Læknablaðið - 15.05.2002, Blaðsíða 55

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKNAR OG NETIÐ
Hversu áreíðanlegar eru upplýsíngar
um heílbrigðismál á netinu?
Hvort sem mönnum líkar það betur eða verr þá
leikur netið æ stærra hlutverk í mannlegum samskipt-
um og þar er starfsumhverfi lækna ekki undanskilið.
Oft eru fyrstu viðbrögð fólks sem verður fyrir ein-
hverju heilsufarsáfalli ekki þau að leita til læknis
heldur er sest við tölvuna og vafrað um netið í leit að
upplýsingum. Við þessu verða læknar og aðrar heil-
brigðisstéttir að bregðast með einhvetjum hætti, það
þýðir ekki að stinga höfðinu í sandinn og láta eins og
tölvan hafi aldrei verið fundin upp. En viðbrögðin
mega heldur ekki brjóta í bága við almennar siða-
reglur, þá er hætt við að menn skoli barninu út með
baðvatninu eins og stundum er sagt.
Pessi mál voru til umfjöllunar á formannaráð-
stefnu Læknafélags íslands sem haldin var 12. apríl
síðastliðinn. Einar Oddsson læknir hafði framsögu
um efnið Upplýsingar - auglýsingar á tölvuöld og
fjallaði einkum um það hvernig læknar eiga að haga
sér í samskiptum á netinu. Par hafa margir læknar
haslað sér völl með ýmsum hætti. Sumir leggja til
fróðleik og þekkingu á heimasíðum sem ætlaðar eru
almenningi, aðrir eru með eigin heimasíður og enn
aðrir leyfa sjúklingum að hafa samband við sig í
tölvupósti til að spara þeim sporin á stofuna.
Úreltar reglur um auglýsingar?
Vandinn við þetta ailt er sá að um þetta gilda ekki
neinar skýrar reglur, í það minnsta ekki hér á landi.
Einar benti þó á tvenns konar leiðbeiningar frá Evr-
ópusambandinu þar sem annars vegar er fjallað um
það hvernig læknar eigi að haga faglegu starfi sínu á
netinu (European Good Practice Guide for publicity
relating to physician’s professional practice on the
Net) en í hinum er leiðbeint um samskipti læknis og
sjúklings í tölvupósti (CP guidelines for e-mail cor-
respondence between a doctor and a patient).
íslenskum læknum er þröngur stakkur skorinn
hvað varðar auglýsingar en í 17. grein læknalaga segir
að þeim sé „einungis heimilt að auglýsa læknastarf-
semi sína með efnislegum og látlausum auglýsingum
í blöðum sem birta má í hæsta lagi þrisvar þegar hann
hefur störf eða breyting verður á aðsetri eða viðtals-
tíma“. Eins og sést á orðalagi þessarar greinar er hún
samin fyrir tíma netsins og tekur ekki mið af ger-
breyttu fjölmiðlalandslagi.
I umræðum að loknu erindi Einars kom fram hjá
einum fundarmanna að hann vildi að almenningur
gæti gengið að upplýsingum um lækna á netinu þar
sem fram kæmi hver væri góður í hverju. Pessu svar-
aði Einar þannig til að læknum væri ekki heimilt að
bera sig saman með þessum hætti. Enginn læknir gæti
fullyrt að hann væri öðrum betri á einhverju sviði
nema fyrir þvf væru haldbær rök sem studd væru vís-
indalegum rannsóknum.
Hvað líður gagnabankanum?
Einar varpaði fram ýmsum spurningum sem svara
þarf við endurskoðun reglna um auglýsingar og
upplýsingagjöf lækna. Reglurnar þyrftu að sporna
við auglýsingakenndri umfjöllun um störf lækna og
taka á því hvort læknum leyfist að taka þátt í auglýs-
ingum. Nú væri klárlega ólöglegt að læknar birtist í
auglýsingum þar sem mælt er með tilteknum vörum
eða þjónustu. Jafnframt þyrftu reglurnar að sporna
við því að aðrir en læknar stunduðu auglýsingastarf-
semi þar sem lækningar væru viðfangsefnið.
En þótt reglumar yrðu endurskoðaðar væri mörg-
um spurningum ósvarað um framkvæmd þeirra.
Hver ætti til dæmis að sinna eftirliti með því að regl-
unum væri fylgt? Er slíkt eftirlit æskilegt eða gagn-
legt? Er það framkvæmanlegt? Er læknum treystandi
til þess að fylgja reglunum?
Inn í þetta spunnust nokkrar umræður um opin-
beran gagnabanka um heilbrigðismál sem stjórnvöld
hyggjast koma á fót. Par er ekki átt við miðlægan
gagnagrunn á vegum íslenskrar erfðagreiningar
heldur gagnabanka þar sem saman yrði safnað marg-
háttuðum upplýsingum um heilbrigðismál og al-
menningur jafnt og heilbrigðisstarfsmenn hefðu að-
gang að. Af þessum gagnabanka höfðu menn ekki
miklar fréttir og óljóst hvort af smíði hans verður.
Hundrað þúsund heimasíður
Það er hins vegar enginn hörgull á gagnabönkum
með heilbrigðisupplýsingar á netinu. Pær skipta
sennilega hundruðum þúsunda heimasíðurnar þar
sem fólk getur leitað ráða við allra handa kvillum.
Frönsk stjórnvöld hafa komið sér upp skrá yfir slíkar
síður og fyrir ári voru þær orðnar yfir 10.000 á
frönsku. Af þeim voru tæplega 3000 taldar hafa að
geyma upplýsingar sem geta haft áhrif á ákvarðanir
fólks í heilbrigðismálum sínum. Petta gefur nokkra
hugmynd um umfangið því eflaust eru langtum fleiri
Þröstur
Haraldsson
Læknablaðið 2002/88 431