Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 49

UMRÆÐA & FRÉTTIR / MYNDGREINING
Mannaflaþörf í myndgreiningu á næstu árum
Stefnir í óefni?
Pétur H.
Hannesson
Höfundur er formaöur
Félags íslenskra
rönlgenlœkna
Læknisfræðileg myndgreining, í daglegu tali
nefnd röntgen, er ein af stærri sérgreinum læknis-
fræðinnar. Peir læknar sem innan hennar starfa hafa
á undanförnum árum haft vaxandi áhyggjur af ný-
liðun og mönnun í greininni. I þessari grein er staða
mála reifuð og bent á nokkrar leiðir til úrbóta.
Mannafli
Nú eru starfandi 34 sérfræðingar í læknisfræðilegri
myndgreiningu á íslandi. Meðalaldur þeirra er um 50
ár. Tveir munu ná 67 ára aldri innan fimm ára og 10
innan 12 ára.
Fimm ungir sérfræðingar (um fertugt) eru starf-
andi erlendis og eru tveir þeirra væntanlegir til lands-
ins.
Einungis tveir íslenskir læknar eru í sérnámi í
myndgreiningu. Annar er ófarinn til náms erlendis og
eru þetta fádæmi miðað við stærð og umfang sér-
greinarinnar.
Eftir fimm ár mun yfir helmingur sérfræðinga í
þessari grein vera kominn yfir miðjan aldur og hafa
þá náð þeim aldri að þurfa ekki að taka vaktir á
sjúkrahúsunum, samkvæmt kjarasamningum sjúkra-
húslækna. Vaxandi hluti röntgenlækna starfar utan
sjúkrahúsa og miðað við þann mikla þunga sem
lagður er á starfsemi sjúkrahúsanna á vöktum mun
þetta verða vandamál þegar fram líða stundir.
Þörf
Erfitt er að áætla mannaflaþörfina og mat á henni
verður því aldrei alveg nákvæmt.
Að einhverju leyti er unnt að miða við stöðugildi
stofnana. Vegna aðhaldsemi fjárveitingavaldsins er
það ótryggur mælikvarði þar sem stöðuheimildir eru
ætíð á eftir þróuninni í greinum sem eru í örum vexti.
Pó hafa sjúkrahús hér á landi átt erfitt með að fylla
stöðugildi á röntgendeildum þrátt fyrir hrópandi
þörf. Læknar þekkja vel það vandamál að geta ekki
tekið út samningsbundin frí vegna anna. Vandkvæði
eru á að unnt sé að uppfylla reglur um lágmarkshvíld
og vinnutíma og nýjar reglur EES hafa ekki komið til
framkvæmda hér á landi nema að hluta til. Þær munu
skapa þörf fyrir fleiri lækna er þær koma að fullu til
framkvæmda.
Betri mælikvarði er að miða við fjölda rannsókna
á hvern lækni sem og vísindastarfsemi í greininni.
Heilbrigðiskerfið á íslandi er gjarnan miðað við heil-
brigðiskerfi hinna Norðurlandanna og þaðan koma
langflestir röntgenlæknar úr sérnámi. Vinnuálag á
myndgreiningarlækna er eðlilega nokkuð misjafnt
hér á landi en samkvæmt lauslegri könnun má ætla að
rannsóknafjöldi á hvern þeirra sé töluvert meiri en
hjá norrænum starfsbræðrum. Munurinn er allt að
tvö- til þrefaldur.
Rannsóknavirkni innan greinarinnar er lítil jafn-
vel þótt aðeins sé miðað við vísindarannsóknir ann-
arra lækna innanlands. Margir íslenskir myndgrein-
ingarlæknar voru mjög virkir í rannsóknum er þeir
stunduðu sérnám erlendis og er orsök þessa ástands
fýrst og fremst að klínísk vinna tekur allan þeirra
tíma.
Mikið er rætt um auknar kröfur á lækna sjúkra-
húsanna um að stunda rannsóknir, meðal annars hef-
ur það komið fram í umræðunni um háskólasjúkra-
hús. Ekki er óeðlilegt að ætla að læknar við stofnanir,
sem vilja kalla sig slíku nafni, þurfi að eyða 10-20% af
tíma sínum í rannsóknir og þekkingaröflun. Símennt-
un þykir sjálfsögð krafa til alls menntaðs fólks í dag.
Félag íslenskra röntgenlækna hefur sett fram staðal
fyrir myndgreiningarlækna um símenntun og lækna-
ráð sjúkrahúsanna hafa sett fram kröfur þessa efnis
til sérfræðinga sem þar starfa. Myndgreiningarlæknar
eiga í erfiðleikum með að uppfylla sum þessara skil-
yrða meðal annars vegna þess að þeir komast ekki frá
á daglega fræðslu- og símenntunarfundi.
Eins og að framan sagði er mjög erfitt að áætla ná-
kvæmlega mannaflaþörf og þegar skortur er á vinnu-
afli er tilhneiging að reyna að komast af með lág-
marksmönnun á kostnað gæða og vísinda. Mín ágisk-
un er sú að miðað við framangreinda þætti sé mynd-
greining á Islandi undirmönnuð sem nemur um fjórð-
ungi ef miðað er við að hún eigi að standa jafnfætis
öðrum greinum læknisfræðinnar hér á landi. Margir
starfsbræður munu efalaust halda því fram að þetta
sé of varlega áætlað.
íslendingum fjölgar, þjóðin eldist og umfang heil-
brigðiskerfisins eykst ár frá ári. Pess utan gegnir
myndgreining vaxandi hlutverki innan læknisfræð-
innar með tilkomu nýrra rannsóknaraðferða og
auknu hlutverki í meðferð sjúklinga. Orðið hefur
veruleg fjölgun rannsókna síðasta áratuginn og þess
utan eru flóknar og tímafrekar rannsóknir æ stærri
hluti þeirra. Ætla má að eðlilegur vöxtur greinarinn-
ar muni því verða nokkur prósent árlega á næstu ár-
um og varlegt er að áætla að vöxturinn verði um 3%
á ári.
Horfur
Þegar litið er á horfurnar í mannafla og hversu marga
nýja myndgreingarlækna við þurfum á næstu árum er
útlitið mjög dökkt. Það má ætla að fimm til sjö ár taki
að afla sér sérmenntunar í læknisfræði og margir kjósa
Læknablaðið 2000/86 197