Læknablaðið - 15.05.2000, Qupperneq 32

FRÆÐIGREINAR / KRABBAMEINSRANNSÓKNIR
flugunnar. Yfirtjáning á Kekl í bananaflugunni hindrar virkni epi-
dermal growth factor viðtakans (EGFR eða DER) í mörgum líf-
færum en hefur engin áhrif á aðra himnubundna viðtaka. Prótínaf-
urð Kekl gensins er himnubundin og er tjáning þess aukin þegar
EGF viðtakinn er örvaður. Pví virkar Kekl prótínið sem neikvæð-
ur regulator á EGFR boðleiðina. Við höfum sýnt að Kekl binst
EGF viðtakanum og skyldum viðtökum, ErbB2, ErbB3 og ErbB4
í músa og mannafrumum. Þessi tenging virðist vera á milli utan-
frumuhluta Kekl prótínsins og EGF viðtakans. Við höfum einnig
sýnt að Kekl hindrar fosfórun á EGF viðtakanum þegar EGF er
gefið og örvun á boðleiðum sem EGF viðtakinn stjórnar. Kekl
getur einnig hindrað vöxt brjóstakrabbameinsfrumulína bæði í
frumurækt og í nöktum (ónæmisbældum) músum. Við höfum gert
Yeast-two-hybrid screen með Kekl til að leita að prótínum sem
bindast innanfrumuhluta prótínsins til að athuga hlutverk þess
prótínhneppis. Fyrstu niðurstöður benda til þess að Kekl bindist
ser/thr fosfatasa, kínasa og guanine nucleotide exchange factor.
Niðurstöður okkar benda til þess að Kekl prótínið hindri sérhæft
EGF viðtakann og skyld prótín og geti því hugsanlega verið æxlis-
bæligen. Einnig væri hugsanlegt að nota Kekl við erfðalækningu
eða nýta þá þekkingu sem prótínið veitir til að búa til lyf sem
hindra vöxt og framgang krabbameina.
E 10 Áhrif erfðaefnisóstöðugleika á æxlisvöxt.
Stökkbreytingar í genum sem innihalda stuttar
endurteknar raðir í æxlisgerðum tengdum HNPCC
Jónína Þ. Jóhannsdóttir1, Jón G. Jónasson1, Jón Þ. Bergþórsson1,
Laufey Þ. Ámundadóttir2, Jónas Magnússon3, Valgarður Eglisson1,
Sigurður Ingvarsson1
Frá 'Rannsóknastofu HÍ í meinafræði, ;íslenskri erfðagreiningu,
’handlækningadeild Landspítalans
Gallar í genum DNA mispörunarviðgerða hafa fundist í hluta
ristilkrabbameinsæxla sem einkennast af miklum erfðaefnisóstöð-
ugleika og MSI svipgerð. Við höfum rannsakað MSI í nokkrum
æxlisgerðum sem einkenna HNPCC ættir (ristil-, endaþarms-, leg-
slímhúðar-, maga- og eggjastokkaæxli). Til þess að meta áhrif MSI
á æxlisþróun höfum við skoðað stökkbreytingar í genum sem inni-
halda stuttar endurteknar raðir og rannsóknir hafa bent til að séu
viðkvæmar í frumum með galla í mispörunarviðgerðum. Rannsak-
aðar voru endurteknar raðir í sjö genum; hMSH3, hMSHó, BAX,
IGFIIR, TGFblIR, E2F4 og BRCA2. Pessi gen eru öll mikilvæg í
frumstarfsemi svo sem í vaxtarstjórn, stýrðum frumudauða, við-
gerðarferlum og stjórn frumuhrings. Ef stökkbreytt geta þau valdið
æxlisvexti. MSI-H svipgerð var algengust í ristilæxlum. Stökkbreyt-
ingar fundust nær eingöngu í æxlum með MSI-H svipgerð eða í
89% MSI-H tilfella á móti 1,4% MSI-L/MSS æxla. Niðurstöður
þessara rannsókna benda því til þess að erfðaefnisbreytingar séu
aðrar í æxlum með MSI-H svipgerð miðað við MSI-L/MSS æxli.
Flest æxlin höfðu fleiri en eitt gen stökkbreytt og lengstu raðirnar
virtust viðkvæmari fyrir stökkbreytingum. A10 röð í TGFblIR
geninu var oftast stökkbreytt en það er mikilvægt æxlisbæligen sem
eykur vaxtarmöguleika frumu ef stökkbreytt. Uppsöfnun stökk-
breytinga var eins milli æxlisgerða nema að stökkbreytingar í
TGFblIR virðast ekki vera eins mikilvægar fyrir æxlismyndun í leg-
slímhúð eins og í ristli og maga. Það fundust bæði innsetningar og
úrfellingar og einnig voru merki um að sums staðar væri ekki til
staðar neitt eðlilegt gen vegna stökkbreytinga á báðum litningum
eða vegna stökkbreytinga og úrfellinga á hinum litningnum
(double hit).
E 11 Eg2 prótínið úr froskum veldur krabbameinsvexti
Þorkell Andréssonu, Ingibjörg Guömundsdóttir’,
Laufey Þ. Ámundadóttir12, Kári Stefánsson1, Joan V. Ruderman2
Frá 'íslenskri erfðagreiningu/DeCODE Genetics, 2Harvard Medical School,
Boston, MA, USA
Eg2 er serín/threonín kínasi úr froskum sem tilheyrir flokki prótína
sem taka þátt í stjórnun á aðskilnaði litninga og umfrymisskiptingu.
Að auki höfum við sýnt fram á að Eg2 kínasinn tekur þátt í því boð-
leiðakerfi froskaeggfrumunnar sem notað er til að koma frumunni
aftur inn í frumuhringinn eftir G2/M stöðvun. Þessar tilraunir sýndu
einnig að yfirtjáning á Eg2 veldur því að þær fara hraðar í gegnum
frumuhring sem bendir til þess að kínasinn hafi vaxtarhvetjandi
eiginleika.
Til að athuga hvort Eg2 hafi þessa sömu eiginleika í líkamsfrum-
um (somatic cells), þá voru útbúnar NIH3T3 frumulínur sem yfirtjá
bæði eðlilegt Eg2 prótín og stökkbreytt prótín sem hefur ekki
kínasavirkni. Þegar vöxtur þeirra var athugaður í linagar og nökt-
um músum kemur í ljós að aðeins eðlilega genið veldur vexti í
linagarnum og myndar krabbamein í músum. Með því að nota sér-
tæka hindra á mismunandi boðleiðir höfum við komist að því að
PI3 kínasi og Src kínasi eru mikilvægir fyrir krabbameinsvöxt af
völdum Eg2. Til að leita að genum sem bindast Eg2 og gætu því
verið hluti af því boðleiðakerfi sem Eg2 notar við krabbameins-
myndun höfum við framkvæmt „yeast-two-hybrid“ leit. Við höfum
fundið nokkur mjög áhugaverð prótín og þar á meðal kínasa, en
vitað er að virkni Eg2 er stjórnað með phosphoyleringu.
Þessar niðurstöður eru sérstaklega áhugaverðar í ljósi þess að
Aurora2 sem er líklega manna homológ Eg2 er yfirtjáður í nokkr-
um gerðum krabbameina svo sem brjóstakrabbameini og ristil-
krabbameini.
E 12 P53 stökkbreytingar og P53 prótín tjáning í sjúkri og
eðlilegri munnslímhúð
Helga M. Ögmundsdóttir1, Hólmfríöur Hilmarsdóttir1,
Álfheiður Ástvaldsdóttir2, Jóhann Heiðar Jóhannsson3, Peter Holbrook2
Frá ‘rannsóknastofu í sameinda- og frumulíffræöi, Krabbameinsfélagi Islands,
2tannlæknadeild HÍ, 'Rannsóknastofu HÍ í meinafræði
Ymsir sjúkdómar í munnslímhúð, þar á meðal flöguþekjuþykknun
(hyperkeratosis) og húðsjúkdómurinn lichen planus (flatskæning-
ur), hafa verið taldir hugsanlegir undanfarar illkynja æxlisvaxtar.
Stökkbreytingar í æxlisbæligeninu p53 eru einhverjar algengustu
genabreytingar sem finnast í illkynja æxlum. Prótínafurð stökk-
breytts p53 endist lengur í frumunni en eðlilegt p53 prótín og því
hefur sterk kjarnalitun með einstofna mótefni gegn p53 prótíni ver-
ið notuð sem mælikvarði á stökkbreytingu. Aukin tjáning á eðli-
legu p53 sést í kjölfar genaskemmandi áreitis. I þessari rannsókn
var könnuð tjáning á p53 prótíni með DO-7 einstofna mótefni í 164
sýnum úr munnslímhúð. Af 55 sýnum úr krabbameini höfðu 54%
sterka og meðalsterka litun, af 47 sýnum úr flöguþekjuþykknun var
hlutfallið 13% en 34% í 50 sýnum úr lichen planus. f 12 sýnum úr
eðlilegri slímhúð var hvergi sterk/meðalsterk litun en þau sýndu öll
dreifða kjarnalitun í grunnlagi. í lichen planus var p53 litunin einn-
ig bundin við grunnlag, en í sýnum úr flöguþekjuþykknun var litun-
354 Læknablaðið 2000/86