Læknablaðið - 15.11.2004, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR / SEGULÖRVUN HEILA
Mynd 1. Mœlirafskaut liafa
verið settyfir vöðva (m.
abductur pollicic brevis) á
vinstri hendi. Rafspólu er
haldið yfir hreyfisvœðum
heilabarkar hœgra megin.
Vöðvasvar (skráning) birt-
istsem línurit á tölvuskjá.
Sjálfboðaliði er rannsókna-
tœknir á taugarannsókna-
stofu Landspítala.
Mynd 2. Leiðslutími hreyfitaugaboða í miðtaugakerfi (cen-
tral motor conduction time, CMCT) er áœtlaður útfrá skrán-
ingu frá m. abductor pollicis brevis eftir segulörvun (tími -
0 ms) yfir aðal hreyfisvœðum heilabarkar (rauð skráning)
og háislmænu (blá skráning). CMCT íþessu tilfelli er um
það bil 8 ms. Skráningar voru gerðar á taugarannsókna-
stofu Landspítala.
stöðum og rafsvörun taugar eða vöðva skráð. Hrifrit
kallast þær breytingar á heilariti sem tengjast áreiti,
svo sem sjónáreiti (sjónhrifrit), heyrnaráreiti (heyrn-
arhrifrit) og raförvun úttauga (líkamsskynhrifrit).
Með hrifriti er hægt að meta starfsemi skynbrauta í
miðtaugakerfinu (5). Með tilkomu segulörvunar er
nú einnig hægt að meta ástand hreyfitaugabrauta
miðtaugakerfisins.
Með því að örva hreyfitaugafrumur í heilaberki og
mæla svörun vöðvafrumna fæst samanlagður leiðslu-
tími taugaboða í miðtaugakerfi og úttaugakerfi. Með
segulörvun yfir hálsmænu eða lendarspjaldsmænu
fæst leiðslutími taugaboða frá mænurótum til vöðva.
Út frá ofangreindum mælingum er reiknaður leiðslu-
tími hreyfitaugaboða miðtaugakerfisins (mynd 2).
Á þennan hátt er hægt meta röskun í taugabrautum
miðtaugakerfisins í sjúkdómum eins og heila- og
mænusiggi, hreyfitaugungahrörnun og heilablóðfalli
(6, 7). Sömuleiðis getur verið gagnlegt að nota segul-
örvun þegar grunur er um skemmdir eða sjúkdóma
við mænu (8). Það er einkum seinkun í leiðslu tauga-
boða, stærð vöðvasvars og lögun svars sem gefur upp-
lýsingar um ástand taugabrauta. Seinkun leiðslutíma
taugaboða getur stafað af afmýlingu taugabrauta,
Mynd 3. Þögla tímabil heilabarkar (cortical silent period,
CSP) eftir seguiörvun hreyfisvœða kemurfram í vöðvariti
sem bœling á vöðvavirkni strax eftir vöðvasvar. Vöðva-
virkni hœttir í um 100 ms og er það talið vera vegna aukinn-
ar virkni hamlandi taugafrumna. Skráningar voru gerðar á
taugarannsóknastofu Landspítala.
Mynd 4. Svörun við tvíáreiti (paired-pulse stimulation).
Fyrra áreiti A geturýmist haft hamlandi eða hvetjandi áhrif
á vöðvasvar eftir seinna áreiti B, það fer eftirþví hversu
iangur tími líður á milli áreitanna. Með 100 ms millibili eins
og notað er hér kemur fram bœling á seinna vöðvasvari.
Skráningar voru gerðar á taugarannsóknaslofu Landspítala.
eða fækkun stærri hreyfitaugaþráða. Minnkun í stærð
vöðvasvars bendir til að hreyfitaugafrumum hafi
fækkað, eða að dregið hafi úr örvunarástandi tauga-
frumna.
Með segulörvun er hægt að fá upplýsingar um
ástand taugabrauta sem áður voru ekki auðveldlega
aðgengilegar, og nú er hægt að gera samanburð á
hreyfi- og skynbrautum miðtaugakerfisins. Taugarit
hreyfibrauta miðtaugakerfisins eru víða enn á rann-
sóknarstigi, en líklegt er að þau verði innan tíðar liður
í klínískri raflífeðlisfræðilegri rannsóknarstarfsemi.
Örvun og hömlun í heilaberki
Hægt er að fá innsýn í eðlileg heilaferli og breytingar
á heilastarfsemi vegna lyfja og sjúkdóma með skrán-
ingum í kjölfar segulörvunar. Hreyfiþröskuldur
(motor threshold), þögla tímabil heilabarkar (cortical
silent period), og svörun við tvíáreiti (paired-pulse
stimulation) eru skráningar sem sýna hver á sinn
hátt örvunarástand heilabarkar. Hreyfiþröskuldur er
lægsti áreitisstyrkur sem þarf til að skrá ákveðna stærð
vöðvasvars með vöðvariti. Þögla tímabil heilabarkar
756 Læknablaðið 2004/90