Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 57

UMRÆÐA & FRÉTTIR / TÆPITUNGULAUST
Árni Björnsson
skrifar
tæpitungulaust
Leiðrétting
Prologus: Það er mér
ljúft og skylt að biðj-
ast afsökunar á mál-
villu sem ég gerði mig
sekan um í síðustu
grein vegna óná-
kvæms yfirlestrar en
þar lét ég okkar ást-
sæla heilbrigðisráð-
herra slá smiðshögg á
í stað þess að reka
smiðshögg á, eins og
sagt var í sveitinni
okkar.
Að finna upp hjólið
Ágæt grein Arnórs Víkingssonar í síðasta Lækna-
blaði ásamt umfjöllun í fjölmiðlum, þar á meðal við-
töl í Morgunblaðinu við kennara í læknisfræði um
læknavísindi almennt svo og um sameiningu stóru
sjúkrahúsanna í Reykjavík í eitt háskólasjúkrahús er
tilefni þessara hugleiðinga. Svo komu upp í hugann
hendingar úr ljóði eftir Stein Steinarr um hringinn,
sem byijar svona: „ Ég geng í hring í kringum allt sem
er“. Þau hugrenningatengsl helgast líka af framhaldi
ljóðsins, „og innan þessa hrings er veröld þín. Minn
skuggi féll um stund á gluggans gler“ og kvæðinu
lýkur svona „ég geng í hring í kringum allt sem er og
utan þessa hrings er veröld mín“. Innanhringsmaður
getur orðið að utanhringsmanni og þannig er því far-
ið með mig sem var innanhringsmaður með skugga
sem um stund féll á gler gluggans, en er nú orðinn
skuggalaus utanhringsmaður, sem getur endurmetið
stöðu sína sem innanhringsmanns og skoðað utanfrá
þá sem enn eru innan hringsins. Sem innanhrings-
maður var ég mikill stuðningsmaður þess að sameina
sjúkrahús og sat fleiri fundi um sameiningu og sam-
vinnu en tölu verði á komið. En hugmyndin er eldri
en sameiningarárátta mín því þegar bygging Borgar-
spítalans var ákveðin bauð Jón Sigurðsson, þáver-
andi borgarlæknir Ríkisspítölunum samvinnu um
byggingu stórs sjúkrahúss í Fossvogi, sem þá var lítt
byggt svæði en ráðamenn Ríkisspítalanna þekktust
ekki boðið, ennfremur á ég í skrifborðsskúffu erindi
frá árinu 1970 eftir sama borgarlækni þar sem hann
stingur uppá því að stóru sjúkrahúsin í Reykjavík
verði sameinuð undir eina stjórn. Allt síðan hefur
hugmyndin um sameiningu sjúkrahúsanna í Reykja-
vík, þar á meðal Landakotsspítala (blessuð sé minn-
ing hans), komið upp með mismunandi reglulegu
millibili en aldrei orðið annað en óljósir samningar
um verkaskiptingu og samvinnu, samningar sem
sumir hafa verið haldnir, aðrir ekki. Hinsvegar tel ég
mér það til tekna að hafa aftur og aftur varað við
þeirri þróun sem nú er orðin að veruleika að skipulag
sjúkrahúsmála hefur verið tekið úr höndum lækna og
er komið í hendur stjórnmála- og embættismanna,
sem hafa hagsmuni ríkisvaldsins en ekki neytenda
heilbrigðisþjónustunnar að leiðarljósi. Um þetta geta
læknar ekki sakast við neina aðra en sjálfa sig. Það er
svo ómótmælanleg staðreynd að tilkoma stjórnenda
sem ekki eru í neinum tengslum við það sem gerist á
sjúkrastofnunum hefur leitt til skrifræðis sem löngu
er farið að lifa eigin lífi, líkt og krabbamein, án tillits
til þeirra sem þurfa á þjónustu stofnananna að halda.
Inní þessa skrifræðisvél hefur svo sogast ágætt heil-
brigðisstarfsfólk, sem búið er að gleyma því til hvers
það lagði á sig menntun sem hafði það að markmiði
að annast sjúka einstaklinga.
En það er kannski ekki úr vegi að skoða viðhorf
lækna til skjólstæðinga sinna, sjúklinganna. Ég held
að við höfum flest lagt útá lækningabrautina til að
stunda lækningar og líkna þeim sem við getum ekki
læknað. Stundum er ekki laust við að þessi markmið
verði þokukennd þegar líður á læknanámið og í stað
þeirra komi væntingar um vísindaframa sem leiðir
smátt og smátt til þess að menn skjóta sér bakvið vís-
indi til að losna við sjúklinga. Þessi „flótti frá sjúk-
lingum“ er þó ekki bundinn við læknastéttina því á
síðari árum hafa æ fleiri hjúkrunarfræðingar flúið á
náðir vísindanna í stað þess að annast sjúklinga. Vís-
indarannsóknir eru óaðskiljanlegur þáttur læknis-
fræðinnar en þær leysa ekki vanda þeirra hundruða
sjúklinga sem nú bíða eftir læknishjálp. Stjórnmála-
menn sem fæstir vita neitt um vísindi hafa líka farið
að nota þau sem skálkaskjól til að fresta því að sinna
ýmsum heilbrigðisvandamálum með skírskotun til
þess að vísindi og/eða forvarnir muni leysa þau innan
tíðar (samanber gagnagrunninn góða).
Allir viðmælendur Morgunblaðsins kvarta undan
fjárskorti til vísindarannsókna aðallega grunnvísinda
og telja tilkomu rannsóknarfyrirtækjanna sem nú
spretta upp hér sem annarstaðar vera vonarglætuna
til bjargar. Stundum finnst mér að vísindin nálgist
það að vera trúarbrögð, sem með tilheyrandi helgi-
haldi muni leysa heilbrigðisvanda mannkynsins ef við
erum nógu bænheit. En meðan við getum ekki leyst
vanda þeirra 3-400 sjúku, öldruðu einstaklinga, sem
samkvæmt vistunarmati bíða eftir viðunandi hæli er
ekki líklegt að mikið fjármagn fáist til grunnrann-
sókna, eða hver á að forgangsraða? Ef lenging ævinn-
ar tengist framförum í læknisfræði bera læknarnir þá
ekki einhveija ábyrgð á því að hlúð sé að þeim sem
verða öldrunarsjúkdómum að bráð?
Hvað hefur breyst síðan dr. Jón Sigurðsson vildi
byggja háskólaspítala í Fossvoginum? Aðallega
tvennt, það er aldurssamsetning þjóðarinnar
tækni við lækningar. Bæta má þriðja atriðinu við, si
er fjarskiptatæknin. Breytingin á aldurssamsetning_
þjóðarinnar hefur leitt til þess að fleiri aldraðir með
ýmiskonar öldrunarsjúkdóma taka nú meira og
meira af starfsorku og tíma heilbrigðisstétta, jafn-
framt vex þörfin fyrir vistunarrými fyrir veika aldr-
aða, suma með marga sjúkdóma. Breytingarnar á
lækningatækni hafa gert það að verkum að hægt er að
gera aðgerðir sem voru óhugsandi fýrir hálfri öld og
aðgerðir, sem áður kröfðust sjúkrahúsvistar eru gerð-
ar á stofum eða göngudeildum sjúkrahúsanna. Samt
Læknablaðið 2000/86 203