Læknablaðið - 15.11.2004, Blaðsíða 38

FRÆÐIGREINAR / HÆTTULEG HÁLSBÓLGA
bacterium og því auðvelt að missa af henni vegna yfir-
vaxtar þeirra.
Á undanförnum áratugum hafa hins vegar orðið
miklar framfarir við ræktun á loftfælnum bakteríum
og hefur sú þróun leitt í ljós hversu miklu hlutverki
slíkar bakteríur gegna í sýkingum hjá mönnum.
Heilkenni Lemierres hefur því fyrst og fremst ver-
ið greint út frá klínískum einkennum.
Árið 1954 kom fram tillaga um að skipta F. necro-
phorum í 3 undirflokka, A, B og C (6). Flokkur C er
í dag álitin sérstök tegund (species) og nefnist Fuso-
bacterium pseudonecrophorum. Hinir tveir undir-
flokkarnir, A og B, eru ólíkir hvað snertir útlit og líf-
fræðilega og lífefnafræðilega eiginleika og er flokkur
A nú nefndur F. necrophorum af necrophorum og flokk-
ur B er nefndur F. necrophorum alfunduliforme.
F. necrophorum af necrophorum er mun ágengari
(virulent) og meira sjúkdómsvaldandi (pathogenic) en
F. necrophorum af funduliforme.
Flestar fyrri greinar um sýkingar af völdum F. necro-
phorum í mönnum hafa ekki tiltekið um hvora undir-
tegundina var að ræða, það er necrophorum eða fun-
duliforme.
F. necrophorum er hluti af eðlilegri bakteríuflóru
í munnholi, meltingarvegi og þvagfærum manna og
dýra (7). Sýnt hefur verið fram á mótefnamyndun
gegn F. necrophorum, bæði hjá heilbrigðum og sýkt-
um einstaklingum, væntanlega vegna eðlilegrar tilvist-
ar hennar í munnholi og koki. Hvers vegna baktenan
nær að brjótast í gegnum slímhúð og valda sýkingu
er ekki alveg þekkt. Veiktir varnarhættir, til dæmis
vegna hálssýkinga af völdum annarra baktería eða
veira, eiga sennilega sinn þátt í því. Frá um þriðjungi
sjúklinga með heilkenni Lemierres hafa ræktast aðrar
bakteríur úr blóði sem tilheyra munnflóru. Þannig var
einnig í okkar tilfelli.
F. necrophorum er næm fyrir mörgum lyfjum, peni-
sillínum, kefalósporínum, metrónídazól, klindamý-
cin, tetracýklínum og klóramfenikóli (8). Sem með-
ferð er oftast ráðlagt penisillín ásamt metrónídazóli
eða klindamýcini eingöngu. Ráðlögð er meðferð í
2-6 vikur (9). Mikilvægur hluti meðferðar er tæming
á graftarkýlum sem kunna að myndast. Aðgerð á
bláæðabólgu (thrombophlebitis) á æðum í hálsi er
ekki ráðlögð nema í sérstökum tilvikum. Lokun á
þessum æðum gengur ekki til baka.
Sýkingar af völdum Fusobacterium, eða necro-
bacillosis, hjá mönnum má skipta í tvennt. Annars
vegar er heilkenni Lemierres sem hér er til umræðu.
Hins vegar getur necrobacillosis komið fyrir hjá eldra
fólki með aðra undirliggjandi sjúkdóma þar sem upp-
hafsstaður sýkingarinnar er þá gjarnan annars staðar
en í hálsi eða höfði, til dæmis í meltingarvegi eða
þvagfærum.
Sýnt hefur verið fram á að heilkenni Lemierres
er um 46-82% af öllum necrobacillosis tilfellum hjá
mönnum og að allt að 75% sjúklinga eru karlmenn.
Áður en sýklalyf komu til var dánartíðni af völd-
um þessarar sýkingar talin vera á bilinu 30% til 90%.
Síðar hefur hún verið metin um 17%.
Heilkenni Lemierres er mjög sjaldgæft. í danskri
rannsókn var nýgengi þess um það bil 1 per milljón
(10). Ekki liggja fyrir neinar framsýnar (prospective)
rannsóknir sem sýna hvert hið raunverulega nýgengi
þessarar sjúkdómsmyndar er enda erfitt að fram-
kvæma slíka rannsókn (11).
Heimildir
1. Lemicrre A. On certain septicaemias due to anaerobic organ-
isms. Lancet 1936; 1:701-3.
2. Langworth BF. Fusobacterium necrophorum: its characteristics
and role as an animal pathogen. Bacteriol Rev 1977; 41: 373-90.
3. Courmont P, Cade A. Sur une septico-pyochemie de lliomme
simulant la peste et causee par un strepto-bacille anaérobique.
Archives de Medecine Experimentale et d'Anatomie Patholog-
ique. 1900; 12:393-418.
4. Alston JM. Necrobacillosis in Great Britain. BMJ 1955; 2:1524-8.
5. Weesner CL, Cisek JL. Lemierre syndrome: the forgotten dis-
ease. Ann Emerg Med 1993; 22:256-8.
6. Beerens H. Procédé de differenciation entre Spherophorus necr-
ophorus (Schmorl 1891) et Spherophorus funduliformis (Hallé
1898). Ann Institut Pasteur (Lille) 1954; 86: 384-6.
7. Bennett KW, Eley A. Fusobacteria: new taxonomy and related
diseases. J Med Microbiol 1993; 39: 246-54.
8. Tunér K, Nord CE. Antibiotic susceptibility of anaerobic bact-
eria in Europe. Clin Infect Dis 1993; 16(Suppl 4): S387-9.
9. Gudiol F, Manresa F, Pallares R, Dorca J, Rufi G, Boada J, et
al. Clindamycin vs penicillin for anaerobic lung infections. High
rate of penicillin failures associated with penicillin-resistant Bac-
teroides melaninogenicus. Arch Intern Med 1990; 150: 2525-9.
10. Hagelskjaer LH, Prag J,Malczynski J, Kristensen JH. Incidence
and clinical epidemiology of necrobacillosis, including Lemierre's
syndrome, in Denmark. 1990-1995. Eur J Clin Microbiol Infect
Dis 1998; 17:561-5.
11. Hagelskjaer, Kristensen JH, Prag J. Human Necrobacillosis, with
Emphasis on Lemierre's Syndrome. Clin Infect Dis 2000; 31:524-
32.
766 Læknablaðið 2004/90