Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR / ERFÐAGREINING
hjá tveimur náskyldum stúlkum, sem einnig höfðu
klínísk einkenni algjörs andrógenónæmis (2,18). Rann-
sóknir á andrógenbindigetu ræktaðra fíbróblasta frá
kynfærum þessara stúlkna sýndu ekki mælanlega
bindingu andrógens.
Einföld aðferð til að greina R752Q stökkbreyting-
una var þróuð, en hún byggðist á fjölliðunarhvarfi og
skerðibútabreytileika. Niturbasaskiptin í kóða 752
valda því að skerðistaður fyrir skerðiensímið .S’a;dIIA
hverfur og var það notað við að finna R752Q sam-
sætuna. Niðurstöður við rannsókn á heilbrigðum,
R752Q arfblendnum og R752Q arfstökum einstak-
lingum er sýnd á mynd 3.
Aðferð til arfgerðargreiningar á samsætunni
R752Q var notuð til að finna arfbera innan fjölskyld-
unnar. Báðar stúlkumar með litningagerðina 46, XY
og klínísk einkenni AIS reyndust arfstakar fyrir
stökkbreytingunni (mynd 4). Báðar mæður þeirra
báru stökkbreytinguna á arfblendnu formi, en
mæðrasystur voru allar eðlilegar. Stökkbreytinguna
var hins vegar ekki að finna í hvítum blóðkornum
móðurömmu stúlknanna, né heldur systrum móður-
ömmu. Þessar niðurstöður benda eindregið til þess
að um sé að ræða nýja stökkbreytingu (de novo) í
gen andrógenviðtækis í kynfrumum móðurömmu.
Mæður stúlknanna með AIS hafa erft stökkbreyttu
samsætuna frá móðurömmu, en þar sem um er að
ræða kynbundnar víkjandi erfðir, birtist klínísk svip-
gerð samsætunnar ekki í þeim.
Umræða
í þessari rannsókn var aðferðum erfðatækninnar
beitt til þess að finna stökkbreytingu í geni andrógen-
viðtækis hjá stórri fjölskyldu með tvær stúlkur með
litningagerðina XY og klínísk einkenni algjörs andró-
genónæmis. Stökkbreytingin fólst í niturbasaskiptum
í kóða 752 í fjölpeptíðkeðju andrógenviðtækisins og
hefur í för með sér að glútamín kemur í stað argeníns
í sterabindistað viðtækisins (R752Q). Þessi stökk-
breyting er fyrsta stökkbreytingin í andrógenviðtæk-
inu sem lýst er í íslenskri fjölkyldu en á heimsvísu
hefur yfir 300 stökkbreytingum basaskiptastökk-
breytingum, brottföllum og innskotum verið lýst í
geninu. Hér á landi er vitað um nokkur fleiri tilfelli af
AIS en erfðafræðileg orsök þeirra hefur ekki fundist.
Erfðagreining á nánustu skyldmennum stúlkn-
anna með AIS sýndi R752Q samsætuna hjá mæðrum
þeirra, en endurteknar rannsóknir á erfðaefni úr
hvítum blóðkornum móðurömmu sýndu eðlilega arf-
gerð. Sú niðurstaða bendir eindregið til að ný stökk-
breyting hafi orðið í kynfrumum hennar. I nýlegri
rannsókn á fjölskyldum með aðeins einum einstak-
lingi með AIS reyndust átta af 30 (27%) bera nýjar
stökkbreytingar (19). í fimm tilfellum af þessum átta
var um að ræða stökkbreytingu í kynfrumu móður,
en í þremur reyndust tilfellin vera með mósaík arf-
gerð. Hjá 22 (73%) fjölskyldum voru mæður arf-
Fig. 1. DNA sequencing data for exon 5 of an amplified androgene receptor gene in a
normal male control and girls (case 1 and case 2) witli androgen insensitvity syndrome
showing a G to A suhstitution in codon 752, which gives rise to an amino acid substitution
argenine for glutamine in the steroid-binding domain ofthe receptor.
Fig. 2. Schematic representation of the functional domain structure ofthe androgen recep-
tor. The position ofthe mutation R752Q is indicated by a circle.
blendnar. Þessar niðurstöður sýna háa tíðni í myndun
nýrra stökkbreytinga í geni andrógenviðtækisins og
styðja einnig tilgátu Haldanes um að nýjar stökk-
breytingar á X-litningi þurfi til þess að viðhalda arf-
gengum kynbundnum sjúkdómum, sem minnka lífs-
líkur og frjósemi arfbera (20,21).
Ný þekking og nýjar aðferðir í erfðafræði hafa
gert læknum mögulegt að greina með mikilli ná-
kvæmni orsakir ættlægra sjúkdóma. í þeirri stóru fjöl-
skyldu sem hér er lýst voru þessar aðferðir notaðar til
greiningar á arfberum AIS. Þannig var með öruggum
hætti hægt að veita fjölskyldunni erfðaráðgjöf og stór
hluti hennar útilokaður sem hugsanlegir arfberar.
Fig. 3. PCR-based diag-
nosis for the R752Q muta-
tion in the androgen recep-
tor gene. A DNA sequence
comprising exon 5 ofthe
gene was amplified (see
material and methods) and
digested with SaulIlA,
electrophoresed through a
4% agarose gel, and visual-
ized with ethidium brom-
ide. Lane 1 control; lane 2
R752Q heterozygous carr-
ier; lane 3 and 4 R752Q
hemizygous girls; lane 5
Phi XI74 RFHaelII DNA
size marker.
Læknablaðið 2000/86 165