Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 13

FRÆÐIGREINAR / ERFÐAGREINING
Algjört andrógenónæmi í íslenskri
fjölskyldu vegna stökkbreytingar í
sterabindistað andrógenviðtækis
ísleifur Ólafsson'
Kristleifur
Kristjánsson2
Gunnlaug
Hjaltadóttir1
Marianne
Schwartz3
Árni V. Þórsson2'4
Frá ‘’rannsóknadeild og
2,barnadeild Sjúkrahúss
Reykjavíkur, 3)Molekylær-
genetisk Laboratorium, Rigs-
hospitaltet, Kaupmannahöfn,
Danmörku, 4,Háskóla íslands.
Fyrirspurnir, bréfaskipti:
ísleifur Ólafsson, rannsókna-
deild Sjúkrahúss Reykjavíkur,
108 Reykjavík; sími: 525 1470;
bréfsími: 525 1472; netfang:
isleifur@shr.is
Lykilorð: kynþróun, testóster-
ón, andrógenviðtœki, stökk-
breyting.
Ágrip
Inngangur: Heilkenni andrógenónæmis (androgen
insensitivity syndrome, AIS) er sjúkdómur, sem erfist
kynbundið víkjandi, og hefur í för með sér truflun á
eðlilegri kynþróun hjá karlfóstri, sem á sér stað fyrir
tilstilli testósteróns. Orsök heilkennisins er í flestum
tilvikum stökkbreyting í geni andrógenviðtækis á X-
litningi. I þessari rannsókn er íslenskri fjölskyldu lýst,
þar sem fundist hafa tvær stúlkur með heilkenni
andrógenónæmis. Leitað var að stökkbreytingum í
geni andrógenviðtækisins í fjölskyldunni.
Efniviður og aðferðir: Erfðaefni var einangað úr
blóði tveggja stúlkna með algjört andrógenónæmi
svo og nánustu ættingja þeirra. Fjölliðunarhvarf var
notað til að fjölfalda allar átta útraðirnar í geni
andrógenviðtækis tilfella með AIS. SSCP-aðferðin
var notuð til að skima fyrir stökkbreytingum í gen-
inu. Niturbasaröð þeirrar útraðar sem gaf óeðlilegt
SSCP mynstur var síðan ákvörðuð. Greiningarað-
ferð, sem byggir á fjölliðunarhvarfi og skerðibúta-
breytileika, var þróuð og notuð til að finna stökk-
breytta samsætu meðal fjölskyldumeðlima.
Niðurstöður og ályktun: Með notkun SSCP og
niturbasaraðgreiningar fannst sama stökkbreytingin í
útröð 5 í geni andrógenviðtækis stúlknanna tveggja
með AIS. Niturbasaröðin CGA var stökkbreytt í
CAA, sem hefur í för með sér að í stað amínósýrunn-
ar argeníns í stöðu 752 kemur glútamín (R752Q sam-
sæta). Þessi stökkbreyting er staðsett í sterabindistað
andrógenviðtækisins og hefur í för með sér að það
getur ekki bundið testósterón.
Niðurstöður rannsókna á fjölskyldumeðlimum með
sérstakri erfðagreiningaraðferð fyrir samsætuna
R752Q sýndu að um var að ræða nýja (de novo)
stökkbreytingu í kynfrumum móðurömmu, þar sem
ekki var hægt að greina samsætuna í erfðaefni hvítra
blóðkorna hennar. Erfðagreiningin skapaði grund-
völl til erfðaráðgjafar hjá fjölskyldunni.
Inngangur
Eðlileg þróun á kynfærum karla á fósturstigi er afar
flókið líffræðilegt ferli. Mikilvægur þáttur í því ferli er
myndun andrógenstera og tenging þeirra við viðtæki
sitt. Ef andrógensterar myndast ekki eða andrógen-
viðtæki starfa ekki eðlilega truflast kynþróunin. Slík
truflun veldur klínískri svipgerð sem kölluð er heil-
kenni andrógenónæmis (androgen insensitivity synd-
rome, AIS) (1,2). Heilkennið er í langflestum tilvik-
um orsakað af stökkbreytingu í geni andrógenvið-
ENGLISH SUMMARY
Ólafsson í, Kristjánsson K, Hjaltadóttir G, Schwartz M,
Þórsson ÁV
Complete androgen insensitivity in an lcelandic
family caused by mutation in the steroid binding
region of the androgen receptor
Læknablaðið 2000; 86: 163-6
Introduction: Androgen insensitivity syndrome (AIS) is a
X-linked rescessive disorder characterized by impairment
of the androgen-dependant male sexual differentiation.
The cause of AIS is in most cases a mutation in the gene
of the androgen receptor on the X chromosome. In this
study we describe an lcelandic family with two girls with
AIS. A search for mutations in the androgen receptor gene
was performed in order to identify the genetical and
molecular basis for AIS in this family.
Material and methods: Genomic DNA was isolated from
two girls with complete AIS and their close relatives. PCR
was used to amplify all eight exons of the androgen
receptor gene of the two AIS girls and SSCP used to
screen for mutations. DNA fragments showing abnormal
SSCP pattern were subjected to nucleotide sequencing.
PCR based diagnostic method was developed and used
to detect the mutation causing AIS in the family.
Results and conclusions: Using SSCP and DNA
sequencing a CGA to CAA missense mutation in exon 5 at
codon 752 was identified. The mutation causes in an Arg
to Gln amino acid substitution (R752Q mutation) in the
ligand binding domain of the androgen receptor and a
complete androgen insensitivity.
■Members of the family were genotyped using a PCR
based method for identification of the mutant allele. The
results strongly indicated a de novo mutation in a germ
cell of the maternal grandmother, as the mutation was not
found in her blood leucocytes. The diagnostic test
provided a basis for genetic counselling for the family.
Key words: sex differentiation, testosterone, androgen
receptor, mutation.
Correspondence: ísleifur Ólafsson. E-mail: isleifur@shr.is
tækis, en í einstaka tilvikum getur skortur á ensýminu
5a-redúktasa valdið klínískt svipuðu heilkenni (1).
Gen andrógenviðtækis er staðsett á X-litningi og
erfist AIS kynbundið víkjandi (3). Genið er samsett
út átta útröðum og nær yfir 90 kb bút af litningnum
(4,5). Það er afritað í flestum vefjum líkamans, en
stjórnun á tjáningu þess virðist afar flókin (6). Sjálft
andrógenviðtækið er samsett úr 919 amínósýrum,
vegur 110-114 kDa og tilheyrir hópi þróunarfræði-
Læknablaðið 2000/86 163