Læknablaðið - 15.04.2005, Síða 32

FRÆÐIGREINAR / TAUGASÁLFRÆÐI
A)
75
«50
ra
125
X
B)
75
50
ra
£
ra
H 25
0
Ýfing tengd stöðu áreitis eftir því hvort sjúklingarnir tóku ettir markáreiti
undangenginnar umterðar I vinstra sjónsviði eða ekki
CN | | Sjúklingur fann markáreitið síðast | | Sjúklingur missti af DO
1 markáreiti siðast II- II II-
Ekkert markáreiti Síöasta Siöasta Ekkert markáreiti Slöasta Siöasta
í undangenginni markáreiti markáreiti í undangenginni markáreltí markáreiti
umterö vinstra megin hægra megin umterö vinstra megin hægra megin
Ýting tengd ilt áreitis eftir þvt hvort sjúklingarnir tóku eftir markáreiti
undangenginnar umferðar f vinstra sjónsvrði eða ekki
Ekkert markáreiti Slöasta Síöasta Ekkert markáreiti Sföasta Slöasta
i undangenginni markáreiti at markáreiti al i undangenginni markáreiti af markáreiti at
umferö sama fit öðrum lit umferð sama lit öörum lit
Mynd 4. Frammistaða tveggja sjúklinga með gaumstol í aðgreiningarverkefni í rann-
sókninni (7) eflir því hvers konar markáreiti birtist í undangenginni itmferð. Súlurnar
sýna hlutfall réttra svara þegar markáreitið var birt í vinstra sjónsviði, eftir því hvað átti
sér stað í undangenginni umferð. í Aer sýnt hlutfall réttra svara fyrir markáreiti í vinstra
sjónsviði eftir því hvort síðasta markáreiti var birt hœgra eða vinstra megin ísjónsviði eða
hvort ekkert markáreiti var birt (svarta súlan). ií sýnir hlutfall réttra svara í vinstra sjón-
sviði eftir því hvort markáreiti í undangenginni umferð var afsama lit og markáreitið eða
ekki, eða hvort ekkert markáreiti var birt (svarta súlan).
staðar bæði í óskaddaða sjónsviðinu (því hægra)
sem og í því skaddaða (því vinstra) þó svo að svar-
tímar í vinstra sjónsviði séu töluvert miklu lengri
en í því hægra eins og sjá má á mynd 3.
I seinna verkefninu sem sjúklingarnir
framkvæmdu voru sams konar sjónleitaráreiti
og áður birt, og aðgreiningarverkefnið var það
sama og áður, en í þetta sinn voru sjónleitaráreitin
einungis birt í 200 millisekúndur. Þetta var gert í
tvennum tilgangi: annars vegar til að athuga hvort
augnhreyfingar í átt að markáreitinu gætu útskýrt
ýfinguna tengdri staðsetningu í fyrri tilrauninni
með því að koma í veg fyrir að augnhreyfingar
komi að gagni (200 millisekúndur eru of skammur
tími til þess að augnhreyfingar að áreitunum séu
mögulegar áður en þau hverfa af skjánum). Megin
markmiðið var þó að athuga hvort unnt væri að
leggja mat á hvort vitund um eðli og staðsetningu
markáreitisins skipti máli varðandi ýfingaráhrifin.
Það er vel þekkt að þegar sjúklingum sem þjást
af vinstra-gaumstoli eru birt tvö áreiti samtímis
í vinstra og hægra sjónsviði í skamma stund,
taka þeir oft ekki eftir vinstra áreitinu, og telja
að einungis eitt áreiti hafi verið birt. Þetta er
kallað slokknun (extinction (16, 21)), og tengist
gaumstoli og sést oft hjá sömu sjúklingunum, sem
og hjá þeim tveimur sjúklingum sem hér voru
rannsakaðir. Ef sjúklingarnir missa af áreitunum
vinstra megin í sjónsviði er samt líklegt að þau hafi
verið skynjuð á einhvern ómeðvitaðan hátt vegna
þess að augað, sjónbrautir að heila og sjónbörkur
í hnakkablaði eru ósködduð (slokknunin tengist
vandamálum í eftirtekt, líkt og í gaumstoli, eins og
áður var vikið að) (16). Að birta áreitin einungis
í skamma stund veitir því kost á að kanna hvort
ýfingarhrif komi fram þó svo að þátttakendur taki
ekki eftir markáreitinu. Sömu sjúklingar og í fyrri
tilraun voru prófaðir og var að þessu sinni veittur
kostur á þremur svarmöguleikum: Að skorið
hafi verið neðan af marktíglinum; ofan af honum
eða að ekkert markáreiti hafi verið birt (ekkert
markáreiti var til staðar í 20% umferða; þá voru
allir tíglarnir af sama lit og ekki skorið af neinum
þeirra). Við gátum með þessu móti séð hvort
einhver ýfingaráhrif kæmu fram vegna áreita sem
sjúklingarnir misstu afí vinstra sjónsviði.
Öfugt við fyrri tilraunina þar sem niðurstöður
voru þær sömu fyrir staðarýfingu og litaýfingu
kom fram mikill munur á lita- og staðarýfingu
í þessari seinni tilraun. Mynd 4 sýnir hversu oft
sjúklingarnir svöruðu rétt til um hvar var skorið
af markáreitinu eftir því hvort markáreiti var birt
á undan og ef það var birt, hvers eðlis það var.
Öll meðaltölin eru fyrir vinstra sjónsvið. Þegar
sjúklingar misstu af markáreitinu áttu þeir í engu
auðveldara með að greina markáreiti sem birtist
á sama stað í næstu umferð á eftir heldur en ef
ekkert markáreiti var birt á undan (berið saman
svörtu súluna og gráu súluna fyrir hvorn sjúkling
í myndhluta A). Þetta þýðir að við fundum engin
merki um staðarýfingu þegar sjúklingarnir misstu
af markáreitinu. Mynd 4B sýnir hins vegar að tölu-
verð ýfingaráhrif tengd lit markáreitis komu fram
jafnvel þegar sjúklingarnir misstu af undangengnu
markáreiti (berið saman svörtu súlunum, og gráu
súluna vinstra megin fyrir hvorn sjúkling í 4B).
Ýfingaráhrifin tengd endurteknum lit markáreitis
eru raunar næstum jafn mikil hvort sem þátttak-
endur tóku eftir markáreitinu á undan eða ekki
(gráu og hvítu súlurnar vinstra megin í myndinni
fyrir hvorn þátttakanda í 4B). Þetta bendir til þess
að eftirtektarkerfin sem eru skemmd í gaumstoli
skipti meira máli í sambandi við staðarýfingu held-
ur en litaýfingu.
í heild benda niðurstöður úr þessum tveimur
rannsóknum til þess að taugakerfi sem tengjast eft-
irtekt og skaddast í gaumstol, geti ekki eingöngu
348 Læknablaðið 2005/91