Stígandi - 01.10.1943, Page 51

STÍGANDI
BRÉF
113
„Ný-dönsk orðabók með íslenzkum þýðingum", Rvík 1896,
sem fyrr var getið, er harla merkilegt rit í íslenzkri málssögu.
F.nginn, sem vill kynnast til hlítar sögu íslenzkrar orðauðg-
unar; fær kornizt hjá að rannsaka hana rækilega í því skyni.
Þar birtist örmol ný-yrða, sumra þeirra liinna snjöllustu, sem
fest hafa rætur í málinu. Sættu sum ný-yrði Jressi þó næsta mis-
jöfnum dómum, þá er þau komu, ný-sköpt og ný-smíðuð, fyrir
sjónir mikilsvirts almennings. Man ég vel, að sumir menntamenn
og embættismenn í Reykjavík hneyksluðust á sumum þessum ný-
gervingum og sögðu, að það þyrfti nýja orðabók með þýðingum
á þessari nýju orðabók.
Á titilblaðinu er séra Jónas Jónasson á Hrafnagili, síðar skóla-
kennari á Akureyri, talinn „aðalhöfundur“. AlJ^ingi 1893 veitti
honum nokkurn styrk til samningar á dansk-íslenzkri orðabók.
Tókst Björn Jónsson, sem þá var eigandi einnar hinnar mestu
og beztu prentsmiðju landsins, Isafoldarprentsmiðju, á hendur
að gefa hana út. En þá er farið var að athuga handritið syðra, kom
í ljós, að Jrað þarfnaðist mikilla leiðréttinga, eins og við var
að búast, Jrví að örðugt er að fullgera svo vandasama ritsmíð sem
orðabók, nema auðvelt sé að leita til mikils bókasafns. Hefir séra
Jónasi, að líkindum, verið það ljóst, að nokkrar veilur væru í
handriti sínu, því að hann fékk Joá Pálma Pálsson og Steingrím
Thorsteinsson, skáld, „til þess að yfirfara handritið undir prent-
un og laga það, sem laga þyrfti“, að því er Björn Jónsson segir.
Var þá horfið að Jrví ráði, að gera ntiklar breytingar á handriti
séra Jónasar. Var Jrað stórum aukið og á fjölmarga vegu endur-
bætt. Hafði Björn Jónsson á hendi framkvæmd og forustu þess-
arar miklu endurskoðunar, en hafði sér Jrar til aðstoðar hina
færustu menn, er þá var völ á í höfuðstaðnum. Aðal-samverka-
menn lians voru, að ég ætla, þeir Pálmi Pálsson og Steingrímur
Thorsteinsson, sem fyrr er getið. Auk Jreirra kvaddi hann sér til
liðveizlu ýmsa málhaga menntamenn og málfróða, svo sem Guð-
mund Þorláksson, Einar Hjörleifsson (síðar Kvaran) og Guð-
mund Björnsson, er þá var ungur héraðslæknir í höfuðstaðnum,
en síðar gerðist landlæknir og mikill atkvæðamaður með þjóð
vorri. „Hyggjum vér hann manna orðhagastan á íslenzka tungu,
liinna yngri menntamanna vorra“, segir Björn Jónsson um hann.
Björn Jónsson samdi formála fyrir Iienni, og er hann ritaður á
Jnóttmikilli íslenzku og ramm-íslenzkri. Ætti að prenta þennan
formála framan við hverja útgáfu af þessari dansk-íslenzku orða-
8