Læknablaðið - 15.11.2004, Page 66

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SKRÁNING SÉRLYFJA
Lyfsölulög.
I. Lafli. — Almonn ákvæði. — 1. ffr. Lyf
eru samkvæmt lögum þessum hvers konar
efni eða efnasambönd, lifræn eða ólífræn, sem
ætluð eru til lækninga, fróunar eða varnar
gegn sjúkdómum eða sjúkdómseinkennum í
mönnum eða dýrum, svo og efni eða efna-
sambönd, sem notuð eru til sjúkdómsgrein-
inga (diagnostica).") — Ákvæði laga þess-
ara taka einnig til umbúða og áhalda, sem inni-
haida lyf. — Efni teljast þó ekki lyf, ef þau
eru notuð til að koma í veg fyrir útbreiðslu
sjúkdóma, svo sem til sótthreinsunar á vcrk-
færum, áhöldum, sængurfatnaði, húsgögnum,
herbergjum, baðvatnl, andrúmsloftl í húsum
og þ. u. 1. og til sýklaeyðingar í uppgangi,
þvagi, saur og hvcrs konar útfcrð frá sjúkl-
ingum. Sama gildir um efni, sem notuð eru
til annarra hrcinlætiuráðstafana. — Land-
læknir hefur umsjá með rekstri lyfjaverzl-
ana og öðrum lyfsöiumálum, svo og þar tii
heyrandi störfum lyfsala, lyfjafræðinga og
aðstoðarlyfjafræðinga, undir yfirstjórn ráð-
herra þess, er fer með heilbrigðismál. — 2. gr.
Setja skaJ lyfjaskrá (pharmacopoea) með tii-
skipun, er íorseti fslands staðfestir. í lyfja-
skrá skal greina einkenni lyfja og segja fyr-
ir um hreinleika þeirra, gerð, meðferð og
geymslu. Ráðherra löggildir lyfseðlasöfn (di-
spensatoria), lyfjaforskríftir og sérlyfjaskrá
með auglýsingu. — Lyfjaskrárnefnd, skipuð
sex mönnum tll sex ára i senn, gerir tillögur
um lyíjaskrá, lyfseðlasöfn, svo og lyfjafor-
skriftir. Skal einn nefndarmanna vera pró-
fessor í lyfjafræði (pharmakologi), annar
dósent (prófessor) í lyfjafræði lyfsala (phar-
maci), hinn þriðji prófessor í lyflæknisfræði
við háskólann, cn hina þrjá skipar ráðhcrra
samkvæmt tillögu landlæknis, einn úr hópi
lyfsala. annan úr hópi starfandi lyfjafræð-
inga og hinn þriðja úr hópi starfandi Jækna.
Ráðherra skipar formann nefndarinnar. Róð-
herra skipar varamenn til jafnlangs tíma
eftir tillögu landlæknis. Kostnaður við störf
lyfjaskrárnefndar greiðist úr rikissjóði, þar
á mcðal þóknun til nefndarmanna, er sé á-
kveðin árlega. Nánari ákvæði um starfssvið
og starfshætti lyfjaskrárnefndar skal setja i
reglugerð. — 3. gr. Ráðherra getur, að fengn-
um tillögum landlæknis, bannað sölu lyfja:
a. ef ranglega eða á villaiidi liátl er greiut frá
samsetningu þeirra, b. ef liklcgt þykir, að þau
hafi ckki þær vcrkanir, sem framleiðendur
telja þau hafa, eða skaðlegar aukaverkanir,
e. ef ckki er hægt að ganga úr skugga um not-
hæfni þeirra, d. ef verð þeirra er óhæfilega
hátt. — 4. gr. Bannaðar eru hvers konar aug-
lýsingar lyfja, lyfjavöru, læknis- og lækninga-
áhalda nema sérstaklega fyrir læknum (tann-
læknum, dýralæknum) og lyfjafræðingum og
þá á þann hátt, að ekki sé líklegt, að auglýs-
Mynd 4. Myndin sýnir fjórar fyrstu greinar lyfsölulaga nr. 30 29. apríl 1963 sem tóku gildi 1.
júlíþað ár. Fyrsta greinin fjallar um lyfjahugtakið og undanþágur frá því. Í2. grein rœðir um
lyfjaskrár og skipun lyfjaskrárnefndar. í 3. grein erfjallað um ástœður þess að banna megi
sölu lyfja, þar á meðal (d liður): „ef verð þeirra er óhœfilega hátt“. Loks er í 4. gr. fjallað um
hinar ströngu reglur er gilda um auglýsingu lyfja (tekið eftir Lagasafni 19651).
að sinni. Varð úr að Kristinn fékk mér allnokkurt
fyllingarverkefni og svo landlæknir annað. Varð hvort-
tveggja þessara verkefna mér minnisstætt.
Vegna starfa sinna í Lyfjaverslun ríkisins skyldi
Kristinn fara yfir og skrá niður allar færslur á eftirrit-
unarskyld lyf. Fékk hann mér því sex mánaða færslur
úr Reykjavíkur apóteki. Var það mikill bunki. Einn
læknir skar sig mjög úr. Hann var geðlæknir og ávísaði
þeim ókjörum af amfetamíni, dexamfetamíni, metýl-
fenídati (Ritalin®) og nokkrum fleiri líkum lyfjum að
það skilur enginn nema séð hafi. Fór ekkert á milli
mála að þessi maður hlaut að „rækta“ amfetamínista!
Einir 2-3 læknar, aldnir að árum og ef til vill peninga-
litlir, voru að mjatla út amfetamínlyfseðlum og því
líku. Varð þetta að síðustu nokkuð alvarlegt mál fyrir
einn þeirra. Þá fann ég þarna einar tvær konur sem
voru klassískir, gamaldags ópíumistar. Mér fannst
þetta vera lærdómsríkt.
Hitt verkefnið var úr allt annarri átt.
Vilmundur Jónsson, landlæknir, hafði með hjálp
ívars Daníelssonar og væntanlega einnig Kristins
Stefánssonar samið og látið staðfesta lyfjareglugerð
handa tannlæknum. Var þessi reglugerð vægast sagt
íhaldssöm. Þegar Sigurður Sigurðsson var tekinn við
embætti landlæknis lagðist lyfjanefnd Tannlæknafé-
lags íslands með Geir Tómasson (f. 1916), tannlækni,
í fararbroddi á hann með þeim þunga að hann fór í
vörn. Ég man eftir fundi með Sigurði landlækni og
fleirum þar sem einkum ívar lagðist eindregið gegn
því að rýmka rétt tannlækna til þess að ávísa lyfjum.
Ég sagðist skyldi líta á málið. Fór svo að ég fékk
stuðning Kristins til þess að rýmka rétt tannlækna til
þess að ávísa lyfjum. ívar var enn eindregið á móti og
Jón Sigtryggsson (1908-1992), þá eini prófessorinn í
tannlæknisfræði, var tvístígandi. Hljóp nú harka í mál-
ið. Mér sýndist samt vænlegast til sátta að taka undir
kröfur lyfjanefndarinnar sem víðast ef rök væru fyrir.
Með því móti var ég svo í betri stöðu að bægja frá
ýmsu í tillögum þeirra sem síðra væri. Gat ég þannig
á endanum gengið frá reglugerð sem var meira í takt
við þarfir tannlækna en eldri reglugerð. Þetta var svo
upphaf að vináttu okkar Geirs sem enn helst.
Síðar hélt ég ein tvö afar vel sótt námskeið um
lyfjafræði fyrir tannlækna. Þeir buðu okkur hjónum
á árshátíð sína 1966 og gáfu mér fagran pappírshníf
úr silfri. Fannst mér þetta veglegur gripur fyrir lítið
handarvik, en þó til afbrigða fyrir skammir eða hnýfl
sem oft hefur verið mitt hlutskipti fyrir unnin verk.
Frummerking í orðinu prófessor mun vera sá sem fer
út á götu og segir sannleikann og því fylgja einmitt
ekki oft silfurhnífar!
Fyrsta skráning sérlyfja
Þegar ég kom til íslands aftur í árslok 1964 var ég svo
ráðinn í hlutastarf ásamt Vilhjálmi Skúlasyni (f. 1927),
síðar prófessor, á vegum lyfjaskrárnefndar. Hvfldi mjög
á okkur vinna við undirbúning fyrstu sérlyfjaskrárinnar
sem kom út 30. september 1965 á vegum dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins. Ég tel að með þessari útgáfu
hafi verið unnið umtalsvert brautryðjendastarf.
Andstaða lækna gegn skráningu sérlyfja var áfram
ótrúlega sterk. Þetta kom meðal annars berlega fram
á fundi í Læknafélagi Reykjavíkur: „Almennur fund-
ur í Læknafélagi Reykjavíkur haldinn 26. janúar 1966
skorar á heilbrigðismálaráðherra, að hann beiti sér
fyrir því að felldur verði niður X. kafli lyfsölulaga
frá 29. apríl 1963 um sérlyf, og að frestað verði fram-
kvæmd ákvæða laganna um sérlyfjaskrá og lögin ver-
ði endurskoðuð að þessu leyti ...” (úr fundargerð-
arbók Læknafélags Reykjavíkur). - Þessi afstaða var
afar sérkennileg í ljósi þess að með skráningu sérlyfja
sem þá var vissulega nýmæli var stefnt að því að meta
gildi lyfjanna hlutlægt læknum til stuðnings í starfi, en
ekki til hrellingar. Fundarmenn töldu þó einmitt að
sá væri tilgangurinn! Forsendur þessarar afstöðu voru
því miður lítt málefnalegar, en það er önnur saga. Síð-
an þetta var hefur sem betur fer mikið vatn runnið til
sjávar og enginn í læknastétt deilir væntanlega lengur
um gildi þess að meta lyf hlutlægt og setja á skrár.
I gerðabókum Apótekarafélagsins frá þessum
tíma virðist ekki vera að finna neina samþykkt ámóta
þeirri sem að framan greinir og er í fundagerðarbók-
um Læknafélags Reykjavíkur. Mér er hins vegar vel
kunnugt um að fyrri hluta árs 1966 fór apótekari, sem
var nákominn þáverandi ráðherra heilbrigðismála, af
794 Læknablaðið 2004/90