Læknablaðið - 15.04.2005, Blaðsíða 38

FRÆÐIGREINAR / KLÍNÍSKAR LEIÐBEININGAR LANDSPÍTALA
Meðhöndlun á bráðum astma fullorðinna utan sjúkrahúsa
Hægt er að koma í veg fyrir mörg dauðsföll vegna astma, en töf á með-
ferð getur verið banvæn. Meðal þess sem getur farið úrskeiðis er:
• Læknar meta alvarleika einkenna ekki út frá mælanlegum þáttum
• Sjúklingar eða aðstandendur vanmeta alvarleika einkenna
• Vannotkun á barksterum
Telja þarf allar bráðakomur vegna astma sem alvarlegan astma þar til
annað kemur í Ijós.
Metió og skráiö:
• Hámarks útöndunarflæði - HÚF (Peak Expiratory Flow)
• Einkenni og svörun við lyfjameðferð fyrir komu
• Öndunartíðni og púlshraða
• Súrefnismettun (með mettunarmæli, ef hægt er)
Varúð: Vera má að sjúklingar með alvarleg eða lífshættuleg astma-
köst líti ekki út fyrir að vera í vandræðum og ekki þurfa öll neðan-
greind atriði að vera til staðar. Bregðast þarf strax við sé eitthvert
þeirra til staóar.
Vægur/meóalslæmur astmi Alvarlegur bráður astmi Lífshættulegur astmi
FYRSTA MAT
HÚF >50% besta eða áætlaðs giidis
HÚF 33-50% besta eða áætlaðs gildis
NANARA MAT
HUF <33% besta eða áætlaðs gildis
• Tal eðlilegt • Ófær um að klára setningu í einum andar- • 02-mettun <92%
• Öndunartíðni <25/mínútu drætti • Þögul öndunarhljóð, blámi eða litlar
• Púls <110 slög/mínútu • Öndunartíðni >25/mínútu öndunarhreyfingar
• Púls >110 slög/mínútu • Hægur púls, lágur blóðþrýstingur eða
hjartsláttartruflanir
• Örmögnun, rugl eða skert meðvitund
VIÐBROGÐ
Meðhöndla heima eða á stofu og íhuga innlögn Innlögn án tafar
META SVÖRUN VIÐ MEÐFERÐ
• Háskammta P2-berkjuvíkkandi lyf:
- helst í loftúöa með súrefni (salbúta-
mól 5 mg eða terbútalín 10 mg)
- eða púst, sog eða í belg (eitt púst 10-
20 sinnum)
Ef HÚF >50-75% af besta eða áætluðu gildi:
• Gefa prednisólon 40 mg p.o.
• Halda áfram með eða auka venjulega
meðferö
Ef góð svörun er við fyrstu berkjuvíkk-
andi meðferð (minnkandi einkenni, hæg-
ari öndun og púls og HÚF >50%) halda
áfram með eða auka venjulega meðferð
og prednisólon
Innlögn á sjúkrahús ef
• Lífshættuleg einkenni
• Merki um alvarlegan bráðan astma eftir
fyrstu meöferð
• Fyrri saga um nær banvæn köst
Frekar innlögn ef: kast siðdegis eða um
kvöld, nýleg nætureinkenni eða innlögn,
fyrri alvarleg köst, sjúklingur ófær um að
meta eigið ástand, áhyggjur af félags-
legum aðstæðum eða ekki aðstæður til
eftirlits heima eða á heilsugæslustöð
• Súrefni í háum styrk í grímu ef til staöar
• Háskammta f52-berkjuvíkkandi lyf:
- Helst í loftúða með súrefni (salbúta-
mól 5 mg eða terbútalín 10 mg)
- Eða í belg (1 púst P2-berkjuvíkkandi
lyf i stóran belg og endurtaka 10-20
sinnum) eða í loftúða með andrúms-
lofti
• Prednisólon 40 mg p.o. eða betameta-
són 8 mg i.v. eða hýdrókortisón 100
mg i.v.
• Endurmeta öndunartíðni, púls og HÚF
Ef ónóg svörun: INNLÖGN
Við innlögn á sjúkrahús
• Flytja sjúkling með sjúkrabíl og hafa
undir eftirliti þar til sjúkrabíll kemur
• Veita sjúkraflutningamönnum upplýsing-
ar um ástand sjúklings
• Gefa háskammta (52-berkjuvíkkandi lyf í
loftúða með súrefni í sjúkrabíl
• Senda skriflegar upplýsingar um ástand
sjúklings og ástæðu innlagnar til sjúkra-
húss
• Súrefni í háum styrk í grímu
• Prednisólon 40 mg p.o. eða betameta-
són 8 mg i.v. eða hýdrókortisón 100 mg
i.v. strax
• Háskammta þ2-berkjuvíkkandi lyf og
ípratrópíum:
- Helst í loftúða með súrefni (salbúta-
mól 5 mg eða terbútalín 10 mg og
ípratrópíum 0,5 mg)
- Eða í belg (1 púst (32-berkjuvíkkandi
lyf í stóran belg og endurtaka 10-20
sinnum) eða gefa í loftúóa með and-
rúmslofti
Eftirlit eftir meðferð/útskrift af sjúkrahúsi
• Mat hjá lækni innan 48 klukkustunda
• Eftirlit með einkennum og HÚF
• Athuga tækni við notkun innöndunar-
lyfja
• Skriflegar leiðbeiningar um viðbrögð við
einkennum
• Breyta meðferð í samræmi við leiðbein-
ingar um langvarandi astma
• Athuga þætti sem hugsanlega hafa leitt
til versnunar
354 Læknablaðid 2005/91
p.o. - per os/um munn; i.v. - intravenous/um bláæð