Læknablaðið - 15.11.2004, Blaðsíða 40

FRÆÐIGREINAR / HEILABILUN ALDRAÐRA
unar eru Alzheimer sjúkdómur og blóðrásartruflanir
(2) . Allt að 90% þeirra sem greinast með heilabilun
vistast á hjúkrunarrými einhvern tímann á lífsleiðinni
(3) . Mikill meirihluti aldraðra með heilabilun býr í
Tafla 1*. Þýði.
Reykjavík Nágrenni Reykjavíkur
“Hjúkrunarrýmisþörf 1901 503
Fluttu úr þjónusturými f hjúkrunarrými 395 111
"Endurmat: Þjónusturýmismat verður að hjúkrunarrýmismati 418 89
a Þetta eru aóilar sem voru metnir í hjúkrunarþörf í sínu fyrsta vistunarmati og einnig í öllum endurmötum.
b Þetta eru aðilar sem voru fyrst metnir í þörf fyrir þjónusturými en þörfin breytist á tímabilinu í þörf fyrir
hjúkrunarrými. Voru þeir ekki vistaöir í þjónusturými í millitíöinni ólíkt hópnum „Fluttu úr þjónusturými í hjúkr-
unarrými".
* Misræmi er í töflu I samanborió vió töflu I í greininni „Vistunarmat aldraöra á árunum 1992-2001 - Tengsl
við lifun og vistun“8 og skýrist þaö á því aö hluti vistunarmata í þjónusturými var ranglega talinn með sem
hjúkrunarrýmismöt í töflu I í þeirri grein. Þau möt voru ekki notuö í rannsókninni og höfóu því ekki áhrif á
niöurstööurnar en þýóiö laskkar úr 4272 í 4027.
Tafla II. Meðallifun eftir fyrsta mat á hjúkrunarþörf.
Meðalstig án fé-
Stig heilabilunar Fjöldi Meðalaldur Meðalstig lagslegra stiga
Engin
Karlar Konur 252 454 82,4 ± 1,0 82,8 ±0,7 46.4 ± 2,3 44.4 ± 1,7 27,0 ± 1,7 25,7 ± 1,2
Væg
Karlar 245 82,5 ± 1,0 52,1 ± 2,0 32,2 ± 1,6
Konur 418 84,7 ± 0,7 50,4 ± 1,6 30,8 ± 1,3
Þó nokkur
Karlar 344 81,7 ±0,8 53,6 ± 1,7 34,3 ± 1,3
Konur 574 82,7 ± 0,6 52,2 ± 1,3 32,8 ± 1,1
Mikil
Karlar 185 81,0 ± 1,0 63,0 ±2,2 42,1 ± 1,9
Konur 328 83,3 ± 0,7 59,9 ± 1,6 39,3 ± 1,3
Afar mikil
Karlar 43 80,7 ± 2,3 81,5 ± 4,9 58,3 ± 4,0
Konur 68 80,5 ± 1,6 75,9 ±5,1 54,2 ± 4,1
Tafla III. Lykiltölur við vistun heilabilaðra í hjúkrunarrými.
Stig heilabilunar Meðalaldur Meðalstig án fé- Lifun í hjúkrunar-
viðvistun Fjöldi við vistun lagslegra stiga rými (ár)
Engin
Karlar Konur 187 334 83,7 ± 1,1 84,2 ±0,8 27,5 ± 1,7 27,1 ±1,3 3,0 ± 0,5 3,2 ±0,4
Væg
Karlar 247 83,1 ±0,9 31,8 ± 1,5 2,6 ±0,4
Konur 347 84,9 ± 0,8 32,9 ± 1,3 3,2 ±0,4
Þó nokkur
Karlar 284 82,5 ± 0,9 36,0 ±1,3 2,4 ± 0,3
Konur 493 84,2 ± 0,6 35,3 ± 1,1 3,2 ± 0,3
Mikil
Karlar 170 82,0 ± 1,0 41,3 ± 1,7 2,5 ± 0,4
Konur 336 84,4 ± 0,7 39,8 ± 1,2 3,3 ± 0,3
Afar mikil
Karlar 46 80,2 ± 2,3 55,5 ± 3,7 2,0 ± 0,5
Konur 73 81,1 ±1,5 50,9 ± 3,5 3,7 ± 0,8
samfélaginu lengst af eða þangað til að ættingjar geta
ekki lengur séð um þá (4) en sú ákvörðum að koma
öldruðum ættingja á hjúkrunarheimili reynist oft erf-
ið. Talið er að um helmingur aldraðra með heilabilun
búi úti í samfélaginu þar sem nánustu aðstandendur
sjá um þá að langmestu leyti (5). Rannsóknir hafa sýnt
að aðalumsjónaraðila aldraðs heilabilaðs sjúklings er
hættara að lenda í félaglegri einangrun, þunglyndi og
langvarandi heilsufarsvandamálum en aðalumsjónar-
aðila annarra aldraðra (6, 7).
f þessari grein er heilabilunarþáttur vistunarmats
aldraðra tekinn út sérstaklega og samband hans skoð-
uð við þætti eins og: lifun á hjúkrunarheimilum, bið-
tíma eftir vistun, afdrif aldraðra eftir vistunarmat og
þætti sem spá fyrir um lifun eftir vistunarmat.
Efniviður og aðferðir
Skoðuð voru gögn úr gagnabanka vistunarmatsins á
tímabilinu 01.01.1992 - 31.12.2001 eins og áður hefur
verið lýst (8). Einungis voru skoðuð gögn frá Stór-
Reykjavíkursvæðinu og voru allir aldraðir, sem voru
metnir í vistunarmati aldraða og taldir í þörf fyrir vist-
un, í úrtakinu. Samtals voru þetta 3417 einstaklingar
sem skiptast í hópa samkvæmt töflu I. Sleppt var að
nota hluta vistunarmatanna vegna ýmissa ástæðna
sem er lýst í fyrri grein um vistunarmat aldraðra (8).
Peir sem fluttu úr þjónusturými yfir í hjúkrunarrými
eru einungis hafðir með í töflu III og IX þar sem
sá hópur er ólíkur þeim sem aldrei hafa vistast var-
anlega á stofnun og passar því ekki eins vel í aðrar
greiningar. Við athugun á lifun og spáþáttum lifunar
var sleppt að nota vistunarmöt frá árunum 2000 og
2001 þar sem það þurfti að fylgjast með hópnum í að
minnsta kosti þrjú ár til að fá raunhæfar niðurstöður.
Dánardagur var athugaður í þjóðskrá í janúar 2003.
Frumgagnavinnslan var gerð í Excel en öll tölfræðileg
úrvinnsla var gerð í tölfræðiforritinu SPSS.
I lifunarútreikningum var notast við Kaplan Meier
aðferð og spáþættir lifunar voru metnir með Cox
aðhvarfslíkani. Þegar athugað var hvort stig heilabil-
unar hafi haft áhrif á lifun var stuðst við línulega að-
hvarfsgreiningu samfara Kaplan Meier lifunarlíkani.
Línuleg aðhvarfsgreining var notuð til að meta mark-
tækni áhrifa stigs heilabilunar á ýmsa þætti. Sótt var
um leyfi til Persónuverndar, Vísindasiðanefndar og
heilbrigðisráðuneytisins vegna rannsóknarinnar og
veittu þau öll leyfi.
Heilabilun er skilgreind á eftirfarandi hátt í vist-
unarmati aldraðra.
0- engin heilabilun Einstaklingur áttar sig á stað,
stund og eigin persónu (hefur skammtíma- og
langtímaminni) og er fær um að rökræða og
skipuleggja daglegar athafnir án aðstoðar.
3- væg heilabilun Nokkurt minnistap er lítillega
truflar daglegar athafnir.
J
768 Læknablaðið 2004/90