Læknablaðið - 15.05.2002, Blaðsíða 20

FRÆÐIGREINAR / HEILAHIMNUBÓLGA
tilfella. Einungis helmingur barnanna reyndist vera
með lágan sykur í mænuvökva og 11% hækkað pró-
tín. Lækkaður sykur í mænuvökva tengdist marktækt
skyntaugarheyrnartapi en ekki öðrum fylgikvillum.
Þessar niðurstöður eru í samræmi við erlendar
niðurstöður (12,23,24).
Athyglisvert er hversu fljótt flest börnin voru inn-
lögð á sjúkrahús en helmingur barnanna var innlagð-
ur <24 klukkustundum frá upphafi veikinda. Kann
að vera að það skýri góðar horfur barnanna í þessari
rannsókn miðað við erlendar rannsóknir (12, 24-26).
í okkar rannsókn var dánartíðnin 4,5% en erlendar
rannsóknir hafa sýnt dánartíðni hjá börnum um 10%
(14). Dánartíðni hjá fullorðnum með heilahimnu-
bólgu er hins vegar töluvert hærri (20%) samkvæmt
nýlegri íslenskri rannsókn (10). Það kann hins vegar
að vera að raunveruleg dánartíðni sé hærri þar sem
börn deyja stundum af þessum sjúkdómi utan sjúkra-
húsa og eru því aldrei lögð inn. Þau börn sem deyja fá
oftast mjög bráð og alvarleg einkenni og komast
sjaldnast nógu snemma á sjúkrahús til meðferðar.
Ekki var marktækur munur á dánartíðni milli bakt-
eríutegunda nema við Hib sýkingu þar sem ekkert
barn dó (p=0,0009). Flest börnin (90%) sem létust í
okkar rannsókn höfðu veikst innan 24 klukkustunda
fyrir innlögn og reyndust vera með mjög alvarleg ein-
kenni við komu. Marktækt hærri dánartíðni var hjá
þeim börnum sem fengu stera við innlögn en það
skýrist væntanlega af því að veikustu börnin fengu
stera við komu. Sýklalyfjagjöf fyrir innlögn virtist
hins vegar ekki minnka líkur á dauða.
Af þeim sem lifðu reyndist um þriðjungur fá
langtíma fylgikvilla sem er lægra hlutfall en talið hef-
ur verið í erlendum rannsóknum (14) þar sem um
helmingur er talinn fá fylgikvilla. Líkur á langtíma
fylgikvillum var marktækt hærri við sýkingu af völd-
um S. pneumoniae en annarra baktería. Tæplega
fimmtungur barnanna fékk krampa í tengslum við
sjúkdóminn sem er hærra en hjá fullorðnum (10).
Krampar voru marktækt algengari hjá börnum með
sýkingu af völdum S. pneumoniae og Hib eins og
aðrar rannsóknir hafa sýnt (10-12).
Börn með alvarleg einkenni við innlögn, það er
krampa, lækkaðan blóðþrýsting og minnkaða með-
vitund, voru með marktækt verri horfur en börn sem
ekki voru með ofangreind einkenni, einkum hvað
varðar dauða. Húðblæðingar sáust hjá tæplega helm-
ingi barnanna við innlögn og greindust flest (76%)
með N. meningitidis.
Skyntaugarheyrnartap greindist hjá 14% barna í
okkar rannsókn en það er heldur hærra en erlendar
rannsóknir hafa sýnt (3-10%) (27-29). Heyrnartap í
okkar rannsókn var marktækt hærra við sýkingu af
völdum S. pneumoniae og N. meningitidis heldur en
Hib sem samræmist erlendum rannsóknum (12, 30,
31). Erlendar rannsóknir hafa sýnt að dexómetasón
gjöf getur hugsanlega minnkað líkur á skyntaugar-
heyrnartapi við heilahimnubólgu af völdum Hib ef
meðferð er hafin á undan eða samtímis sýklalyfjagjöf.
Arangurinn er hins vegar óvissari við sýkingar af
völdum annarra baktería (22, 30, 32, 33). í okkar
rannsókn kom ekki fram neinn munur á þeim sem
fengu eða fengu ekki stera. Þetta kann að skýrast af
því að sterar í okkar rannsókn voru ekki gefnir á
skipulegan hátt, hvorki með tilliti til sýklalyfjagjafar,
tegundar stera, skammtastærðar né meðferðarlengd-
ar.
Heilahimnubólga af völdum baktería hjá börnum
er alvarlegur sjúkdómur ef ekki er brugðist skjótt við.
Tíðni hans hér á landi hefur farið minnkandi, einkum
vegna tilkomu Hib bólusetningar árið 1989. Þótt búið
sé að útrýma Hib, sem var einn af þremur aðalor-
sakavöldum heilahimnubólgu hjá börnum eldri en
eins mánaðar, þá eru N. meningitidis og S. pneumo-
niae enn til staðar. Til að draga úr alvarlegum fylgi-
kvillum heilahimnubólgu er nauðsynlegt að hefja
meðferð eins fljótt og auðið er eftir byrjun einkenna.
Ólíklegt er að hægt verði að koma sjúklingum fyrr
inn á sjúkrahús en fram kom í okkar rannsókn þar
sem helmingur barna var lagður inn á sjúkrahús <24
klukkustundum frá byrjun veikinda. Eina raunhæfa
leiðin til að draga úr alvarlegum fylgikvillum þessara
sýkinga er því að koma í veg fyrir sýkinguna. Frábær
reynsla af Hib bóluefni hér á landi sem erlendis gefur
góðar vonir að koma megi í veg fyrir alvarlegar sýk-
ingar af völdum N. meningitidis og S. pneumoniae
með bólusetningu. Prótíntengd bóluefni gegn N.
meningitidis af hjúpgerð C og .S'. pneumoniae eru ný-
lega komin á markað en ekki komin í almenna
notkun hér á landi enn sem komið er. Erlendar og
innlendar rannsóknir hafa sýnt að þessi bóluefni eru
örugg, ónæmisvekjandi og virk í ungum börnum (34-
36) og þurfa heilbrigðisyfirvöld því að íhuga vandlega
hvort ekki sé tímabært að hefja almenna bólusetn-
ingu með þessum bóluefnum hér á landi.
Þakkir
Sérstakar þakkir fyrir veitta aðstoð fær Jónas Logi
Franklín fyrir aðstoð við tölvuvinnslu, Kristín E.
Jónsdóttir læknir, starfsfólk skjalasafna sjúkrahús-
anna þriggja, starfsfólk Heyrnar- og talmeinastöðvar-
innar og taugagreiningardeildar Grensásdeildar
Sjúkrahúss Reykjavíkur.
Heimildir
1. Quagliarello VJ, Scheld WM. New perspectives on bacterial
meningitis. Clin Infect Dis 1993; 17: 603-10.
2. Radetsky M. Duration of symptoms and outcome in bacterial
meningitis: an analysis of causation and the implications of a
delay in diagnosis. Pediatr Infect Dis 1992; 11: 694-8.
3. Jónsdóttir KE, Steingrímsson Ó, Ólafsson Ó. Immunisation
of infants in Iceland against Haemophilus influenzae type b.
[letter]. Lancet 1992; 340:252-3.
4. Jónsdóttir KE, Hansen H, Guðbjörnsdóttir H, Guðmunds-
396 Læknablaðið 2002/88