Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 54

UMR/EÐA & FRÉTTIR / HEILBRIGÐISTÆKNI
Samstarfsfólk Urðar,
Verðandi, Skuldar. Efri
myndin er tekin á rann-
sóknastofu Krabbameins-
félagsins en þar erfremst
Hrafnhildur Óttarsdóttir
Uffrœðingur, þá Sigríður
eða um 200.000 krónur. Ef við ætlum
okkur að taka 10.000 sýni þá kostar það
kannski 30 milljónir dala. Svoleiðis fjár-
magn verður að koma erlendis frá.
En til að byrja með er hægt að ráðast í
smærri rannsóknir og við erum byrjaðir á
litlum verkefnum í samstarfi við vísinda-
menn hjá Krabbameinsfélaginu. Par er
verið að rannsaka brjóstakrabbamein,
þvagfærakrabbamein og fleira.
Það væru hins vegar ómetanleg verð-
mæti fólgin í því að ná utan um allt verk-
efnið, ekki bara fyrir Islendinga sem
fengju þar miklar upplýsingar um það hvaða áhættu
þeir eru í gagnvart krabbameini heldur einnig alþjóð-
lega. Því er mikilvægt að samstaða náist um að byggja
upp sterkt fyrirtæki í krabbameinsrannsóknum. Eigi
sérhagsmunir einstakra aðila að ráða ferðinni er hætt
við að ísland verði ekki samkeppnisfært á þessum
vettvangi."
Valgeirsdóttir líffrceðingur,
Þórunn Rafnar liffrœð- Vilji til að nýta möguleikana
ingur stendur fyrir aftan
liana og Helga Ögmunds-
dóttir lœknir slyður hönd á
borð.
Á neðri myndinni er sam-
starfsfólk Eiríks Stein-
grímssonar prófessors í
læknadeild Hl, fremst er
Eirný Þórólfsdóttir líf-
frœðingttr, þá Bente
Talseth meinatœknir en
aftast standa Alexander
Shepsky líffrœðingur og
Gunnar Gunnarsson
sameindalíffrœðingur.
„Þetta er kjarninn í þeim hugmyndum sem við erum
að vinna með. Og ég vil taka það fram að starfsemi
okkar á ekki að skarast á við það sem íslensk erfða-
greining er að gera. Þeir eru með frumkvöðulsverk-
efni sitt á sviði miðlægs gagnagrunns sem skiptar
skoðanir eru um en verður eflaust að veruleika. Auk
þess eru þeir í því að kortleggja gen og hafa mjög fína
aðstöðu til þess. Hún er á heimsmælikvarða. Vonandi
tekst þessum fyrirtækjum að eiga jákvæð samskipti.
Ég er þeirrar skoðunar að það sé grundvöllur fyrir
að minnsta kosti tvö önnur fyrirtæki á sviði líftækni
hér á landi, fyrirtæki með svona 100-150 starfsmenn
hvort. Ég sé fram á að Urður, Verðandi, Skuld geti
orðið af þeirri stærð þegar það er komið á fulla ferð.
Það verður ekki stærra.
En þróunin á þessu sviði er svo hröð þessi misserin
að íslendingar verða að bregðast skjótt og vel við ef
þeir ætla að vera með og nýta sér þau verðmæti sem
fólgin eru í þessum sérstöku aðstæðum sem hér ríkja.
Það má ekki svæfa málin í einhverjum nefndarstörf-
um. Sex mánuðir geta skipt sköpum enda er sviðið
núna allt annað en það var fyrir hálfu ári. í Bandaríkj-
unum hefur verðmæti helstu líftæknifyrirtækjanna
þrefaldast á verðbréfamörkuðunum á þeim tíma.
Fólk er að gera sér grein fyrir möguleikunum á þessu
sviði. Það er því hætt við að íslenskar rannsóknar-
stofnanir verði að temja sér hraðari vinnubrögð en
tíðkast hafa ef þær ætla að halda í við fyrirtæki í Bost-
on og Kalifomíu. Ég held að vilji sé fyrir því.“
Tvær ónýttar hugmyndir
- Hvers konar fyrirtæki sérðu fyrir þér að gætu starf-
að hér, auk þeirra sem fyrir eru?
„Önnur hugmyndin er svonefnd háhraðaleit að
lyfjum. Hún byggist á því að taka frumur og skoða
viðbrögð þeirra við mörgum hundruðum þúsunda
efnasambanda sem koma til greina sem lyf eða efni í
lyf. Þetta snýst fremur um frumulíffræði en erfða-
fræði en það má nota frumur úr fólki með mismun-
andi erfðafræðilega breytileika til að leita að lyfjum.
Við vorum að velta þessari leið fyrir okkur en ákváð-
um svo að einbeita okkur að krabbameininu. Þetta er
hins vegar leið sem kemur vel til greina hér á landi.
Þetta er mjög dýr tækni sem krefst þátttöku erlendra
fjárfesta, ekki síst vegna tækjakaupa.
Síðan er að verða til nýtt svið sem hefur verið kall-
að in silico líffræði á ensku. Við þekkjum hugtökin in
vivo (í líkamanum) og in vitro (það sem hefur verið
fjarlægt úr líkamanum til rannsókna) en in silico
merkir það sem hefur verið hermt eftir í tölvu. Þessi
tækni er fólgin í gerð stærðfræðilíkana af starfsemi
frumna. Það hafa safnast saman svo miklar upplýs-
ingar í lfffræði og læknisfræði að þetta er orðið mögu-
legt. Líkanagerð af þessari tegund hefur gerbreytt
öllum vinnubrögðum í mörgum fögum en hefur ekki
verið iðkuð í líffræði. Nú orðið er farið að hanna flug-
vélategundir beint í tölvu með hjálp líkana án nokk-
urra prófana. Ég sé fyrir mér að þetta verði orðin út-
breidd aðferð innan tveggja ára.
Það eru miklir möguleikar hér á landi vegna þess
hversu aðstæður eru góðar hér á landi. Þjóðin er eins-
leit, miklar upplýsingar til um fólk, bæði líffræðilegar
og ættfræðilegar, og svo það hversu jákvætt fólk er í
garð rannsókna og reiðubúið að taka þátt í þeim. Að
því leyti erum við og reyndar einnig fólk á Norður-
löndum ólíkt flestum öðrum þjóðum á Vesturlöndum
þar sem víða er orðið mjög erfitt að fá fólk til að taka
þátt í rannsóknum. Kannski er það fámennið og inn-
byrðis skyldleiki sem veldur því að fólk vill leggja sitt
af mörkum til þess að lækning finnist á sjúkdómum
sem einhver ættingi eða vinur er haldinn,“ segir
Bernharð Pálsson.
-ÞH
202 Læknablaðið 2000/86