandi í
grein sinni: „Staðreyndir málsins eru
þær að makríll gengur í ógnarmagni inn
í íslenska lögsögu, hér eru beitarsvæði
hans, þyngdaraukning er gríðarleg og
hann étur fæði frá öðrum stofnum á okk-
ar miðum með tilheyrandi afleiðingum.“
Orðalag af þessu tagi gæti því miður
auðveldlega gefið ranga mynd af stöð-
unni. Íslendingar hafa meðal annarra
tekið þátt í vísindaleiðöngrum sem
reyndar sýna að ákveðinn hluti makríl-
stofnsins leitar inn í íslenska fiskveiði-
lögsögu og þess vegna eru Íslendingar
nú viðurkenndir sem aðilar
að makrílsamningum
strandríkja. Þó leita aðeins
tæplega 20% stofnsins inn
í íslenska fiskveiðilögsögu
og það aðeins nokkra mán-
uði á ári. Þetta þýðir að
stofninn er á íslensku
svæði sem nemur 5-6% á
ársgrundvelli. Við höfum
samþykkt að fara langt
fram úr þeim meg-
inreglum, sem að jafnaði
er miðað við hvað skipt-
ingu varðar, til þess að
reyna að ná samkomulagi og því boðið
Íslendingum langtum stærri hluta en
flökkumynstur stofnsins ætti að segja til
um. Í því ljósi er undarlegt að heyra því
haldið fram að við viljum ekki semja við
Íslendinga.
Ég tek eftir því að Íslendingar hafa
orðið fyrir vonbrigðum vegna þess að
ESB hafi rofið samning sem þessir tveir
aðilar gerðu um skipti og veiðikvóta.
Þessi svonefndi „samningur“ var gagn-
kvæmt samkomulag Íslendinga og ESB
sem var gert án þess að láta okkur vita
og hefði mögulega getað haft alvarleg
áhrif á okkar hluta kvótans. Okkur bár-
ust fyrst fregnir af þessu með upplýs-
ingum sem lekið var til fjölmiðla. Í því
samhengi er undarlegt að heyra að það
séu Norðmenn sem hafi „leikið ljótan
leik“.
Norðmenn eiga sér langa hefð á sviði
ábyrgra fiskveiða, þeir eru stoltir af
þeirri sögu og geta sýnt fram á góðan ár-
angur. Þess vegna er ekki hægt að láta
ómótmælt fullyrðingum um að við höfum
samið á grundvelli óábyrgra veiða og að
því sé nú stefnt að ofveiði sem gangi
gegn sjálfbærri nýtingu makrílstofnsins.
Ráðleggingar þessa árs frá Alþjóða-
hafrannsóknaráðinu eru ekki hefð-
bundnar. Gagnagrunnurinn um stærð
makrílstofnsins er ekki nógu góður og
þess vegna miðast ráðleggingarnar að-
eins við meðaltal þess afla sem komið
var með að landi undanfarin þrjú ár.
Ráðleggingarnar byggjast því ekki á vís-
indalegum rökum og eru alls engin vís-
bending um hvað sé rétt að veiða á árinu
2014. Íslendingar hafa meðal annarra
tekið þátt í vísindaleiðangri okkar þar
sem fram komu upplýsingar um stærð
makrílstofnsins. Skýrslan fyrir 2013
sýnir að stofnstærðin er metin að lág-
marki 8,8 milljónir tonna. Makrílstofn-
inn er því stærri en nokkru sinni fyrr og
í ljósi þess höfum við, að afloknu ýt-
arlegu og ábyrgu mati, komist að þeirri
niðurstöðu að fullkomlega hættulaust sé
að auka kvótana. Veiðar í þessu magni
geta engan veginn stefnt svo stórum
fiskstofni í hættu. Margir telja einmitt
þvert á móti að full ástæða sé til þess að
grisja stofninn aðeins. Íslendingar halda
því reyndar sjálfir fram að stærð makríl-
stofnsins og hafbeit hans í íslenskri fisk-
veiðilögsögu sé ógn við aðra fiskstofna.
Ég er einnig hissa á því að Sigurður
Ingi Jóhannsson skuli heldur ekki minn-
ast á það að Íslendingar vildu einir
samningsaðila ekki sætta sig við tak-
markanir á fiskveiðum íslenskra fiski-
skipa í lögsögu annarra ríkja, svo sem
við Grænland. Þetta er ein mikilvægasta
ástæða þess að samkomulag allra
ríkjanna náðist ekki. Norðmenn leggja á
það mikla áherslu að aðilar að samn-
ingum strandríkja geti ekki bæði veitt
„innan“ og „utan“ samningsins og þann-
ig í raun úthlutað sjálfum sér stærri
kvóta en samningar gera ráð fyrir. Þessi
staðreynd varpar einnig einkennilegu
ljósi á áhyggjur Íslendinga af of stórum
heildarkvótum.
Ég endurtek: Norðmenn vilja ná al-
hliða samningi um umsjón með stofn-
inum sem öll strandríkin eiga aðild að og
reyndar er gert ráð fyrir því í þríhliða
samningnum. Ég vil í þessu samhengi
benda á að Norðmenn höfðu, einir samn-
ingsaðilanna þriggja og öfugt við það
sem haldið hefur verið fram gagnvart ís-
lenskum fjölmiðlum, formlega samband
við íslensk yfirvöld strax eftir að gengið
hafði verið frá samningnum. Ég álít
óheppilegt að ekki séu gefnar réttar
upplýsingar um þetta. Ég er líka nokkuð
undrandi á því hranalega orðalagi sem
íslensk yfirvöld nú nota um Norðmenn,
orðalag sem ég sé engin rök fyrir. Við
höfðum samband við Íslendinga eftir
undirskrift samningsins, ekki aðeins til
þess að segja frá samningnum og láta
vita að við vildum að Íslendingar yrðu
aðilar að honum, heldur líka vegna þess
að almennt séð teljum við tengslin við Ís-
land vera mikilvæg, bæði hvað varðar
fiskveiðar og fjölda annarra mikilvægra
samstarfssviða. Ég er sannfærð um að
allir málsaðilar muni hagnast á því að
koma hver fram við annan af kurteisi og
virðingu, líka í þeirri stöðu sem nú er
uppi.
Eftir Elisabeth
Aspaker »Við höfum samþykkt að
fara langt fram úr þeim
meginreglum, sem að jafn-
aði er miðað við hvað skipt-
ingu varðar, til þess að
reyna að ná samkomulagi
og því boðið Íslendingum
langtum stærri hluta en
flökkumynstur stofnsins
ætti að segja til um.Elisabeth Aspaker
Viðræður um makríl
Höfundur er sjávarútvegsráðherra
Noregs.