Læknablaðið - 15.05.2002, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / HEILAHIMNUBÓLGA
Tafla II. Fjöldi sýkingavalda fyrír og eftir 1989, oe meöalaldur barna
1973-1988 1989-2000 P-gildi
Fjöldi (%) Meöalaldur (ár) Fjöldi (%) Meðalaldur (ár) Fjöldi Meöalaldur
N. meningitidis 127 (37) 2,1 73(64) 3,2 NS 0,015
Hib* 129(38) 1,4 7 (6) 1,1 <0.001 NS
S. pneumoniae 16 (5) 1,5 16(14) 3,0 NS NS
Annað 4 (1) 0,3 4 (4) 0,2
Óbekkt 64 (19) 2,2 14 (12) 4,9
NS: ekkl marktækt; *Hib: Haemophilus infíuenzae af sermisgerö b.
dómseinkennum og rannsóknum á mænuvökva.
Samanburður við jákvæðar mænuvökvaræktanir á
tímabilinu 1987-1997 sýndi að vangreind tilfelli í
okkar rannsókn voru um 10% (71 tilfelli rannsóknar-
innar og 79 sýklafræðideilda).
Faraldsfrœði
Af 454 tilfellum greindust 246 (54%) á Barnaspítala
Hringsins, 137 (30%) á Landakoti/Borgarspítala/
Sjúkrahúsi Reykjavíkur og 71 (16%) á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri.
Tvö hundruð fimmtíu og fimm börn voru drengir
(56%) og 199 stúlkur (44%).
Nýgengi sjúkdómsins var nokkuð breytilegt eftir
árum (mynd 1) og lækkaði umtalsvert eftir 1989 (tafla
I). Á árunum 1976 og 1977 gekk yfir faraldur af
Neisseria meningitidis (N. meningitidis) sjúkdómi og
greindust þá um tvöfalt fleiri heilahimnubólgutilfelli
en greindust að meðaltali á öllu rannsóknartímabilinu.
Sjúkdómurinn greindist oftast síðsumars en dreif-
ingin var annars nokkuð jöfn yfir árið. Helmingur
barnanna bjó á Stór-Reykjavíkursvæðinu, fjögur af
hundraði á Vesturlandi, sex af hundraði á Vestfjörð-
um, 15% á Norðurlandi, fimm af hundraði á Austur-
landi og 22% á Suðurlandi.
í töflu I má sjá að meðalaldur barnanna hækkaði
marktækt eftir 1989 vegna marktækrar fækkunar
barna í yngsta aldurshópnum (1-23 mánaða) á sama
tíma. Níu börn greindust með heilahimnubólgu oftar
en einu sinni; fimm höfðu fengið brot eða högg á
höfuðkúpu einum til fimm dögum áður en þau sýkt-
ust; tvö höfðu klofinn góm og sjö klofinn hrygg. Þrjú
barnanna höfðu áður verið greind með ónæmisgalla.
Bakteríur (tafla II)
N. meningitidis reyndist algengasta bakterían og
fannst hjá 200 börnum (44%). Hún ræktaðist í mænu-
vökva hjá 168 (84%) en einungis í blóði hjá 12. Hjá 20
fannst hún einungis með Gramslitun eða Latex
kekkjunarprófi á mænuvökva. Sjö stofnar (3,5%)
voru af hjúpgerð A, 98 (49%) af hjúpgerð B og 34
(17%) af hjúpgerð C. Hjá 61 (30,5%) stofni greindist
hjúpgerðin ekki.
Hib greindist hjá 136 börnum (30%). Hjá 132
þeirra (97%) ræktaðist bakterían í mænuvökva en
einungis í blóði hjá tveimur. Hjá tveimur fannst bakt-
erían einungis með Gramslitun og/eða Latex kekkj-
unarprófi. Ekkert barn greindist með heilahimnu-
bólgu af völdum Hib eftir 1989.
Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae) greind-
ist hjá 32 börnum (7%). Hjá 30 þeirra (94%) ræktaðist
bakterían í mænuvökva en hjá tveimur greindist bakt-
erían með Latex kekkjunarprófi á mænuvökva.
Hjá átta börnum ræktuðust aðrar bakteríur. Þar af
voru fjögur með b-hemólýtíska streptókokka af hjúp-
gerð B, tvö með Escherichia coli, eitt með Strepto-
coccus milleri, eitt með non-hemólýtíska streptó-
kokka og eitt með Staphylococcus attreus (tveggja
mánaða gamalt barn).
Ekkert tilfelli af völdum Hib sem algengastar voru
hjá yngstu börnunum greindist eftir 1989 en reyndist
óbreytt af völdum N. meningitidis og S. pneumoniae
(tafla II). Meðalaldur barna með sýkingu af völdum
N. meningitidis hækkaði hins vegar marktækt eftir
1989 úr rúmlega tveimur árum upp í rúmlega þrjú ár.
Blóðræktun fékkst frá 376 börnum (83%) og hjá
211 þeirra (56%) ræktaðist bakterían í blóðinu.
Aðrar rannsóknir
Hvítkorn í mænuvökva voru að meðaltali 3.500 x 1071
(0-52.000 x 1071). Fjörutíu og tvö börn (9%) voru
með eðlilegan fjölda (<10x1071) en bakteríur ræktuð-
ust í mænuvökva hjá öllum þeirra og voru N. men-
ingitidis algengastar (81%). Kleyfkyrnd hvítkorn
voru að meðaltali um 90% allra hvítkorna í mænu-
vökva en hjá 12 var hlutfall þeirra eðlilegt (<50%).
Fimmtíu börn (11%) voru með hækkað prótín í
mænuvökva (>400 mg/1) en 259 (57%) höfðu lækk-
aðan sykur í mænuvökva (<50% af blóðsykri).
Meðalfjöldi hvítkorna í blóði var 16x1071 (0,5-
42x1071) en hjá 37 börnum (8%) kom fram fækkun á
hvítkornum (<4,5x1071).
Sökk var mælt hjá 367 börnum (80%) og var að
meðaltali 44 (1-256). CRP hjá 142 börnum var að
meðatali 101 (0-433). Bæði sökk og CRP mældust
hærri hjá þeim börnum sem höfðu verið með sjúk-
dómseinkenni lengi fyrir innlögn. Ef einkennin
höfðu varað <24 klukkustundum var sökkið að með-
altali 30 og CRP 79. Hjá þeim sem höfðu einkenni
>24 klukkustundum fyrir innlögn var sökk að
meðaltali 60 og CRP 131 (P<0,0001 fyrir báðar
mælingar).
Natríum í blóði mældist <130 mmól/1 hjá 25 sjúk-
lingum (5,5%) á fyrstu þremur dögum innlagnar.
Læknablaðið 2002/88 393