Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 44

UMRÆÐA & FRETTIR / FRETTASKYRING
Þetta getur einnig verið á hinn veginn. Á blaða-
mannafundi Mannverndar var þannig sögð saga af
sjúklingi sem var hjá lækni og varð þess áskynja að
áhugi læknisins á honum dvínaði verulega þegar
hann sagðist vera búinn að segja sig úr gagnagrunnin-
um.
Á fundinum var vitnað í þá staðreynd að þriðjung-
ur lækna hefur lýst því yfir að hann muni ekki af-
henda gögn um sjúklinga sína í grunninn. Tómas
Zoéga sagðist telja þá tölu í lægri kantinum og eins
víst að hún ætti eftir að hækka þegar til alvörunnar
kæmi. Hann kvaðst hafa verið á ferð um landið og
hitt marga kollega og að andstaða þeirra væri meiri
en hann hefði að óreyndu talið vera.
Áður var vitnað í Friðrik Vagn Guðjónsson á Ak-
ureyri sem sagðist frekar myndu láta af störfum en
afhenda upplýsingar um sjúklinga. Hann er sá eini
sem gefið hefur slíka yfirlýsingu en Læknablaðinu er
kunnugt um að einhverjir heilsugæslulæknar hafi rætt
þann möguleika að hætta á heilsugæslustöðvunum og
taka sig saman um rekstur læknastöðva sem hefðu þá
reglu að afhenda ekki upplýsingar um sjúklinga í
gagnagrunninn.
Sjúkraskrár til sölu?
Ljóst er að gagnagrunnsmálið snertir margan streng í
þjóðarsálinni og einn þeirra er greinilega náskyldur
kvótastrengnum. I það minnsta reis upp Valdimar
Jóhannsson - sem hafði áður öðlast þjóðarfrægð
vegna hæstaréttardóms sem nærri því kollvarpaði
kvótakerfinu - og bauðst nú til að búa til verðmæti úr
sjúkraskýrslunum sem koma skyldu hverjum einstak-
lingi til góða. Hann og Jón Magnússon lögmaður
hvöttu fólk til þess að segja sig úr gagnagrunninum
en buðust jafnframt til að taka að sér, gegn umboðs-
launum, að semja við íslenska erfðagreiningu um
greiðslu fyrir upplýsingar úr hverri sjúkraskrá.
Ekki er alveg ljóst hvað þeir félagar ætlast fyrir.
Ekki segjast þeir vera að þessu í hreinu eiginhags-
munaskyni heldur vaki fyrir þeim að koma í veg fyrir
að íslensk erfðagreining sitji ein að þeim verðmætum
sem fólgin eru í sjúkraskrám landsmanna. Rétt eins
og fiskimiðin séu heilsufarsupplýsingarnar almanna-
eign og ríkið eigi ekkert með að eigna sér það sem fer
milli læknis og sjúklings í trúnaði. Jón Magnússon
hefur tekið það fram að hann sé ekki andvígur gerð
gagnagrunnsins en að hann telji mikilvægt að fólk
veiti upplýst samþykki fyrir því að upplýsingar um
það séu færðar í grunninn.
Heilbrigðisráðuneytið, Vísindasiðanefnd, land-
læknir og Kári Stefánsson hafa brugðist hart við þessu
framtaki og segja það stangast á við íslensk lög og
alþjóðasamþykktir um vísindarannsóknir að greiða
fyrir upplýsingar með þessum hætti eða öðrum. Þær
megi ekki kalla fram með neins konar þvingunum,
hvorki fjárhagslegum né af öðrum toga. Jafnframt
þessu hefur Kári viðrað áhyggjur sínar af því að þetta
kunni að grafa undan trausti fjárfesta á fyrirtækinu og
þannig komið í veg fyrir að því takist ætlunarverk sitt.
Viðræður LÍ og ÍE
Eins og fram hefur komið í fréttum standa nú yfir við-
ræður Læknafélags íslands og íslenskrar erfðagrein-
ingar um gagnagrunninn. Litlum fregnum fer af því
hvað þar er rætt en það segir sína sögu að það var Is-
lensk erfðagreining sem óskaði eftir viðræðum. Vænt-
anlega hefur fyrirtækið fundið fyrir andstöðu lækna
og forsvarsmenn þess gert sér Ijóst að gagnagrunnur-
inn verður aldrei það tæki sem að er stefnt ef stór hluti
íslenskrar læknastéttar er andvígur starfrækslu hans.
Það er því mikið í húfi fyrir íslenska erfðagreiningu
að sátt náist um gagnagrunninn.
Tíminn á eftir að leiða í ljós hvernig forsvarsmönn-
um íslenskrar erfðagreiningar mun takast að sann-
færa íslenska lækna um að þeir eigi að afhenda trún-
aðarupplýsingar um sjúklinga sína í gagnagrunninn.
En ljóst er að viðræður þeirra við læknasamtökin
munu ekki koma í veg fyrir þann málarekstur sem
boðaður hefur verið. Hér eru svo miklir hagsmunir og
rótgrónar grundvallarreglur í húfi að nauðsynlegt er
að fá úr því skorið hvort lögin um gagnagrunn á heil-
brigðissviði brjóta í bága við stjórnarskrá íslenska lýð-
veldisins og skuldbindingar þess á alþjóðavettvangi.
-ÞH
194 Læknablaðið 2000/86