Læknablaðið - 15.05.2002, Blaðsíða 57

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKNAR OG NETIÐ
heimasíður á ensku en frönsku og eru þá ótalin öll
hin tungumálin.
Fréttin frá Frakklandi birtist í sérstöku þemahefti
British Medical Journal sem kom út 9. mars síðastlið-
inn. Þar er að finna margvíslegan fróðleik um lækna
og netið, þar á meðal niðurstöður kannana á inni-
haldi heimasíðna um heilbrigðismál og notkun al-
mennings á þeim.
Þar kemur meðal annars fram að könnun sem
gerð var sumarið 2001 leiddi í ljós að hartnær 100
milljónir Bandaríkjamanna leita reglulega að heil-
brigðisupplýsingum á netinu en þeir hafa úr yfir
100.000 heimasíðum að moða. Vitnað er til orða
Erkki Liikanen sem er framkvæmdastjóri upplýs-
ingamála hjá Evrópusambandinu en hann staðhæfði
að „fleiri notendur netsins hefðu leitað sér upplýs-
inga um heilbrigðismál heldur en þeir senr hafa versl-
að á netinu, skoðað þróun verðbréfamarkaða eða
fylgst með íþróttaúrslitum“.
Magn ekki sama og gæði
Greinilegt er að notendur eru ánægðir með þá vitn-
eskju sem þeir fá af þessum heimasíðum því könnun
sem Einar Oddsson vitnaði til leiddi í ljós að 92% að-
spurðra töldu sig hafa fundið það sem þeir leituðu
að, 81% taldi sig hafa lært eitthvað nýtt og 88% töldu
upplýsingarnar gagnlegar. Það vakti hins vegar
athygli að af þeim sem fóru á netið sögðust einungis
43% vera að leita upplýsinga fyrir sjálfa sig en 54%
voru að leita fyrir aðra. 94% aðspurðra töldu auðvelt
að nálgast upplýsingar á netinu.
En ekki fara alltaf saman magn og gæði og ljóst er
að af öllum þeim heimasíðum sem hafa að geyma
heilbrigðisupplýsingar er stór hluti óvandaður.
Spurningin er hins vegar hvort þær eru eitthvað mis-
jafnari en gengur og gerist í hefðbundnum fjölmiðl-
um. Einar vitnaði í 100 athuganir sem gerðar hafa
verið á gæðum upplýsinga á vefnum og var niður-
staðan sú að áreiðanleiki þeirra væri á bilinu 15-85%.
Fleiri kannanir mætti tína til sem sýna fram á að
áreiðanleiki og gæði upplýsinga á vefnum eru vægast
sagt misjöfn. Spurningin er hins vegar sú hvort raun-
hæft sé og æskilegt að hafa eitthvert eftirlit með þeim
eða hvort ekki sé óhætt að láta almenning um að viða
að sér þeim upplýsingum sem hann finnur og vinna
úr þeim.
Læknar geta lagt sitt af mörkum til þess að tryggja
öryggi netsins með því að leggja heimasíðum til efni
sem þeir vita að er sannferðugt og í samræmi við nýj-
ustu og bestu þekkingu læknisfræðinnar.
Hughreysting í tölvupósti?
Hættan við netið er á hinn bóginn sú að fólk hætti að
leita sér lækninga með hefðbundnum hætti en láti sér
nægja að vafra um veraldarvefinn. Einar vitnaði í
könnun sem sýndi að einungis 37% þeirra sem höfðu
leitað sér upplýsinga á netinu ræddu niðurstöður leit-
arinnar við lækni. Þarna er sama hættan á ferðinni og
varðandi fæðubótarefni og náttúrulyf: læknar vita
ekki hvort og í hve miklum mæli sjúklingar þeirra eru
að leita sér lækninga eftir öðrum og óhefðbundnari
leiðum á sama tíma og þeir eru í læknismeðferð.
Sjúklingar geta verið að innbyrða einhver efni sem
fara alls ekki saman við þau lyf sem læknirinn lætur
þá hafa. Við þessu er í rauninni bara eitt ráð og það er
að læknar styrki trúnaðarsambandið við sjúklinga
sína og fái allar upplýsingar sem þeir þurfa.
Þar kemur svo að annarri hlið á tölvuþróuninni
sem snertir bein samskipti lækna og sjúklinga. Á for-
mannaráðstefnunni kom fram að þess væru nokkur
dæmi að læknar hefðu tekið upp samband við sjúk-
linga sína um tölvupóst. Við það vakna ýmsar spurn-
ingar og sú augljósasta er: Hvernig er hægt að veita
umönnun og hughreysta í gegnum tölvupóst?
Einar lagði áherslu á að læknar vandi tæknilega
umgjörð slíkra samskipta svo þau geti verið eins ör-
ugg og verða má. Þeir þurfa að temja sér góða siði
eins og að leita staðfestingar á því að tölvubréfið
komi örugglega frá viðkomandi sjúklingi og að kvitta
fyrir að þeir hafi opnað bréfið. Þeir þurfa að hafa í
huga að netið er aldrei öruggur miðill. Þeir sem vilja
komast í viðkvæmar upplýsingar hafa óteljandi leiðir
til þess en hægt er að tryggja sig að verulegu leyti með
því að dulkóða samskiptin ef um viðkvæmar upplýs-
ingar er að ræða. Og að sjálfsögðu er fjölmargt sem á
ekkert erindi inn á netið, hvorki á heimasíður né í
tölvupóst.
Frá formannaráðstefnu LÍ
þar sem rœtt var um lœkna
og netið, heilbrigðisvanda
lœkna, að ógleymdum
málefnum lœknasamtak-
anna.
Að koma böndum á netið
Eins og af þessum hugleiðingum sést eru margir
óvissuþættir í netsamskiptum lækna eins og raunar
allra stétta. Þetta er nýr heimur þar sem enn er verið
að leggja helstu vegi og alls ekki búið að ganga frá
umferðarreglunum. Það sést vel á umfjöllun BMJ en
Læknablaðið 2002/88 433